Blog: van voorbeeld naar verdachte

U kunt het bijna niet gemist hebben. Deze week startte een van de grootste fraudezaken in de Verenigde Staten. De hoofdrol is weggelegd voor Elizabeth Holmes, oprichter van Theranos, een startup die bloedtesten en laboratoriumonderzoek radicaal wilde veranderen. Theranos haalde meer dan 700 miljoen dollar op van investeerders, maar de technologie en de financiële prestaties van de gehypte startup bleken een leugen.

Elizabeth Holmes was de poster girl voor disruptie in de zorg. Boegbeeld van een nieuwe orde digitale bedrijven en startups die op meer dan een miljard dollar gewaardeerd worden, de zogenaamde unicorns. Na haar eerste jaar aan Stanford University stopte ze op 19-jarige leeftijd met haar studie om zich volledig te kunnen richten op het opbouwen van haar eigen bedrijf Theranos. Ze was een van de jongste selfmade miljardairs in de Verenigde Staten. Inmiddels hangt haar een celstraf van 20 jaar boven het hoofd.

Potentieel in plaats van prototypes

Twee aspecten maken de Theranos zaak interessant. De bovenmatige media aandacht voor de voormalig CEO, én wat de uitspraak gaat betekenen voor tech-startups. Deze rechtszaak zal ook het fake it 'till you make it mantra van Silicon Valley onder een vergrootglas leggen.

Silicon Valley beloont al lang oprichters die hun ideeën overdrijven en deals sluiten over potentieel in plaats van prototypes. Zo zijn de meeste van de machtigste bedrijven van de Valley ontstaan.

"Theranostication"

Vergeet ook niet dat er bovenmatige media-aandacht is voor Theranos. Tijdschrift Wired spreekt zelfs van Theranostication. Het verhaal van Holmes heeft al een onuitwisbare indruk achtergelaten, niet alleen op Silicon Valley, maar ook op de Amerikaanse cultuur. Er verschenen tijdschriftartikelen, een best-selling boek, een podcastserie, documentaires en een televisieserie en film zijn in de maak. Als gevolg hiervan werd de eerste week in de rechtszaal vooral besteed aan de moeilijke taak om een jury te selecteren die niet doordrongen was van de berichtgeving over Holmes en een onbevooroordeelde mening kon geven.

Beeld uit een promotievideo van Theranos technologie

Theranos gaat de geschiedenis in getekend door de fraude met meer dan 700 miljoen dollar van gedupeerde investeerders, en daarnaast vele patiënten die fysieke, mentale en financiële schade opliepen. Maar vergeet ook niet dat vele tech-bedrijven Holmes voorgingen. Niet met fraude of misleiding, wel met opgeklopte marketing-praat en spreadsheets voor investeerders. Kennen we beloftes van wearable Healbe GoBe nog? Of de tonnen kostende commercial voor Scanadu Scout, een apparaatje dat binnen vijftien seconden tegen je voorhoofd je bloeddruk, hartslag en zuurstofgehalte zou kunnen meten? Het medische hulpmiddel is nooit op de markt, en enkel als een crowdfunding project in een beperkte oplage geproduceerd.

Startup swag

De Theranos-zaak draait één bedrijf en één oprichter. Maar de uitspraak van de jury en rechter zal vermoedelijk ook licht werpen op de Amerikaanse startup cultuur, die verwacht dat oprichters hun ideeën nastreven met een rücksichtsloze (en roekeloze?) vastberadenheid. Fail fast, nog zo’n startup mantra. Van falen kun je alleen maar leren, toch? “Falen is geen misdaad", zei Lance Wade, die Holmes vertegenwoordigt, in zijn openingsverklaring. "Je uiterste best doen en tekortschieten is geen misdaad."

Maar de aanklager denkt daar anders over. Volgens hoofdaanklager Robert Leach was Elizabeth Holmes een van de meest gevierde CEO's in Silicon Valley, maar broeiden er grote problemen onder de façade van het succes. De vraag die voor ligt bij de jury is om te beoordelen op welk punt die startup swag fraude werd. Ging het mis bij de uitvoer van haar visie? Waar hield de ambitieuze voorstelling van verwachte omzetcijfers op, en startte bewuste misleiding en manipulatie? Dat is aan de rechter om aan te tonen, en aan de jury te beoordelen.