Gents Ziekenhuis bouwt aan innovaties via innovatieforum: “Patient experience staat centraal”

Hoe komt innovatie tot stand in een Belgisch ziekenhuis? Wat is de belangrijkste drijfveer voor nieuwe technologieën voor een ziekenhuis? Op die vragen (en meer) proberen we in onze nieuwe interviewreeks een antwoord te geven. Voor de tweede aflevering gingen we in gesprek met Kathleen Stam en Jolien Vanden Berghe van het Gentse Algemeen Ziekenhuis Maria Middelares.

Niet alleen in academische of universitaire ziekenhuizen bruist het van de nieuwe ideeën en innovaties. In het AZ Maria Middelares bijvoorbeeld, gelegen aan de Gentse groene rand, bestaat er een zogenaamd innovatieforum waarin medewerkers vlijtig op zoek gaan naar de nieuwste technologieën die het leven van hun artsen, verplegers en patiënten vergemakkelijken en verbeteren. Kathleen Stam en Jolien Vanden Berghe, beiden stafmedewerkers en betrokken bij het innovatieforum, zetten zich dagelijks in om nieuwe, innovatieve projecten op poten te zetten en te realiseren.

Vandaag zetten Stam en Vanden Berghe zich in om nieuwe projecten op te starten in een innovatieforum binnen het Gentse ziekenhuis. Meer dan tien jaar geleden startte het comité innovatie en onderzoek, vertelt Stam. “Dat comité was vooral gefocust op alles wat te maken had met klinische studies, zoals de ontwikkeling van nieuwe therapieën en medicatie.” Een viertal jaar geleden werden daaronder drie aparte innovatiecellen opgericht, die ingedeeld waren volgens technologie. “De eerste cel hield zich voornamelijk bezig met digitalisering, automatisering en robotica. De tweede was de innovatiecel mobiel, die draaide helemaal rond mobiele toepassingen. Ik werkte in de derde cel, die van augmented en virtual reality, big data en artificiële intelligentie.”

De bedoeling van die verschillende innovatiecellen was om directieleden, medewerkers en artsen samen te brengen om nieuwe technologieën en projecten op te volgen. Na een drietal jaar smolten die drie cellen weer samen tot het innovatieforum. “In die tijd hebben we goed kunnen accelereren, maar nu leek het ons makkelijker om alles weer samen te brengen.” Innovatie was niet zomaar te verdelen in bepaalde domeinen. “Op een bepaald moment kom je in mekaars vaarwater terecht: zo heb je bijvoorbeeld data nodig die van mobiele devices komen voor AI, en artificiële intelligentie is dan weer nodig om robotisering en automatisering te realiseren.”

Investeren loont

Het innovatieteam werkt aan heel wat projecten tegelijkertijd. Momenteel loopt onder andere een samenwerking met Philips  voor een opvolgingsproject waarbij vitale parameters van patiënten worden gemeten. “Dat deden verplegers eigenlijk daarvoor ook al, maar dat gebeurde allemaal op een relatief manuele manier.” Het doel was om het meetproces van de Early Warning Score (EWS) te automatiseren: “Vroeger was het zo dat iemand gewoon je bloeddruk kwam meten en dan werden die waarden overgetypt in je elektronische patiëntendossier. Het gaat hierbij jaarlijks om meer dan 2,5 miljoen datapunten. Een hele tijdsbesteding en er kunnen uiteraard fouten in sluipen. Daar hebben we een grootschalig project rond gedaan om dat proces te automatiseren. Op die manier kunnen we objectievere waarden genereren en een betere patiëntenzorg bestendigen door slimme alerts. En we zorgen ook nog eens voor minder administratieve last voor onze verplegers.”

De onderzoekers hebben al veel kunnen leren door simpelweg te kijken naar de dagelijkse manier van werken van hun collega’s in het ziekenhuis. Toch blijft de patiënt centraal staan wanneer ze nadenken over nieuwe innovaties. “Een woord dat heel vaak bij ons terugkeert is de ervaring van de patiënt, de zogenaamde patient experience. Naast betere gezondheidsuitkomsten streven we naar  een betere beleving voor de patiënt.”

Waar iedereen zich in het ziekenhuis van bewust is, zeker Stam en Vanden Berghe, is dat innovatie handenvol geld kost. “Toch zien we keer op keer dat investeren in de zorg loont, al is het niet altijd financieel”, merkt Stam op. “Kijk naar het EWS-monitoring project: dankzij het ziekenhuisbreed systematisch opvolgen van de vitale parameters is het aantal reanimaties met 80 procent gedaald. Deze betere uitkomst vertaalt zich echter niet in de financiering, integendeel. Innovatie kost geld, maar het is een investering in kwaliteit en beleving van de zorg. Dat zal altijd ons uitgangsprincipe zijn.”

COVID-19

Tijdens de coronaperiode besteedde het innovatieteam ook veel aandacht aan het telemonitoringproject van COVID-patiënten door middel van een mobiele applicatie, weet Vanden Berghe. “Mensen die we in dit project includeerden waren vooral patiënten die zich in een grijze zone bevonden: zij die te goed zijn om in het ziekenhuis te verblijven, maar te risicovol zijn om zomaar naar huis te sturen. Die methode – die uiteraard niet van toepassing is op patiënten die op intensieve zorg liggen – passen we bijvoorbeeld vandaag ook nog toe, ook al hebben we nu veel minder coronapatiënten. Een patiënt vult dagelijks een vragenlijst in waarin hen bijvoorbeeld gevraagd werd of ze bijvoorbeeld kortademig werden als ze hun kleren moeten aantrekken.”

“Er is ook een saturatiemeter aan die applicatie gekoppeld via bluetooth. De gezondheidsgegevens die we daarvan krijgen, hartslag en zuurstofsaturatieniveau, worden daarna meteen verstuurd naar ons platform waar onze IC-verpleegkundigen alles kunnen nakijken en de informatie controleren op een dashboard. Als een patiënt bijvoorbeeld bepaalde drempelwaarden overschrijdt, kan die opgeroepen worden om een tele- of videoconsultatie met een verpleger te doen. Dan beslist de verpleegkundige of de patiënt misschien toch beter opnieuw opgenomen moet worden in het ziekenhuis of de huisarts dient te raadplegen.”

Coronapatiënten zijn niet de enigen waarvoor het innovatieforum zich inzet. Stam: “Onze innovaties moeten in principe altijd toegankelijk zijn voor elke patiënt. Als het over een digitale toepassing gaat, dan is dat uiteraard makkelijk voor jonge mensen die een smartphone hebben. Maar ook oudere mensen die digitaal niet vaardig genoeg zijn gaan we op weg helpen . We willen het principe bewaken dat iedere persoon, ongeacht z'n leeftijd, dezelfde zorg moet kunnen krijgen. Als de patiënt zegt: ik wil niet in dit digitaal verhaal meestappen, dan is dat uiteraard geen probleem en gaan we dat respecteren. Maar als iemand ervoor openstaat en wat hulp nodig heeft, moeten we zorgen dat we dat ook voor die patiënten kunnen aanbieden.”

Geleerde lessen

De meeste projecten die gestart worden, ontstaan altijd vanuit een bepaalde nood of opportuniteit, al dan niet op de werkvloer. “Met het forum willen we zoveel mogelijk relevante mensen uitnodigen die feedback kunnen geven”, zegt Vanden Berghe. “Het innovatieforum functioneert op een bottom-up manier, want het is heel waardevol om met mensen te kunnen praten die met onze innovaties aan de slag gaan. Sommige zaken lopen niet altijd op de manier waarop we gehoopt hadden, dus feedback is in elke fase zeer welkom.”

Volgens Stam is het zeldzaam dat directieleden een project oplegt aan het forum. “Dat heb ik zelf nog nooit meegemaakt. Maar er kan wel van bovenaf gesuggereerd worden om een bepaald project te bekijken.” Het is soms keuzes maken en prioriteiten stellen, zeker omdat sommige projecten jarenlang kunnen duren en voortdurend aangepast moeten worden. “Elk project is anders. Belangrijk om te weten: sommige projecten zijn heel kort en kennen bijvoorbeeld op korte termijn een einddatum. Daarmee bedoel ik: we stoppen met een project of we implementeren het op de werkvloer. Maar er zijn evengoed projecten waar we jarenlang intensief aan moeten timmeren.”

Een belangrijke les volgens Stam en Vanden Berghe is dat je tijdig beslissingen moet kunnen nemen. De vraag die ze zich vaak moeten stellen is: zetten we door met dit project, of voeren we het maar beter af? Stam: “Of we met iets voortdoen hangt af van een aantal belangrijke criteria: is er een betere uitkomst voor de patiënt? Is er een betere beleving voor de patiënt en/of de medewerkers en de artsen? Is er een gunstig kosten-batenmodel? In welke mate draagt dat project bij tot het voortbestaan van de organisatie?”

Een tweede belangrijke les die ze geleerd hebben, is dat niets loopt zoals je het op voorhand in gedachten had. Vanden Berghe haalt een afbeelding boven van een persoon die in theorie een recht pad naar zijn doel is, met daaronder een kronkelig pad met het onderschrift “realiteit”. “Als we ergens nieuw aan beginnen, denken we vaak dat we in een rechte lijn op het doel afgaan ”, zegt ze. De realiteit blijkt keer op keer uitdagender: “Je moet een zekere drive hebben en altijd volharden, ook al is het pad naar het eindresultaat gespijsd met bochten en hindernissen. Wat ook belangrijk is, is een goede samenwerking en interactie met alle stakeholders, want alleen lukt zoiets niet. Je moet een goede teamspeler zijn en mensen bij elkaar kunnen houden en hen motiveren. De neuzen moeten altijd in dezelfde richting staan.”

The innovator’s dilemma: praktijkverhalen van Belgische zorginnovatoren

Een nieuwe serie van Smarthealth & in4care, waarin de praktijkverhalen van Belgische zorginnovatoren centraal staan. We interviewen Belgische zorg-innovatie-helden die hun verhaal vertellen over de realisaties en successen, maar ook over de moeilijkheden, hindernissen en mislukkingen. Want juist door deze dilemma’s en successen te delen, komen we gezamenlijk verder.