Digitalisering Belgische ggz zit in de lift, met dank aan corona

Als de maatschappij in ijltempo digitaliseert, dan zal de manier waarop cliënten zorg ervaren en hulpverleners zorg verstrekken dat ook moeten. Tegenwoordig verschijnen in Nederland alsmaar meer mobiele zorgapplicaties in de geestelijke gezondheidszorg (ggz), maar België blijft een blinde vlek. Daar zal wellicht snel verandering in komen: door de coronacrisis moesten Belgische hulpverleners voor het eerst beroep doen op digitale technologie, zoals beeldbeltools en e-mental healthtoepassingen.

Geestelijke gezondheidszorg was tijdens de coronacrisis geen onbesproken onderwerp. Het staat buiten kijf dat de geestelijke gezondheid van de Nederlandse bevolking een flinke deuk heeft gekregen, en dat er ook nog steeds heel wat problemen zijn met wachttijden in de Belgische geestelijke gezondheidszorg.

Kunnen mental health-apps in beide gevallen soelaas bieden? In het geval van de diagnostiek en behandeling van lichte tot matige, niet-complexe psychische problemen of stabiele chronische problematiek (generalistische basis ggz) kan dat zeker. Volgens doctoraatsstudente en onderzoekspsycholoog Eva Rens (UAntwerpen) kan eHealth in de vorm van psycho-educatie of klachtenmonitoring met feedback heel nuttig zijn voor personen die milde tot matige geestelijke klachten ervaren. "Zulke applicaties zijn een goede vorm van laagdrempelige eerstelijnshulp en een vorm van preventie, maar geen vervanger van gespecialiseerde hulp of een volwaardig psychotherapeutisch traject," nuanceert ze.

eHealth als oplossing

De Nederlandse en Belgische zorgstelsels scoren vrij hoog wat betreft de waardering van de gezondheidszorg in het landenprofiel van Eurostat. Toch merkt Rens op dat in de verschillende sectoren nog heel wat mankementen zijn. Zo is de Belgische geestelijke gezondheidszorg volgens haar nog voor veel mensen ontoegankelijk. De stappen die vóór een opname in een psychiatrisch ziekenhuis zouden moeten komen – zoals een consult met een psycholoog of psychiater – zijn voor de meesten geen optie: "Psychotherapie wordt erg beperkt terugbetaald, wachtlijsten bij het Vlaams Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG) bedragen 1 tot 2 jaar en psychiaters zijn overvraagd."

Volgens de onderzoekster kunnen zorgtechnologische innovaties (gedeeltelijk) een oplossing bieden. In Nederland bestaan er naast de reguliere ggz-organisaties al heel wat eHealthplatformen voor de eerstelijnszorg. Eén daarvan, Mentaal Beter, zet expliciet in op het gebruik van technologie ter ondersteuning of verbetering van de gezondheid en de gezondheidszorg. Zo kunnen patiënten naast de gewone behandelingen ook online therapie krijgen om zich te laten behandelen.

Groeiende aandacht van venture capital

De jongste jaren is het opvallend hoe dergelijke eHealthplatformen en -applicaties in Nederland steeds meer in de belangstelling staan van durfkapitaal. Zo ging het in 2008 opgerichte Nederlandse bedrijf Minddistrict, een toenmalige martkleider van eHealth-platformen voor de ggz, van start met kapitaal van investeringsmaatschappijen. Bedrijven als Holland Capital en zorgverzekeraar CbusineZ maken er geen geheim van dat ze willen investeren in innovatieve projecten in onder andere de geestelijke gezondheidszorg.

Zo werd begin dit jaar de Nederlandse jeugd-ggz aanbieder Mentaal Beter overgenomen door de Franse investeringsmaatschappij Apax Partners. De ggz-onderneming, die eerstelijnshulp biedt aan tieners en jongeren met lichte psychische problemen, was een interessante, winstgevende investering voor het Franse durfkapitaal. Mentaal Beter biedt gesprekken aan met professionele behandelaars bij psychische problemen. Die gesprekken worden vergoed door gemeenten en boven de 18 jaar door zorgverzekeraars. Bovendien loopt Mentaal Beter volgens directeur Martin de Heer voorop in hoe het zorg aanbiedt, door bijvoorbeeld ook in te zetten op beeldbeltools en e-mental healthtoepassingen. Dat is volgens hem een zeer interessant concept voor investeerders.

Ook buitenlandse bedrijven richten zich steeds meer op de Nederlandse zorgconsument. Mindler is bijvoorbeeld een van oorsprong Zweedse aanbieder van online therapie, die adverteert met reclameborden door heel Nederland: ‘Vandaag videobellen met een psycholoog? Verzekerd vanuit je basisverzekering.’ Mindler is sinds 2019 in Nederland (en Frankrijk) actief, uitbreiding naar andere Europese landen staat op de planning. In Zweden is het de grootste commerciële online- ggz-aanbieder waarbij tweehonderd psychologen zijn aangesloten. Via een videoverbinding en de Mindler-app met opdrachten en invuloefeningen, zien patiënten hun ggz-behandelaar uitsluitend op afstand gezien.

In België ligt de situatie anders, vertelt Tom Van Daele, klinisch psycholoog en onderzoeker aan de Thomas More Hogeschool. "Daar worden veel ggz-organisaties veel vaker enkel gefinancierd door de overheid, maar onder andere door corona komt het wel steeds vaker voor dat eHealth-applicaties ondersteund worden door durfkapitaal." Zo bestaan er bijvoorbeeld Belgische mental health-apps als Pillar Chat en BloomUp. Tegelijkertijd is er in België nog steeds geen brede markt van ggz-organisaties zoals in Nederland het geval is.

Commerciële ggz-aanbieders

Dat heeft vooral te maken met de organisatie van de zorgsector. Terwijl België recent een eHealthplatform heeft opgezet waarbij strenge toelatingsvoorwaarden aan te pas komen, staat Nederland al veel verder. Daar zijn commerciële ggz-instanties die patiënten in de eerste lijn helpen geen zeldzaam fenomeen meer, terwijl dat wel nog steeds het geval is in België.

eHealth is daarentegen volgens de academicus nog maar beperkt ingeburgerd in België. "De redenen daarvoor zijn complex, maar naar mijn aanvoelen staat de vermarkting van de geestelijke en somatische zorg in België nog maar in zijn kinderschoenen. De invloed van zorgverzekeraars reikt in Nederland veel verder dan in België, en de gevestigde structuren en gezondheidszorgprofessionals zijn vrij protectionistisch en sterk terughoudend tegenover social profit. Dat maakt het niet zo vanzelfsprekend om ‘binnen te breken’ in dat relatief gesloten systeem."

© Evoluno

Trage groei

Betekent dat dat medische mobiele apps nooit wijdverspreid zullen worden in de Belgische zorgsector? Niet helemaal, vertelt onderzoeker en klinisch psycholoog Van Daele. Onder andere via het mhealthbelgium-initiatief wordt steeds sterker ingezet om de toegang van dergelijke applicaties te ondersteunen. Daarnaast bestaan er nog veel meer online zorgapps die mensen nu al kunnen raadplegen via onlinehulp-apps.be. Op die manier wordt de Belgische zorgsector gestaag ondersteund door digitale hulpmiddelen.

Op korte termijn verwacht Van Daele ook dat de eerste gezondheidszorgapps door de Belgische overheid terugbetaald zullen worden. Zo betaalt het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV) nu al de app MoveUp Coach terug, een app die patiënten en zorgverleners ondersteunt na een totale primaire heup- of knieprothese.

Volgens Van Daele zijn de eisen van Mobile Health Belgium zijn wel nog vrij streng, want "apps moeten bijvoorbeeld een Europese CE-markering hebben, waardoor GGZ-apps wat uit de boot vallen. Die worden sinds kort ook gecontroleerd op een aantal basisvereisten via een validatiepyramide. De meeste applicaties zijn echter beperkte, kleinschalige apps die ontwikkeld zijn door individuele organisaties. Die zijn vandaag zelden of nog niet ingebed in ruimere (eHealth-)systemen in België."

De coronacrisis zorgde ook voor een onverwachte versnelling van de digitalisering van de Belgische ggz. Zo bleek uit een studie dat na de uitbraak van COVID-19 grote groepen hulpverleners voor het eerst beroep moesten doen op digitale technologie, zoals beeldbeltools en e-mental healthtoepassingen. Verschillende onderzoeken bevestigen dat de pandemie allicht een kantelpunt zal zijn om in de toekomst steeds meer technologie in te burgeren in de ggz.

Durfkapitaal springt op de kar

Ook al staan mobiele medische apps voor de gezondheidszorg nog maar in hun kinderschoenen, toch bestaan er vandaag al heel wat ggz-applicaties. Evoluno, een app om het mentale welzijn van werknemers te bevorderen, is daar maar één voorbeeld van. Medeoprichter van de organisatie Alexandre Vandermeersch zag dat zowat de helft van mensen met mentale problemen nooit hulp zocht, omdat de zoektocht een heikel kluwen is. "Het is niet zo dat mensen op Facebook posten wie hun psycholoog is waarbij ook jij ten rade kan gaan. En als je online gaat om hulp te zoeken, word je vaak overspoeld door lijsten met heel wat namen en acroniemen die je niet begrijpt. Zelfs als je die wel begrijpt, heb je nog geen idee hoe effectief de steun is die je gaat krijgen."

Vandermeersch ziet eHealth als een steeds groeiende trend, ook in België. "Het eerste kwartaal van 2021 was eigenlijk op internationaal vlak een recordjaar. We zijn een samenwerking aangegaan met eHealth Valley, een Brusselse studio die start-ups en organisaties in de digitale gezondheidszorg in staat wil stellen om de weg vrij te maken voor de volgende golf van disruptie in de gezondheidszorg."

De ambitie van eHealth Valley is om België op de kaart te zetten op vlak van digitale gezondheid. Naast eHealth Ventures kreeg Evoluno ook steun van een pre-Seed fonds genaamd Smyle Ventures, en begint de app nu aan een eerste ronde van externe financiering. "Voor durfkapitaal is de belofte van digitale gezondheidszorg de combinatie van de schaalbaarheid van digitaal en de maatschappelijke impact van een betere gezondheid. Ik verwacht dat de belangstelling voor eHealth in de toekomst alleen maar zal toenemen."