eHealth op de werkvloer: spannende buitenwereld komt naar de veilige therapiekamer

In de serie eHealth op de werkvloer spreekt SmartHealth met zorgprofessionals die dagelijks te maken hebben met eHealth toepassingen. Veel van die technologische innovaties betekenen op papier efficiënter werken, kwaliteitsverbetering of kostenverlaging. Maar in de praktijk zijn er vaak genoeg obstakels te overwinnen. Een kwestie van tussen droom en daad? Petra Fokkema, orthopedagoog-generalist en cognitief gedragstherapeut in opleiding bij expertise- en behandelcentrum Reik in Leeuwarden.

“We zijn altijd aan het kijken wat we binnen onze organisatie kunnen doen om de zorg voor onze cliënten nog beter te maken en nog meer op hun wensen en behoeftes aan te laten sluiten. Toen we voor het eerst iets hoorden over Oculus Rift en de mogelijkheden van virtual reality waren wij eigenlijk direct enthousiast”, vertelt Petra Fokkema. Fokkema werkt als therapeut bij Reik, een zorginstelling gericht op de behandeling en begeleiding van kinderen, jongeren en volwassenen met een licht verstandelijke beperking. Ze is bijna klaar met haar opleiding tot cognitief gedragstherapeut.

Kennismaking met Oculus Rift

Fokkema en haar collega’s kwamen twee jaar geleden tijdens een conferentie in contact met de Nederlandse internetorganisatie Coolminds. Coolminds is op dat moment als één van de weinigen in Nederland in het bezit van de virtual reality bril Oculus Rift. “Samen met Coolminds zijn we binnen Reik gaan kijken wat voor meerwaarde zo’n bril zou kunnen hebben binnen de therapieën die wij bieden. Zorg moet tegenwoordig steeds sneller, effectiever en korter. Wij hadden het gevoel dat we met Oculus Rift daar aan tegemoet konden komen, terwijl we ondertussen de cliënt nog steeds de beste hulp blijven bieden.”

In de zomer van 2014 start een pilot met de virtual reality bril met vijf cliënten binnen Reik. “Wij zetten de bril vooral in bij cliënten die kampen met angstproblemen. Mensen die bijvoorbeeld de straat niet meer op durven of bang zijn in drukke winkels”, legt Fokkema uit. Virtual reality wordt ingezet bij de zogeheten exposure therapie die Fokkema normaal gesproken aanbiedt. “Met die therapie zorg je dat een cliënt stapsgewijs de voor hem of haar angstwekkende situatie gaat opzoeken. Als jij een drukke winkelstraat spannend vindt, gaan we er langzaam naartoe werken dat jij het uiteindelijk aandurft om door zo’n straat te wandelen."

De Oculus Rift

Fokkema is meteen enthousiast over de mogelijkheid om met virtual reality de spannende buitenwereld naar de veilige therapiekamer te halen. "De cliënten maken eerst kennis met de bril en de techniek er achter. Ze mogen bijvoorbeeld een filmpje kijken waarin het lijkt alsof ze in een achtbaan zitten. Daarnaast oefenen we met wat ze kunnen doen als ze toch angstig worden. Als ze goed voorbereid zijn, zetten ze de bril opnieuw op hun hoofd en zien ze voor het eerst een filmpje van bijvoorbeeld zo’n drukke winkelstraat.” Het doel is vervolgens dat een cliënt die in eerste instantie spanning en angst zal voelen, deze angst en spanning kan verdragen en dit zelf kan laten afnemen. “’Ik weet dat ik in de therapiekamer zit, maar het voelt wel echt alsof ik op straat loop’, gaf één van mijn cliënten aan", vertelt Fokkema.

Virtual reality vergroot zelfvertrouwen

Al snel is duidelijk dat veel van de verwachtingen die Fokkema heeft van de Oculus Rift daadwerkelijk uitkomen. Uit de pilot bij Reik blijkt dat de cliënten meer zelfvertrouwen en durf krijgen om de exposure opdrachten te doen. “Het is een natuurlijke reactie om hetgeen waar je angstig voor bent te vermijden.

Daarmee blijft de angst echter in stand, je zult er niet achter komen dat je – wanneer je toch de straat op gaat –niet doodgaat of een paniekaanval krijgt, twee grote angsten bij veel mensen. Omdat cliënten die stap vaak niet zelf durven te zetten, moeten wij hen daarbij helpen. Alleen hebben wij daar niet altijd de middelen voor, je hebt beperkt tijd tijdens een sessie en kunt dus niet gemakkelijk even daadwerkelijk naar een winkelstraat rijden."

Nu we de winkelstraat naar onze kamer hebben gehaald, kunnen we die eerste stappen heel direct begeleiden, vertelt Fokkema. "Op die manier merken cliënten dat ze de vaardigheden die ze hebben opgedaan tijdens eerdere sessies onder de knie hebben. De Oculus Rift verlaagt dus de drempel om hun angst onder ogen te komen en heeft een positief effect op het zelfvertrouwen van de cliënt.”

De Oculus Rift in actie

Er zit overigens wel een ‘maar’ aan vast. “We hebben gemerkt dat er cliënten zijn die toch wat fysieke klachten als hoofdpijn en misselijkheid ervaren na de virtual reality therapie. Eén cliënt gaf zelfs aan twee uur na afloop nog steeds last te hebben. Op die lichamelijke klachten zijn wij wel alert.” Samen met dr. Wim Veling van het UMCG, Universitair Centrum Psychiatrie, voert Reik dan ook onderzoek uit naar de techniek, de effectiviteit én de bijwerkingen van de Oculus Rift. “We willen alle positieve en negatieve bijeffecten, de houding van cliënt en behandelaar tegenover deze methode én de effectiviteit van virtual reality therapie in kaart brengen.”

Geen moeilijkheden, maar mogelijkheden

Naast het onder de knie krijgen van de virtual reality bril hoeft Fokkema als therapeut weinig aan haar werkzaamheden aan te passen. “Het toepassen van Oculus Rift in de therapiekamer heeft mij vooral veel nieuwe inzichten gegeven en me geholpen cliënten nog beter te begrijpen. Zoals gezegd begeleid ik cliënten nu nog veel nauwer tijdens de eerste stappen in een voor hun angstige omgeving, dus dat is heel interessant om op die manier te ervaren.”

Ook de implementatie van de Oculus Rift verloopt volgens Fokkema vlekkeloos. “Door ons enthousiasme zagen we eigenlijk alleen maar mogelijkheden en geen moeilijkheden. In feite heb je ook niet meer nodig dan een goede laptop en die bril. Waar we voornamelijk tijd kwijt mee zijn, is het brainstormen over de beelden die we de cliënten willen laten zien. Momenteel gebruiken we het materiaal dat door Coolminds is ontwikkeld, maar wij willen het liefst op den duur zelf een 360 graden camera hebben zodat we ook in de leefomgeving van onze eigen cliënten beeld kunnen verzamelen. Dat zou namelijk erg relevant zijn binnen die exposure therapie.”

Op het moment werkt Fokkema nog met een eerste ontwikkelversie van de Oculus Rift. “Uiteindelijk willen we de meest geavanceerde bril in ons handen hebben, maar de ontwikkelingen op het gebied van technologie gaan op het moment zo snel, dat we liever nog even afwachten en vervolgens een model kopen waar alle kinderziektes uit zijn. Ik weet in ieder geval dat onze organisatie achter die aankoop zal staan.”

Alle afleveringen van eHealth op de werkvloer lezen?