Of ze een medische revolutie teweeg gaan brengen is lastig te voorspellen, maar de pleisters met sensoren die op de markt komen kunnen patiënten gemakkelijk continu te monitoren. Je hoeft daarvoor niet aangesloten te worden op meetapparatuur en draden: in de patch, die je op de huid plakt, zitten sensoren verwerkt. De pleister kan meetwaarden intern opslaan en doorsturen naar een smartphone of iPad. Die meetwaarden en vitale functies zoals ademhaling, hartslag en temperatuur kunnen vervolgens worden doorgegeven aan bijvoorbeeld een verpleegkundige of cardioloog, of misschien mantelzorger of familielid. Wat kunnen we verwachten van 24/7 monitoring met een sensor-pleister? Wordt de sensor-pleister de opvolger van de thermometer, of zitten er nog wat haken en ogen aan die nieuwe technologie?
Kleine kanttekening: de technologie staat nog in de kinderschoenen. De allereerste medische onderzoeken naar de toepassing van sensor-pleisters worden opgestart of lopen momenteel - voornamelijk in de Verenigde Staten, aangezien de meeste leveranciers zich daar gevestigd hebben. Met namen als HealthPatch, iRhythm ZIO patch en ePatch komen er steeds meer pleisters op de markt die vitale functies kunnen meten. Sommige producten worden specifiek neergezet voor consumenten die meer willen meten en weten, maar een aantal sensor-pleisters heeft inmiddels Europese CE-markering of FDA goedkeuring ontvangen en mag dus als medisch hulpmiddel ingezet worden.
Precies meten wanneer en hoe lang een patiënt heeft geslapen
De potentie van de 'slimme' pleisters die op de markt komen en die hartslag, ademhaling en temperatuur continu kunnen meten, is volgens experts groot. Sommige pleisters hebben ook een ingebouwde accelerometer – net als stappentellers – om beweging te meten en te registreren hoe iemand staat, ligt of loopt. Met de sensor-pleister zou je sneller kunnen registreren wanneer iemands bloeddruk daalt, en wanneer medicijnen bijvoorbeeld bijwerkingen hebben. Je kunt in theorie continu monitoren hoe iemand herstelt na een ingrijpende operatie, in plaats van slechts één of twee keer per dag langs het ziekenhuisbed lopen. Of weten wanneer en hoe lang een patiënt heeft geslapen.
24/7 in de gaten gehouden
EenVandaag maakte recent een reportage over medisch toezicht thuis via zo'n pleister. In de aflevering wordt Joop Bremer gevolgd, die als eerste patiënt in Nederland de slimme pleister draagt. Joop is longpatiënt en slecht ter been, en zijn vitale functies moeten op regelmatige basis gecontroleerd worden. De uitzending geeft een kijkje in de toekomst van telemonitoring, ofwel zorg op afstand, met de innovatieve sensor-pleister.
Daan Dohmen is directeur van Focus Cura en enthousiast over de ontwikkeling. “Wij zien dat er een belangrijke rol is weggelegd voor thuismetingen, dan wel continu, dan wel op gezette tijden.” Focus Cura heeft een aantal eHealthdiensten en –toepassingen om klanten te monitoren, zoals de ThuismeetApp, ontworpen. Via aan de iPad gekoppelde meetapparatuur sturen patiënten hun meetwaarden en antwoorden naar het Medisch Service Center, waardoor ze 24 uur per dag en zeven dagen per week in de gaten worden gehouden. De sensor-pleister wordt momenteel ook getest in de ThuismeetApp.
Wat is de toegevoegde waarde van zo’n pleister dragen? Het gevoel van veiligheid, vertelt patiënt Joop Bremer aan EenVandaag wanneer hij de pleister thuis mag uitproberen. “Het gevoel dat je gecontroleerd wordt, dat ze 24/7 met je bezig zijn en als er iets is aan de bel trekken.” Dohmen herkent die klantbeleving vanuit zijn organisatie. “Dat is toegevoegde waarde van monitoren: het gevoel dat er iemand op je let.”
Opschalen met een callcenter
Maar is het eigenlijk realistisch om te denken dat er 24/7 iemand op je let? Wat wordt de impact van zulke innovaties die continu kunnen meten, zelfs bij mensen thuis? Bij Focus Cura vervult het medisch callcenter een belangrijke, of beter gezegd cruciale rol in het opschalen van eHealth-toepassingen. “We hebben naast de techniek natuurlijk thuiszorg en huisartsen nodig om de medische callcenters te laten werken. Ik denk dat het niet haalbaar is om iemand permanent te bewaken door de hele dag naar allerlei metingen te kijken.
"Het is niet haalbaar om iemand permanent te bewaken door de hele dag naar allerlei metingen te kijken"
Wat we wel kunnen doen is door een combinatie van ingestelde drempelwaarden, slimme algoritmen die afwijkingen detecteren en met opgeleide verpleegkundigen, met de arts of specialist als ‘achterwacht’, de gezondheid van de patiënt monitoren. Is er dan iets aan de hand, dan moet er ook directe fysieke zorg zijn. Bijvoorbeeld van de thuiszorg, bij de huisarts of in het ziekenhuis.” Drie-seconden zorg, noemt Dohmen het. In drie seconden moet een klant de techniek begrijpen, in drie seconden kunnen signaleren als er iets is, en in drie seconden contact kunnen maken met een zorgverlener die daadwerkelijk kan helpen. “De verbinding tussen virtueel en fysiek is in mijn ogen cruciaal.”
De sensor-pleister - in dit geval de Vital Connect HealthPatch - wordt momenteel getest binnen het Futurelab van FocusCura voor patiënten met hartritmeproblemen, Dementie en Parkinson. Binnen de bestaande ThuismeetApp vullen patiënten onder meer vragenlijsten in en geven ze hun dagelijkse activiteiten en waarden zoals gewicht of bloeddruk door. Dohmen: “Met de pleister wordt er niet continu real-time een verbinding gemaakt, maar het is een hulpmiddel om die waarden en activiteiten door te kunnen geven aan het callcenter.”
“Wanneer mensen permanent iets dragen, moet per individu de grenswaarden worden bepaald en moet alarmering plaatsvinden wanneer die waarden, je hartslag bijvoorbeeld, daarboven komen. Maar je kunt ook grenswaarden stellen aan niet-medische parameter die wearables meten, rondom bijvoorbeeld gedrag of beweging. Daarbij kun je denken aan ondersteuning in de dagstructuur voor kwetsbare ouderen, of mensen met dementie of Parkinson”, zegt Dohmen.
“Grenswaarden stellen in een medische situatie is altijd de taak van de zorgverleners. Maar actie ondernemen in het geval van niet-medische monitoring, zoals het signaleren of iemand gegeten heeft of medicatie heeft ingenomen of voldoende bewogen heeft, daar zie ik in de toekomst ook een rol voor mantelzorgers of familieleden weggelegd. Wij doen dan ook momenteel onderzoek naar om te kijken hoe dat soort metingen uitgezet kunnen worden in hun eigen informele netwerk”, vertelt Dohmen.
‘Oma, wandel je een stukje?’
Met de zorgorganisaties Vierstroom, Cardia en Florence en ondersteuning vanuit verzekeraar CZ werkt Focus Cura aan het project Langer Zelfstandig Thuis met Dementie. In Gelderland loopt het traject ParkinsonNext. In beide projecten wordt ook gekeken naar de mogelijkheden van slimme monitoring, zoals met de pleister, om
"Wat als jij op een dashboard kan zien hoeveel je oma vandaag bewogen heeft?"
ondersteuning te bieden voor dementie- of parkinsonpatiënten. Dohmen: “Bij deze groep patiënten is ondersteuning in hun dagstructuur van groot belang. Eenvoudige handelingen, zoals beweging, op tijd gaan eten of boodschappen doen, worden vergeten met alle gevolgen van dien. Stel je voor dat jij als kleindochter of zoon een dashboard hebt om de activiteit en waarden van jouw oma te zien. Stel je voor dat je kunt zeggen ‘Oma, drink om tien uur een kopje koffie of ga een stukje wandelen’, en dat oma dat zelf of via de sensor kan bevestigen.”
“Maar je kunt ook denken aan meer alarmerende functies: dat de sensor registreert wanneer iemand steeds minder gaat bewegen of overdag alleen maar in de stoel zit of in bed ligt. Dan kan er echt iets aan de hand zijn. Die monitoring geeft je eigenlijk een inzicht in ‘pluis of niet-pluis’. Dat beschouw ik echt als preventie, en het scheelt bovendien veel stress voor de cliënt en zijn of haar naasten.”
Dohmen: “Daar zijn we nog niet, maar we zijn hard aan het nadenken over waar het om gaat met zelfmetingen en informatie zoals bijvoorbeeld de sensor-pleister. Je gaat nadenken over waar die informatie terechtkomt, en wie er vervolgens iets mee gaat doen. De techniek is een hulpmiddel, maar de organisatie daarachter is doorslaggevend. Anders geef je mensen alleen een gevoel van schijnveiligheid, door een pleister op te plakken maar geen aanvullende service te bieden."
Aan de hartbewaking
Thuiszorg – door continu monitoren of bewaken van patiënten – is een mogelijke markt voor de slimme pleisters. Een andere toepassing – die inmiddels ook onderzocht wordt door Amerikaanse cardiologen – is een pleister voor mensen waarbij het vermoeden bestaat van een hartritmestoornis. Bij een
Een kastje ter grootte van een MP3-speler om je hartslag te meten
hartritmestoornis ervaart iemand een onregelmatige hartslag – het hart pompt te snel, te langzaam of onregelmatig – en dat kan gevaarlijk zijn voor je gezondheid. Het ziekenhuis kan aanraden om een Holter-ECG te maken: de patiënt draagt dan één tot drie dagen een zogenaamde Holter monitor. Dat kastje, ter grootte van een ouderwetse MP3-speler, meet continu de hartslag en slaat stoornissen op in een computergeheugen. Hoewel Holter monitors in de afgelopen decennia kleiner zijn geworden, zijn het nog steeds duidelijk aanwezige apparaten, en niet altijd praktisch.
Folkert Asselbergs is cardioloog bij het UMC Utrecht en hier bezig met de ontwikkeling van een telemonitoring project voor hartfalen. Hij ziet de sensor-pleister als innovatieve methode om zorg op afstand te kunnen bieden. “Een Holter is vrij onhandig, met draden op het lichaam en een kastje om de nek. Daarnaast gebruiken we Holterregistraties vaak voor maximaal 48 uur. Ik vind deze sensor-pleisters een hele interessante ontwikkeling”, zegt Asselbergs.
“Zo'n pleister is een waardevolle toevoeging op het gebied van diagnostiek: het is ideaal voor mensen die niet iedere dag een hartritmestoornis ervaren en dus door een holter-ECG gemist worden. De pleisters zijn vooral van meerwaarde bij langdurige observatie.” Het is een vrij technisch verhaal, vertelt Asselbergs, maar de technologie van de sensor-pleister verschilt wel veel van de Holter monitor als het gaat om identificeren van de locatie van ritmestoornissen in het hart. “Om
Meer comfort en bewegingsvrijheid met een pleister
hartritmestoornissen op te sporen heb je een aantal punten op het lichaam nodig om de precieze locatie te bepalen. Bij een Holter monitor zijn meerdere afleidingen gebruikelijk. Die patch is heel klein en heeft vaak maar een of twee afleidingen, waardoor gecompliceerde stoornissen wellicht niet duidelijk in kaart worden gebracht. Maar de patch kan wel laten zien wat voor soort ritmestoornis het betreft en of er überhaupt sprake is van een ritmestoornis bij klachten.” In sommige gevallen kan de comfortabele pleister dus meer bieden dan de traditionele Holter, die patiënten vaker stoort in hun bewegingsvrijheid.
Holter vs. pleister
Het Scripps Translational Institute van cardioloog Eric Topol vergeleek in een recente studie – die verscheen in het American Journal of Heart Medicine – een compacte slimme pleister met Holter monitor. De Zio sensor-pleister van technologie start-up iRhythm gebruikt geen externe kabels of sensorden en kan daarnaast langer gedragen worden dan de Holter. Alle informatie werd in de pleister opgeslagen en werd aan het einde van de meetperiode via iRythm naar een arts verstuurd voor analyse. Volgens het onderzoek van Topol detecteerde de pleistersensor in de vergelijking met de Holter monitor zelfs meer ritmestoornissen, en vonden de gebruikers hem prettiger om te dragen. Daardoor gingen ze zich ook vrijer gedragen, wat weer meer representatieve meetresultaten opleverde.
"Zo’n pleister is natuurlijk een mooie gadget, maar de toepassing in de praktijk blijkt weerbarstiger"
“Ik denk dat het een ideale tussenoplossing is voor de polikliniek van het ziekenhuis”, vertelt Asselbergs. “Patiënten worden in het ziekenhuis aangesloten op apparaten of slapen met allerlei draden. Ik denk dat zo’n draadloze pleister een aanvulling is voor bewaking en veiligheid, vooral in de kliniek.” Vanuit zijn ervaring met het telemonitoring programma weet Asselbergs: een goede dekking en draadloze communicatie vereisen technische aanpassingen binnen de muren van het ziekenhuis, en dat vergt een lange adem.
Ook weet de cardioloog dat het veranderen en inrichten van het zorgproces cruciaal is, in plaats alleen een nieuwe technologie introduceren. “Zo’n pleister is natuurlijk een mooie gadget, alsof je het zo overal kan inzetten, maar de praktijk blijkt weerbarstiger. Patiënten hebben thuis een slechte internetverbinding, of de dekking in het ziekenhuis blijkt niet honderd procent. We moeten uitkijken voor een wildgroei aan apparatuur, terwijl er op dit moment financiering en bekostiging niet aansluit bij die innovaties. We willen niet technology driven gaan werken, maar andersom: hoe gaan we het proces verbeteren?”
De Zorgpatch
Ook bij het Radboudumc in Nijmegen wordt onderzocht hoe slimme pleisters ingezet kunnen worden in een klinische setting. De Zorgpatch, zo wordt de Vital Connect pleister daar vertaald naar het Nederlands. Lucien Engelen van REshape Center kwam de Vital Connect patch vorig jaar al tegen. Tijdens een bezoek aan de fabrikant in Silicon Valley begin dit jaar, waar hij voor een uitzending van Tegenlicht over nieuwe medische technologieën wordt gefilmd, worden concrete afspraken gemaakt. Engelen neemt de pleister mee terug naar Nederland, om in de bestuurskamer en op de werkvloer van het Radboudumc te introduceren.
Lucien Engelen: “We werken in het Radboudumc aan een stuk of tien projecten met de Zorgpatch op dit moment. We testen de sensor-pleister uit in klinische setting in huis, waar de pleister gebruikt wordt voor metingen in het ziekenhuis. Ze worden onder andere ingezet voor projecten rond early stroke detection, ofwel vroegtijdig beroertes detecteren, en om voor en tijdens de operatie de stresslevels van de patiënt meten.”
"We meten bijvoorbeeld stresslevels voor en na de operatie"
Ook experimenteert het ziekenhuis met patiënten voor en na ontslag uit te rusten met een patch om vitale functies in de gaten te kunnen houden. Met een draadloze sensor-pleister krijg je veel meer vrijheid om te bewegen en kun je – onder medisch toezicht – misschien wel sneller naar huis. Engelen: “Door die klinische setting buiten het ziekenhuis, bij de patiënt thuis, kunnen we op afstand monitoren. En door patiënten pre-operatief, dus voordat ze behandeld worden, te meten met de Zorgpatch kan het Radboudumc achterhalen wat ‘normale’ waarden zijn voor die persoon."
Het Radboudumc werkt met brede pilots, en wil die programma’s vooral snel opzetten. Engelen: “We beginnen met op korte termijn zulke programma’s opzetten, waarmee we op een later moment intensiever onderzoek kunnen uitvoeren. Tijdens die pilot-fase kom je snel achter een aantal vragen: waar gaan we dit inzetten, wat levert het patiënten op en hoe werken medisch professionals hiermee? Daarna gaan we tijdens onderzoeken echt de diepte in.”
Praktische vragen
Ook Daan Dohmen kijkt eerst naar de praktische toepasbaarheid en bruikbaarheid van zo’n innovatie, en daarna naar wat de waarden en metingen toevoegen en wat mogelijke verdienmodellen en kosten zijn. “We onderzoeken als eerste de praktische toepasbaarheid en bruikbaarheid: kunnen mensen de patch zelf bedienen? Wat als iemand erg behaard is of zweet? Accepteert een dementerende die pleister? Maar bij patiënten rijzen ook vragen als: wie mag in die gegevens kijken? Wat verwachten zorgverleners van ons?”
"We merken een duidelijke vraag naar de pleister"
Dit soort nieuwe innovaties brengen ook nieuwe vragen met zich mee. Hoe zit het bijvoorbeeld met privacy-aspecten als mantelzorgers de sensor-data gaan gebruiken? Kun je, gechargeerd gezegd, als oudere of chronisch zieke nog wel 'nee' zeggen tegen een patch? En waar houdt de verantwoordelijkheid van de verpleegkundige of huisarts op, en begint de verantwoordelijkheid van persoonlijk meetwaarden in de gaten houden, voor jezelf of voor een naaste of familielid?
Veel van die vragen zijn nog onbeantwoord en zullen nader onderzocht moeten worden. Wel merkt Dohmen dat de vraag naar de pleister, naar aanleiding van de uitzending van EenVandaag, duidelijk is toegenomen. “Er is veel vraag naar. Maar wij willen eerst een sluitende dienst ontwikkelen en aanbieden, niet alleen die metingen. Met Focus Cura willen we samen met zorgorganisaties diensten ontwikkelen om langer thuis te blijven wonen, daar doen we het voor. Techniek is geen doel op zich.”
Het gaat snel met sensortechnologie: sensoren in kleding, sokken of ondergoed worden in rap tempo ontwikkeld. “We hebben het nu over een pleister, maar de sokken met sensoren zijn al besteld om te gaan testen binnen het Futurelab”, vertelt Dohmen. “Daarom willen wij een applicatie bouwen die onafhankelijk is van de devices die je gebruikt. Dat is het uitgangspunt van de ThuismeetApp, de techniek werkt onafhankelijk van welk apparaat je daaraan verbindt. Het moet flexibel zijn naar de toekomst toe."
"We hebben het nu over sokken, maar kijken intussen verder naar kleding met sensoren"
Monitoren voor of na een operatie, of voor en na ontslag. Bij het bewaken van patiënten met chronische ziekten, of het opsporen van hartritmestoornissen: het lijken veelbelovende manieren om slimme pleisters op korte termijn in te zetten voor veiligheid en diagnose. Maar veel van de geïnterviewde zorgprofessionals geven ook aan: staar je niet blind op een nieuw product, maar bedenk wat de implicaties zijn voor de organisatie, de patiënt, de manier van communiceren. Dohmen: “We kijken juist ook naar dit soort praktische vragen, wordt het door patiënten gebruikt? We zijn nog volop bezig met onderzoek, maar ik moet wel zegen: het is wel iets waar ik zeer enthousiast over ben.”
Ook Engelen kijkt verder dan de slimme pleister inzetten aan een ziekenhuisbed of op aanraden van een medisch specialist. “Zo’n patch kan gezonde mensen ook gaan helpen om inzicht te krijgen in hun gezondheid door zelfmetingen. Niet als interventie of controlemiddel, maar echt om gezond te blijven. Vanuit REshape komen we op zeer korte termijn met een aankondiging voor grootschalig gebruik van de Zorgpatch. Stay tuned; we gaan naast ziekte ook kijken hoe we kunnen bijdragen aan de gezondheid van grote groepen mensen.”
Plaats een Reactie
Meepraten?Draag gerust bij!