Wordt (eindelijk) duidelijker wat de zorg kost?

Met de stijging van het eigen risico klinkt ook al jaren de roep om meer inzicht in prijsafspraken tussen zorgverzekeraars en ziekenhuizen. Met die informatie kunnen zorgconsumenten vooraf weten wat een ziekenhuisbehandeling kost – en dus ook te weten komen wat ze via het eigen risico mogelijk zelf moeten betalen. Begin augustus kwam er een doorbraak: zorgverzekeraar CZ publiceerde als eerste de tarieven van behandelingen onder de 885 euro. Reden voor journalisten, costing experts en ondernemers om in de tarieven te duiken.

Begin augustus maakte zorgverzekeraar CZ de tarieven bekend voor medische behandelingen onder de 885 euro, het maximale eigen risico. Dat zijn kosten die patiënten zelf moeten betalen. Een doorbraak, want die informatie was tot dan toe niet openbaar. Zorgverzekeraars en ziekenhuizen hielden informatie over tarieven jarenlang geheim vanwege ‘concurrentie-overwegingen’.

Verschillende partijen proberen al langer om meer inzicht te krijgen in wat de zorg kost. In 2014 werden de websites watkostdezorg.nl en passantentarieven.nl gelanceerd, met als doel: consumenten meer inzicht geven in de verschillen tussen ziekenhuizen. Maar deze websites waren gebaseerd op zogenaamde

passantentarieven. Die tarieven worden door ziekenhuizen gehanteerd voor verzekerden waarvan de zorgverzekeraar geen contract heeft afgesloten met de zorgverlener of ziekenhuis, of voor mensen zonder basisverzekering. Een jaar eerder, in 2013, publiceerden NRC Handelsblad en ZorgKiezer.nl over de grote verschillen die bestaan tussen prijzen van operaties en behandelingen per ziekenhuis.

De echte doorbraak sinds deze zomer is dat CZ de daadwerkelijke tariefafspraken per ziekenhuis openbaar maakt, die nauwkeuriger zijn dan passantentarieven. Dat zijn de tarieven die daadwerkelijk op een factuur komen te staan en die je, via het eigen risico, deels zelf moet betalen.

Tien procent duurder

Mark Merkus is costing specialist. Hij kent het proces van prijsvorming en tarieven goed: Merkus zit aan tafel bij contractonderhandelingen met zorgverzekeraars, en onderhandelt namens de ziekenhuizen die hem inhuren. “Door die gepubliceerde tarieven kun je nu zien wat de verzekeraar heeft ingekocht bij verschillende ziekenhuizen. Dat is nieuw: je ziet dat sommige ziekenhuizen 10% duurder zijn voor een behandeling dan anderen.”

Passantentarieven.nl geeft een indicatie van de prijs per individueel ziekenhuis op basis van passantentarieven

In 2014 lanceerde hij de website passententarieven.nl in een poging om zorgconsumenten meer inzicht te geven in tarieven voor medische ingrepen. Zijn nieuwe project is Cozda.nl, opgezet met compagnon Bart Doedens. Merkus ging aan de slag met de tarieven die CZ in augustus publiceerde. Met website Cozda.nl willen Merkus en Doedens kosten, kwaliteit en wachttijd in één overzicht tonen. Nu alleen nog de tarieven van CZ, maar ze hopen dat er snel meer zorgverzekeraars volgen met openheid over hun tarieven, zodat zorgconsumenten beter kunnen vergelijken.

Merkus noemt een scenario waarbij het vooraf vergelijken van tarieven enkele honderden euro’s verschil kan betekenen voor een zorgconsument. “Ik overweeg zelf bijvoorbeeld om een behandeling voor carpaletunnelsyndroom te doen. Ik heb een maximaal eigen risico van 885 euro dit jaar. Je ziet dat de tarieven voor een carpaletunnelsyndroom-operatie lopen van 358 tot meer dan 885 euro. Dat betekent dus concreet dat ik honderden euro’s kan besparen wanneer ik naar het goedkoopste ziekenhuis ga”, aldus Merkus.

Natuurlijk gaat het vergelijken van tarieven niet voor iedereen op. Sommige patiënten gaan liever naar een bekend ziekenhuis of arts die ze kennen, dan zoeken naar een goedkopere aanbieder. Of patiënten hebben hun eigen risico al opgemaakt met eerdere behandelingen. Merkus: “Maar in sommige scenario’s helpt het mensen om te weten dat een operatie om staar te verhelpen in het ene ziekenhuis 858,90 euro kost, en 1882,01 euro in het andere ziekenhuis.”

Met Cozda.nl willen Merkus en Doedens niet alleen de tariefafspraken gaan tonen. Doedens: “Patiënten kiezen niet alleen op basis van kosten, maar ook op andere zaken: wat is de kwaliteit, en kan ik snel terecht? Dat zijn vragen die mensen hebben. We combineren de tarieven met wachttijden en kwaliteitsindicaties vanuit patiënten, met scores van Independer.nl en ZorgkaartNederland.nl."

Meer prijzen openbaren

De publicatie van de CZ-tarieven deed deze zomer zowel aan de kant van ziekenhuizen en zorgverzekeraars als consumenten stof opwaaien. Merkus: “Een aantal ziekenhuizen heeft een toezegging gedaan om de set met tarieven, die van belang zijn voor het eigen risico, te willen publiceren. Maar dat zijn er nog maar enkelen.” Zilveren Kruis Achmea reageerde op vragen van NRC op 26 augustus dat ook zij meer prijzen gaan openbaren. „We gaan het doen, maar wanneer precies weten we nog niet”, aldus een woordvoerder.

Waarom zorgverzekeraars niet staan te springen om hun tarieven bekend te maken? “Omdat er soms rare dingen uit kunnen komen”, zegt Markus. “Uit die tarieven kun je afleiden dat een verzekeraar gemiddeld 10% duurder inkoopt bij een kliniek in de regio. Die kliniek heeft bijvoorbeeld net flink geïnvesteerd in nieuwe huisvesting. Vroeg of laat zal de verzekeraar moeten vertellen waarom de zorg in die kliniek 10% duurder wordt ingekocht dan andere ziekenhuizen in de regio. Die discussie komt sowieso, maar zorgverzekeraars willen liever even de kat uit de boom kijken.”

Merkus verwacht dat er meer verzekeraars zullen volgen, maar dat ze wellicht hun eigen vorm of presentatie kiezen voor de tarieven. Bijvoorbeeld via een app voor hun klanten, of een kleine selectie zullen tonen via de website.

Hulp van consumenten

De Consumentenbond startte begin juli 2016 de campagne ‘Wat kost mijn zorg?’, en stuurde alle zorgverzekeraars en ziekenhuizen een brief met het verzoek de gecontracteerde tarieven van ziekenhuisbehandelingen openbaar te maken. “Helaas is hier tot nu toe te weinig gehoor aan gegeven. Daarom regelen wij het vanaf nu zelf!”, schrijft een medewerker van de bond op het forum. Vanaf september roept de Consumentenbond zorgconsumenten op om hun ziekenhuisrekening te uploaden. Het delen van die informatie is een stap op de weg naar transparantie van ziekenhuistarieven, aldus de bond, en inmiddels hebben 330 consumenten hun rekening gedeeld.

Niet alleen de Consumentenbond buigt zich over transparantie van tarieven. Ook NRC begint een onderzoek om de tarieven in de zorg in kaart te brengen. De krant roept sinds augustus deelnemers op hun factuur van een van de vijf door NRC geselecteerde medische behandelingen te delen, uiteraard op anonieme basis.

Consumentenbond start met actie Wat kost mijn zorg?

“Zorgverzekeraars aan zet”

Autoriteit Consument & Markt (ACM) vindt dat de zorgverzekeraars en niet de ziekenhuizen aan zet zijn om consumenten inzicht te geven in de tarieven van ziekenhuisbehandelingen tot aan de eigen-risicogrens. De toezichthouder kwam recent met die aanbeveling.

“Vanuit consumentenperspectief is het handig om bij één loket alle informatie te kunnen halen over hoe ziekenkosten doorberekend worden. Daar zijn de zorgverzekeraars de meest geschikte bron voor", zegt Murco Mijnlieff, woordvoerder van ACM. Maar ook vanuit mededingingsperspectief wil de toezichthouder een signaal afgeven. ACM ziet een risico op verstoring van de jaarlijkse onderhandelingen tussen ziekenhuizen en

verzekeraars als de ziekenhuizen zelf de tarieven transparant maken. Ziekenhuizen in verschillende regio’s concurreren met elkaar om patiënten te bedienen, niet alleen op kwaliteit en service, maar ook op prijs. Volgens ACM bestaat er een risico wanneer een ziekenhuis op een strategisch moment zijn tarieven transparant maakt, als andere ziekenhuizen nog in onderhandeling zijn. Dan wordt het voor alle ziekenhuizen eenvoudiger om hun tarieven hoog te houden, vreest ACM.

Volgens Mijnlieff moet het bericht dat zorgverzekeraars aan zet zijn worden beschouwd als een statement dat de autoriteit wil afgeven, “en waarmee we een bijdrage willen leveren aan de maatschappelijke discussie”. Volgens Mijnlieff wordt op hoog politiek niveau overleg gevoerd over op welke manier tarieven openbaar kunnen worden gemaakt. In oktober organiseert het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport een bijeenkomst met experts over dit onderwerp, waar ACM ook inbreng levert.

Verschil in je portemonnee

Niet iedereen is enthousiast over de gepubliceerde tarieven. Vanuit de hoek van financials in ziekenhuizen hoor je: die tarieven zeggen niet zoveel. Een zorgverzekeraar maakt een totaalafspraak met een ziekenhuis voor miljoenen euro’s per jaar waar alle behandelingen onder vallen. De losse tarieven zeggen niet zoveel. Merkus: “Maar aan de kant van de patiënt is dat argument niet relevant. Of het nou artificiële prijzen zijn of niet, ik kan nog steeds een paar honderd euro besparen.”