Analyse kartelwaakhond ACM: ziekenhuizen zijn sterk afhankelijk van hun huidige ZIS/EPD-leverancier

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) heeft eerder dit jaar aangekondigd om met een leidraad te komen waarin ze de kaders en verplichtingen voor ICT-leveranciers en andere marktpartijen verduidelijkt die voortkomen uit de mededingingsregels. De ACM zette in de afgelopen maanden verschillende vervolgstappen op weg naar deze leidraad. Zo werden onder andere de lopende contracten tussen ziekenhuizen en hun ZIS/EPD-leverancier opgevraagd en geanalyseerd, en werden er gesprekken gevoerd met deskundigen en andere toezichthouders.

Na een verdere analyse en nadere informatie-inwinning bij onder meer ICT-leveranciers en ziekenhuizen zal de ACM medio 2022 de concept Leidraad ICT in de zorg ter consultatie aanbieden.

Sterk afhankelijk van leverancier

De eerste analyse van informatie uit de contracten en gesprekken bevestigt het initiële beeld van de ACM dat ziekenhuizen sterk afhankelijk zijn van hun huidige ZIS/EPD-leverancier. Doordat overstappen naar een ander ZIS/EPD-systeem ingewikkeld en duur is, hebben leveranciers al snel een sterke positie. Dit kan verschillende negatieve gevolgen hebben.

Een sterke positie kan bijvoorbeeld leiden tot minder interoperabiliteit waardoor overstapkosten toenemen en uitwisseling van gegevens tussen zorginstellingen minder goed tot stand komt. Ook kan het leiden tot onredelijke technische of contractuele beperkingen voor de gebruikers van de systemen. Mogelijk leidt het ook tot hogere tarieven dan tot stand zouden zijn gekomen zonder die overstapdrempels.

Andere ICT-leveranciers die afhankelijk zijn van toegang tot het ZIS/EPD, kunnen ook moeilijker hun diensten aanbieden, bijvoorbeeld om nieuwe functionaliteiten te kunnen ontwikkelen, en er is daardoor voor ziekenhuizen minder keuze. Deze gevolgen hebben een negatief effect op de zorgkosten en innovatie. Uiteindelijk is de patiënt de dupe van een vendor lock-in door inefficiënte of lagere kwaliteit van zorg.

Mogelijke oplossingsrichtingen

De ACM schetst in deze tussenstand vanuit haar rol als markttoezichthouder een aantal mogelijke oplossingsrichtingen om de werking van de ZIS/EPD-markten en aanpalende markten te verbeteren. Voorop staat dat voor ICT-leveranciers en andere marktpartijen regels gelden om te voorkomen dat hun gedrag de mededinging beperkt. Zo mogen ICT-leveranciers met een economische machtspositie hier geen misbruik van maken en mogen ICT-leveranciers in hun contracten met afnemers ook geen bepalingen opnemen die de mededinging kunnen beperken. In de leidraad ICT in de zorg zal dit kader worden uitgewerkt.

Daarnaast benadrukt de ACM opnieuw dat er binnen de grenzen van de mededingingsregels samenwerkingsmogelijkheden tussen ziekenhuizen zijn om hun onderhandelingspositie ten opzichte van de ICT-leveranciers versterken. Ook kan een betere samenwerking tussen leveranciers van ICT-systemen in de zorg leiden tot betere open toegang tot én uitwisseling van gegevens tussen de verschillende systemen.

Download de rapportage hier.