Heeft u al eens van de term EPA gehoord? EPA staat voor ernstige psychiatrische aandoeningen, zoals psychotische stoornissen, schizofrenie of een bipolaire stoornis. EPA staat symbool voor cliënten met chronische problemen en een intensieve zorgvraag. Moeite om te functioneren op het werk, relaties te onderhouden en voor zichzelf te zorgen. Gezonde burgers die soms plotsklaps door een psychose hun toekomstdromen zien vervagen. Een groep die vaak woont in beschermde woonvormen, dakloos is, of wordt opgenomen in een GGZ-instelling.
Maar dat beeld verandert. Sinds enkele jaren zijn alle partijen in de zorg het erover eens dat niemand gebaat is bij het langdurig ‘opsluiten’ van deze cliënten in instellingen. Een cliënt vertelde mij eens: "stel je voor dat je ineens niet meer kunt werken, je sociale netwerk kwijt bent en dan ook nog eens een langere tijd tussen allemaal gestoorde mensen
"Stel je eens voor dat je langere tijd tussen allemaal gestoorde mensen wordt gezet"
wordt gezet. Je hebt eigenlijk extra psychische begeleiding nodig om te herstellen van je opname." De wens om verblijf in instellingen te beperken, cliënten meer richting herstel te behandelen, en meer in de wijk op te vangen, speelt al veel langer. En door de urgentie van de stijgende zorgkosten heeft VWS hier met bijval van zorgverzekeraars en GGZ Nederland enkele jaren geleden vaart en focus aan gegeven. In 2020 moet 30% van alle GGZ-bedden zijn verdwenen.
Het is zorgvernieuwing vanuit een urgentie van bezuinigen. Ambulantisering betekent niet alleen het afbouwen van bedden, maar ook het opbouwen van voorzieningen dicht bij huis. Met verschillende behandelvormen om cliënten te begeleiden naar meer zelfstandigheid, weg van de instelling en de psychiatrie. De vraag is of je met minder middelen en minder intensieve zorg de kwaliteit overeind kunt houden. En het heeft met het durven loslaten van een complexe en soms risicovolle cliëntengroep te maken. Dat proces is nog maar net op gang gekomen en er zou al direct sprake zijn van alarmerende overlastcijfers.
Kun je met minder middelen en minder intensieve zorg de kwaliteit overeind houden?
Voor GGZ-instellingen geldt tevens dat bedden financieel aantrekkelijk zijn. Te snel afbouwen is ongunstig. Als het aan zorgverzekeraars ligt kan het nog wel wat sneller dan in het bestuurlijk akkoord staat. Het is een politiek en gespannen speelveld, waarin we de cliënt en de zorginhoudelijke visie achter de ambulantisering soms uit het oog verliezen. En de duimschroeven worden verder aangedraaid. Door een nieuwe Wet Langdurige Zorg zullen gemeenten en zorgverzekeraars vanaf 2015 waarschijnlijk meer bezuinigen op beschermd wonen en langdurig verblijf in instellingen. Kortom, de sector breekt het hoofd over de ambulantisering.
In de tussentijd dienen zich ook kansen aan in de vorm van nieuwe technologie. Initiatieven die hoop geven en een antwoord vormen op de bezuinigingen. Waarbij het internet een ‘lifeline’ vormt voor psychiatrische patiënten. Het GGZ+ symposium eHealth voor EPA bood onlangs een podium aan cliënten om eigen initiatieven te delen. Daarnaast waren zowel in de organisatie als onder bezoekers veel ervaringsdeskundigen aanwezig. Ik werd verrast door online oplossingen die bijdragen aan meer zelfstandigheid, goedkopere zorg op afstand en meer kwaliteit voor deze kwetsbare groep. Antwoorden op de afbouw van bedden en de bezuinigingen in de psychiatrie. Een overzicht van de hoogtepunten.
Permanent digitaal vangnet
Marijke van Putten, lid van de raad van bestuur van GGZ Noord-Holland-Noord, deed verslag van de eerste resultaten van een proeftuin met beeldbellen onder 200 cliënten. Beeldschermgesprekken worden benut voor korte en frequente contacten. Beeldbellen zorgt voor meer aandacht, non-verbale overdracht en betrokkenheid dan het plegen van een telefoontje.
Beeldbellen lijkt op het eerste gezicht geen echte technologische omwenteling. Skype en FaceTime zijn al jaren ingeburgerd. Toch betekent het in de GGZ bij een groep van 200 cliënten een besparing van 60.000 km aan reistijd. En uit onderzoek blijkt dat de directe behandeltijd met 20 procent is gedaald. Dat is een veelbelovende besparing. De ervaring is dat bij beeldbellen de ‘social talk’ wordt overgeslagen. Het beeldschermcontact is doelgerichter.
Van Putten bevestigt: de cliënt omarmt het. Het geeft de cliënt een veilig gevoel een permanent digitaal vangnet te hebben. En daarmee bevordert beeldbellen het gevoel van zelfstandigheid. Waar psychiatrische patiënten zich vaak terug trekken, traint beeldbellen onbewust ook in het leggen van contact met vrienden en familie op afstand. Cliënten geven aan dat 50% van alle face-to-face contacten kan worden vervangen door beeldbellen. Alleen de GGZ-medewerker moet wennen aan het contact op afstand. De ervaring is dat psychiaters behoudend zijn.
Een tip vanuit de beeldbellen-pilot: het kan lonend zijn om de inhoud van de contacten verder te structureren. Het gesprek te koppelen aan een behandelmodule, een vragenlijst of een concreet
Koppel het beeldbel-gesprek aan vragenlijsten of behandelmodules
vraagstuk. Dat maakt het contact effectiever. En beeldbellen wordt steeds goedkoper, zeker als er gebruik wordt gemaakt van bestaande technologie als tablets en smartphones. Feit is wel dat de EPA-patiënt minder connected is dan de gemiddelde burger: niet 95% maar 60% heeft de beschikking over een internetverbinding. En wie is verantwoordelijk voor het bekostigen van een tablet? Het onderzoek legt dus een aantal uitdagingen bloot. Desondanks heeft GGZ-instelling Noord-Holland-Noord haar keuze gemaakt en gaat voor opschaling naar in totaal 2000 cliënten.
Heleen Riper, hoogleraar en onderzoeker aan de VU, bevestigt de resultaten aan de hand van haar onderzoek bij de instelling Pameijer. De kwaliteit van de zorg blijft behouden als beeldbellen wordt ingezet. Daarom breidt Pameijer haar online ondersteuning verder uit.
Tem de stemmen
Stemmen horen is te temmen. Dat is de belofte van Temstem, een app die talige taken aanbiedt aan cliënten. Op elk moment zijn via de app de oefeningen ‘taaltikker’ en ‘woordlink’
Door de belasting van het werkgeheugen met taalspelletjes verdwijnen de stemmen naar de achtergrond
te spelen. Door de belasting van het werkgeheugen met taalspelletjes verdwijnen de stemmen naar de achtergrond. De app houdt vorderingen bij en het centrale karakter Tim geeft de cliënts zelfvertrouwen een boost door te belonen met complimenten.
Temstem kun je overal gebruiken: in de trein, op het werk of op een feestje. De omgeving heeft niets in de gaten. Alsof je even een Whatsapp-berichtje stuurt. Omdat je je smartphone altijd bij je hebt, kun je de app direct gebruiken op de momenten dat het nodig is.
David van den Berg, GZ-psycholoog van de Parnassia Groep, legt uit dat de betrokkenheid van cliënten mede de basis voor het succes legde. Designbureau Reframing Studio verzorgde het ontwerp, maar juist de wisselwerking tussen ontwerpers, technici, behandelaren en cliënten leverde nieuwe ideeën op. Er is uitgebreid onderzoek gedaan naar de context van de cliënt via interviews. De app was in eerste instantie te uitgebreid - cliënten waarschuwden de ontwikkelaars daarvoor. De app lijkt de basis te leggen om met meer zelfvertrouwen in de maatschappij te functioneren. En mogelijk verdwijnen stemmen zelfs voor een langere tijd naar de achtergrond. Maar dat vraagt om verder onderzoek.
Een digitaal dagboek
Martijn Volkers ontwikkelde als cliënt tijdens zijn opname een digitaal dagboek voor de iPad. Het bleek voor hem de manier om zijn gedrag te ontrafelen en de weg te vinden naar herstel. De app Daybook werd doorontwikkeld met Peter Klumpenaar en aantrekkelijk vormgegeven met financiële steun van onder andere
Het bijhouden van een dagboek is niet nieuw, de Daybook app wel
zorgverzekeraar VGZ. Het idee van het bijhouden van een dagboek is niet nieuw. Maar de app maakt het wel aantrekkelijk om te doen. Cliënten reageren enthousiast. De verwachting van Martijn en Peter is dat de doelgroep zelf een bijdrage zal leveren aan de verspreiding van de app onder behandelaren. Er is rekening gehouden met het delen van de data over leefstijl, activiteiten en stemming met de behandelaar. De app is vers gelanceerd en de grote implementatie-uitdaging dient zich aan. De simpelste weg is de app gratis downloaden, gaan gebruiken en aanraden aan anderen. Of is dat te eenvoudig gedacht? De start is in elk geval veelbelovend. Daybook won de eHealth award voor het beste EPA-initiatief van de dag.
I-connect: voor en door cliënten
Mijn hart werd gestolen door de ervaringsdeskundigen van I-connect. I-connect helpt cliënten via een sociale onderneming ICT-diensten aanbieden. Computercursussen, helpdeskwerkzaamheden
Cliënten bieden als ervaringsdeskundigen ondersteuning bij de implementatie van eHealth
en thuisondersteuning voor en door cliënten. In het eerder genoemde voorbeeld van het beeldbellen bij GGZ Noord-Holland-Noord boden de medewerkers van I-connect de ondersteuning op locatie. Door hun ervaringsdeskundigheid konden zij bij hun werkzaamheden goed rekening houden met de situatie van de cliënt. Wat een mooi voorbeeld van maatschappelijke impact om cliënten te betrekken bij het ondersteunen bij de implementatie van eHealth voor de EPA-doelgroep.
In mijn rol als directeur van Mentalshare heb ik zelf een zeer positieve ervaring opgedaan met een vergelijkbaar initiatief, Specialiststerren. Dit bureau levert diensten op het gebied van software testing. Alle testmedewerkers hebben een vorm van autisme en zijn ingezet om de technische kwaliteit van onze eHealth programma’s te garanderen.
De cliënt als inspiratie
Aan de hand van het panel ‘Psychisch gezien’ wordt ook duidelijk dat patiënten met ernstige aandoeningen zich steeds nadrukkelijker verdiepen in eHealth. 41 Procent geeft aan een vorm van eHealth te kennen uit eigen ervaring. Voor 80 procent kan eHealth een bijdrage leveren aan het herstelproces. Dit zijn cijfers die vijf jaar geleden ondenkbaar waren.
Patiënten met ernstige psychiatrische aandoeningen verdiepen zich steeds nadrukkelijker in eHealth
Niet alleen op congressen neemt de rol van cliënten toe. Ook in de ontwikkeling, doorontwikkeling en implementatie begint de cliënt voorzichtig een stem te krijgen. Hij of zij vormt een inspiratiebron. Als wegwijzers voor ontwikkelaars, behandelaren en bestuurders. In het oerwoud van politiek, meningen, bezuinigingen en ICT-risico’s helpt de dialoog met cliënten. Om de kansen van eHealth te zien en het cliëntbelang altijd voor ogen te houden. Je vraagt je haast af hoe we het al die tijd 'zonder' de client als inspiratie hebben gedaan.
[accordion]
[acc title="foto credit"]Melanie Holtsman (www.flickr.com/photos/holtsman/) & Sara Lafleur-Vetter (www.flickr.com/photos/lafleur/)[/acc]
[/accordion]
Trackbacks & Pingbacks
[…] Lees hier verder […]
Plaats een Reactie
Meepraten?Draag gerust bij!