Blog: waarom de zorg geen haast heeft met standaardisatie

Als je over het belang van ICT-standaarden in de zorg begint, valt driekwart van je gehoor meteen in slaap. De vrije artsenkeuze, de inkomens van zorgbestuurders en het opheffen van streekziekenhuizen lenen zich beter voor een discussie waaraan iedereen wel wil meedoen.

Maar standaarden zijn handig. Ze zorgen ervoor dat een M4 moertje van de Gamma op een M4 boutje van de Karwei past. Ze laten je met WiFi overal inloggen, en zorgen ervoor dat je van iedereen e-mail kunt ontvangen. Door standaarden kun je met je Nederlandse bankpas pinnen in Bangkok.

Minister Schippers en haar topambtenaren

signaleren keer op keer dat het gebrek aan standaardisatie in de zorg een rem is op innovatie, transparantie en mogelijke kostenbesparingen.

Het probleem is niet dat er geen ICT-standaarden zijn. Het probleem is dat huisartsen, ziekenhuizen, gezondheidscentra en GGZ-instellingen allemaal net een andere variant gebruiken. In het zogeheten Informatieberaad wil de regering bereiken dat dit verandert.

Standaarden in bankensector: pinnen in Bangkok (Foto: www.flickr.com/photos/23510510@N03/)

Standaardisatie of anders de gevangenis in

Er zijn veel manieren om standaardisatie te bereiken. Als een leverancier groot genoeg is in een bepaalde markt kan die marktstandaarden afdwingen. Samenwerken kan ook: de grote banken ontwikkelden de PIN-pas. Ook overheden kunnen standaarden opleggen. Alle Nederlandse bedrijven moeten bijvoorbeeld op precies dezelfde manier hun BTW-aangifte indienen. Als je geen BTW-aangifte doet, ga je naar de gevangenis. Kijk, zo doe je wel mee aan standaardisatie.

Een belangrijke stimulans voor effectieve standaardisatie is angst, bijvoorbeeld de angst van een leverancier dat hij geld of marktaandeel verliest als hij er niet aan meedoet. Als je printer niet samenwerkt met elke Mac of Windows computer hoef je hem niet eens op de markt te brengen. Als er geen standaard memory-card in je camera past, moet je wel heel veel andere voordelen bieden.

Waarom kun je via Internet een vlucht, hotel of huurauto’s over de hele wereld boeken? Omdat de aanbieders daarvan zichzelf extreem benadelen wanneer ze niet meedoen aan de onderliggende internationale ICT-systemen voor boekingen, zoals Sabre of Amadeus.

Effectief: show me the money

In de zorg werkt dit mechanisme op een bepaalde manier ook. Er is één ICT standaard die iedereen gebruikt. Elke Nederlandse zorgaanbieder, groot of klein, kan communiceren met het Elektronisch Declaratieportaal van de verzekeraars. Wanneer je deze ICT-standaard negeert, krijg je geen geld.

Maar op alle andere gebieden voelen zorgaanbieders zelf geen echte pijn door het gebrek aan standaardisatie. Daarom gebruikt elk ziekenhuis een eigen systeem, bestaan er tientallen online zorgdossiers en moeten labuitslagen die elektronisch worden aangeleverd opnieuw worden ingetikt in het eigen systeem. De beloning (in welke vorm dan ook) weegt kennelijk niet op tegen de inspanning die zorgaanbieders moeten doen om onderling beter te communiceren, bijvoorbeeld door hun leveranciers de arm op de rug te draaien.

In de zorg is het bovendien zo dat dat de wensen (en de portemonnee) van de patiënt (nog) geen rol van betekenis spelen. Ze kunnen geen marktstandaarden afdwingen met koopgedrag. Zorgaanbieders kennen niet de angst om de aansluiting met de markt te missen door verkeerde standaarden te kiezen.

Je kunt als overheid nog zo hard willen dat bepaalde standaarden worden gebruikt, maar wanneer de beloning of de straf voor het niet meedoen kennelijk onbeduidend zijn, gaat het niet werken. Natuurlijk wil iedereen best rond een tafel over stippen aan de horizon praten. Talk is cheap.