Blog: Zonder eSkills geen eHealth

Een bekende sectorale indeling van de gezondheidszorg is de cure en de care, genezen en verzorgen. Die termen hebben in mijn beleving te maken met direct, menselijk contact tussen zorgverlener en patiënt/cliënt en geven het beroep van zorgverlener een 'warme' kant. De introductie van digitale middelen heeft een andere dimensie toegevoegd aan zowel de cure als de care, namelijk een dimensie waarin direct contact vervangen lijkt te worden door digitaal contact. Naast de 'warme' kant, interacties met mensen, lijkt er nu sprake van een 'koude' kant, interacties met een beeldscherm.

Beroepen in de gezondheidszorg hebben van nature een menselijk karakter - de ‘warme’ kant - en vereisen, naast het inhoudelijke aspect van zorgverlening, sociale vaardigheden. Als zorgmedewerker word je niet betaald om een product te maken of een dienst te verlenen, je wordt betaald om mensen zich beter te laten voelen.

Dat gevoelsmatig de balans tussen de warme en de koude kant het laatste decennium aan het verschuiven is, wordt door opkomst van eHealth bevestigt.

Zo vindt minister Schippers dat digitale zorg traag van de grond komt en stelt ze samen met staatssecretaris Van Rhijn een brief op naar de Tweede Kamer getiteld ‘e-health en zorgverbetering’. De boodschap is helder: de inzet van digitale middelen in de zorg dient toe te nemen. In een bijbehorend boekje stellen Schippers en Van Rhijn de vraag: “De maatschappij verandert. Verandert de zorg mee?”. ‘De zorg’ bestaat uit circa 1,3 miljoen zorgverleners. Daarom zou ik de vraag aan Schippers en Van Rhijn willen stellen: in hoeverre bent u bereid te investeren, niet in technologie maar in de digitale vaardigheden van hen die betaald worden om ons beter te maken en beter te laten voelen? Want zonder die eSkills voorzie ik geen groei van eHealth.

Onzeker

De zorg verandert en verandering brengt onzekerheid met zich mee. Dat is voelbaar in alle lagen van de gezondheidszorg. Het bestaansrecht van organisaties staat ter discussie en reorganisaties hebben gevolgen voor alle medewerkers: niet alleen zorgverleners, maar ook leidinggevenden. Hier bovenop komt de subliminale boodschap dat er zonder eHealth geen adequate zorg meer geleverd kan worden. Digitale zorg lijkt de standaard te moeten worden.

Dat moet zorgverleners toch in het hart treffen: wanneer jij je werk uitvoert zonder gebruik van digitale middelen, voldoe je niet langer aan de standaard om mensen beter te laten voelen. Stel ik het nu extreem? Ja, maar de impliciete boodschap van de minister en staatssecretaris staat niet heel ver van mijn extreme stelling af. De zorg gaat digitaliseren. Het aantal arbeidsplaatsen voor hen die daarin niet mee willen, gaat krimpen. Als je al niet onzeker was als zorgprofessional, dan wordt je het wel zodra die onuitgesproken boodschap uitgesproken gaat worden.

Niet weer een certificaat

Trouwens, wie zegt dat zorgprofessionals niet aan eHealth willen? Momenteel ontbreekt het in de gezondheidszorg aan accurate informatie over hoe het gesteld is met digitale vaardigheden van het personeel. Onderzoeken richten zich op de wensen en behoeften van zorgconsumenten en op het beschikbare aanbod. De eHealth monitor van Nictiz heeft wel een inkijkje in het gebruik van eHealth door professionals, maar gaat niet in op de mate waarin professionals eHealth willen en kunnen gebruiken. De kans is dus aanwezig dat professionals wel willen, maar niet kunnen. Dat zou perspectief bieden: door zorgverleners op te leiden in eSkills kan het gebruik van eHealth bevorderd worden.

Er is geen wetenschapper voor nodig om daar achter te komen, maar de praktijk is weerbarstig. Gebrek aan tijd, geld en ruimte in een krimpende arbeidsmarkt bemoeilijkt het (bij)scholen van zorgprofessionals in het gebruik van nieuwe technologieën en werkwijzen.

Daarbij biedt de traditionele manier van scholing geen houvast om het gebrek aan inzicht in digitale vaardigheden te verbeteren. De traditionele manier van scholing zal er toe leiden dat zorgprofessionals straks overspoeld worden met certificaten waaruit blijkt dat ze aanwezig zijn geweest bij een knoppencursus. Managers bouwen hier rapporten omheen waaruit blijkt dat meer dan 90% van hun medewerkers over de gewenste digitale vaardigheden beschikt, zonder dat het ook maar iets zegt of ik daar als cliënt of patiënt betere zorg door krijg. Nu er toch al zoveel verandert in de zorgsector, stel ik voor om meteen de aanpak om medewerkers in eHealth te scholen te veranderen. In plaats van cursussen met certificaten pleit ik ervoor om zorgverleners ‘on the job’ op te leiden, in verbinding met cliënten en patiënten. Zoek samen uit hoe het werkt, wat er werkt en wanneer het werkt en maak hierbij gebruik van de kennis en de wensen die cliënten en patiënten zelf hebben.

Bekend maakt bemind

De toenemende aandacht voor eHealth van minister Schippers en staatssecretaris Van Rhijn is een goed teken: bekend maakt hopelijk bemind. Naast de aandacht voor de technologie hoop ik dat de politiek investeert om zorgprofessionals in staat te stellen mee te gaan in de digitale ontwikkelingen. Investeer in opleiden en bijscholen, maar ook in onderzoek waardoor het duidelijk wordt wat er redelijkerwijs verwacht kan worden op basis van de huidige kennis en vaardigheden. Het lijkt mij logisch dat wanneer je iets niet kunt, je het niet gauw zult doen. Oftewel, zonder eSkills geen eHealth.

Wellicht kan de politiek een impuls geven om de valkuil van de traditionele manier van opleiden, door middel van een top-down aangeboden knoppencursus, te vermijden. Vang twee vliegen in één klap door digitale vaardigheden te vergroten in combinatie met de ‘warme’ kant van het beroep: learning on the job. Ik voorspel dat dit het draagvlak voor eHealth aanzienlijk vergroot.

[accordion]

[acc title="Foto credit"]Beeld van Nursemapp (bron: YouTube)[/acc]
[/accordion]