Van promotieonderzoek naar eHealth product

Op uiteenlopende plaatsen ontwikkelen onderzoekers eHealth of mHealth producten in een wetenschappelijke omgeving, bijvoorbeeld voor een promotieonderzoek. Maar het omvormen van een wetenschappelijk project naar een toepassing voor een grotere groep zorgconsumenten (incrowd codewoord: valoriseren) is niet eenvoudig, zo leert de praktijk. SmartHealth sprak met onderzoekster Lilian Beijer, die onder meer als trekker van het ComPoli project van de Sint Maartenskliniek, de Radboud Universiteit en Radboudumc al vele jaren bezig is met juist die vertaalslag.

“Ik ben van origine logopedist en heb jarenlang in de klinische zorg gewerkt. De laatste paar jaren begint het steeds duidelijker te worden dat we op den duur niet meer voldoende zorg kunnen bieden aan de groeiende groep ouderen met vaak chronische aandoeningen. Zo zal bijvoorbeeld het aantal mensen met neurologische ziektebeelden zoals een beroerte of de ziekte van Parkinson toenemen. Toch zullen ook zij bediend moeten worden in de zorg. We moeten ons daarom richten op zorginnovatie. Dat was de aanleiding voor het onderwerp van mijn promotieonderzoek.”

In 2012 schreef Beijer aan de Radboud Universiteit in Nijmegen haar proefschrift over een webapplicatie voor spraaktraining voor neurologische patiënten. Uit haar promotieonderzoek kwam naar voren dat spraaktherapie via internet potentie heeft als nieuwe vorm van spraaktraining  voor neurologische patiënten, en dat patiënten het doorgaans prettig vinden om zelfstandig thuis te te oefenen.

“In mijn onderzoek heb ik het effect van e-learning gestuurde SpraakTraining (EST) op verstaanbaarheid van neurologische patiënten met dysartrische spraak onderzocht. Dysartrische spraak wordt veroorzaakt door neurologische aandoeningen. Als gevolg van verminderde kracht en coördinatie van de bij spraak betrokken spieren zijn dysartrische patiënten doorgaans minder goed verstaanbaar. Ook na langere tijd kan de verstaanbaarheid van dysartrische sprekers echter nog verbeteren, en de kwaliteit van de spraak in de loop van de tijd behouden blijven. Gezien het belang van goede communicatieve vaardigheden voor maatschappelijke participatie, draagt dit bij aan de kwaliteit van leven,” vertelt Beijer.

Screenshot van EST 1

Van EST naar EST2

E-learning in de thuisomgeving blijkt goed te werken en wordt mede ingegeven vanwege de zogeheten extramuralisering van de zorg. “Patiënten worden steeds sneller ontslagen uit een zorginstelling en ziektekostenverzekeraars vergoeden steeds minder lang de zorgverlening in de eerste lijn. eHealth kan dan een oplossing bieden.

Ook tijdens hun verblijf in een zorginstelling of naast behandelingen in de eerste lijn kan een eHealth toepassing zoals EST gebruikt worden, bijvoorbeeld als intensivering van spraaktraining.” Van de webapplicatie werd een prototype gemaakt om proef te draaien. Inmiddels is het 2014 en heeft Beijer een aanvraag ingediend voor de herbouw van EST op basis van ervaringen met het prototype. “De aanvraag van deze EST 2 is alleen nog niet gehonoreerd, dus de potentiële financierder kan ik nog niet noemen.”

Mocht Beijers aanvraag gehonoreerd worden, dan wordt EST 2 gerealiseerd in een samenwerkingsverband van de Sint Maartenskliniek, een zelfstandig programmeur, het Centre for Language and Speech Technology van de Radboud Universiteit Nijmegen (faculteit Letteren) en de afdeling Computer- en Communicatiezaken van de Faculteit Wiskunde Natuurkunde en Informatica. “Dergelijke consortia zullen steeds vaker gevormd moeten worden om de integratie van technologie in de zorg te integreren”, meent Beijer. ‘Samenwerken’ is wat haar betreft dan ook de sleutel tot het succes van eHealth.

Samenwerking is key

Of en wanneer EST2 wordt ontwikkeld en uitgerold, is dus nog afwachten. Maar de onderzoekster heeft de afgelopen jaren niet stil gezeten. “In de loop van mijn promotieonderzoek ben ik me ook bezig gaan houden met andere vormen van eHealth.

Niet alleen inhoudelijk, maar ook aan de organisatorische kant. Hoe kom je van product idee naar product implementatie? Hoe kunnen bepaalde producten structureel gefinancierd worden? Hoe betrekken we de zorgverzekeraars? Hoe sluiten we aan bij overheidsbeleid? Het werd me snel duidelijk dat we bij eHealth te maken hebben met verschillende stakeholders  - zorgverleners, patiënten, zorgverzekeraars, bedrijven, overheid, beleidsmakers etc. – die samen een manier moeten vinden waarin eHealth producten niet alleen ontwikkeld, maar ook daadwerkelijk gebruikt gaan worden.”

Beijer verwijst ook naar het lectoraat ICT-innovaties in de Zorg van Hogeschool Windesheim, waar men zich al enkele jaren verdiept in het bedenken van innovatieve routes (van innovatie naar implementatie) van eHealth producten. “Zij zeggen: kijk goed naar de belangen van de verschillende stakeholders in het zorglandschap. Wat wil de overheid? Wat wil de patiënt? Wat verlangt de zorgverlener? Wat zijn de belangen van de zorgverzekeraars? Welke bedrijven zijn er betrokken? Aan de belangen van al deze verschillende partijen moet zoveel mogelijk tegemoet gekomen worden.

Gaat deze samenwerking eHealth op de kaart zetten?

Maar is dat wel mogelijk, ál die uiteenlopende partijen tevreden stellen? “Dat is in ieder geval een ontwikkeling die wel op gang aan het komen is. De financiële problemen in de zorg dwingen ons om te innoveren en ons te heroriënteren op nieuwe mogelijkheden, ook waar het gaat om beleid ten aanzien van financiering, regelgeving en dergelijke. Waar de overheid bijvoorbeeld voorheen nog niet echt warm liep voor eHealth, heeft minister Schippers van VWS inmiddels laten weten dat eHealth nu toch écht een boost moet krijgen”, zegt Beijer.

Lange adem

Of, hoe en wanneer er een samenwerking tussen verschillende partijen tot stand komt: voor het implementeren van een innovatie heb je een lange adem nodig.

“Het zijn trajecten die jaren in beslag nemen”, meent Beijer. Als ervaringsdeskundige – Beijer is immers al een jaar of acht met innovaties in de zorg bezig – weet ze inmiddels veel over de lange weg van idee naar productontwikkeling en de implementatie er van. En ook welke obstakels daarbij komen kijken. Het bewerkstelligen van een cultuuromslag in de zorg en het ontwikkelen van geschikte business modellen zijn daarvan voorbeelden.

“Wil je een eHealth toepassing succesvol implementeren, dan betekent dat een cultuuromslag voor zowel zorgverleners, bestuurders als patiënten. Patiënten moeten bij de hand genomen worden en de meerwaarde van een bepaalde eHealth toepassing ervaren. Daarnaast moeten ook zorgverleners vertrouwd raken met eHealth programma’s, dus daar zal een organisatie ook tijd en geld voor vrij moeten maken. Ook bestuurders van zorginstellingen moeten beleid uitzetten dat het gebruik van e-health ondersteunt.

Amerikaanse 'eHealth goudhaantjes' hebben hun verdienmodel goed op orde

Ook het eerder genoemde business model is van essentieel belang voor structurele implementatie van eHealth. “Het is van belang dat producten die aanvankelijk ondersteund worden door middel van subsidiegelden, na afloop van de projectfase gefinancierd worden op basis van een goed verdienmodel.

Denk dus vanaf het eerste begin na over het verdienmodel van een nieuw product in de zorg: wat is de meerwaarde voor de patiënten, de zorgverleners, de zorgverzekeraars en wat is het algemeen maatschappelijk belang? Dat is over het algemeen niet de expertise van de onderzoeker of de ontwikkelaar, dus samenwerking is hierbij weer het sleutelwoord. Bijvoorbeeld met zorgverzekeraars: zij hebben belang bij een goed contact met zorginstellingen, en kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van zo’n business model.”

Zelf werkt Beijer veel samen met het jonge bedrijf MindAffect, dat dialoogsoftware maakt om communicatie met en tussen mensen te verrijken. “Er werken jonge mensen die technologische know-how combineren met bedrijfseconomische expertise. Heel waardevol.”

Katalysator voor eHealth?

Dat eHealth lange tijd nodig heeft om van de grond te komen, maakt Beijer vooralsnog niet sceptisch. “Er moet voor de acceptatie en implementatie van eHealth zo’n grote omwenteling gemaakt worden, dat vraagt nu eenmaal wat tijd. Kijk eens vijftien jaar geleden, toen waren er genoeg mensen die dachten nooit een mobiele telefoon te gaan gebruiken.

Inmiddels is de GSM niet meer uit ons leven weg te denken, omdat we de grote meerwaarde ervan ervaren. Daar zit dan ook de crux: om eHealth te laten vliegen, moet men het belang, gemak en de noodzaak er van gaan in zien.” Daarom moeten alle stakeholders van een eHealth toepassing betrokken worden in het proces van innovatie tot implementatie. “Je moet als projectleider of productontwikkelaar eHealth niet alleen als je eigen belang zien, maar er voor zorgen dat het belangrijk en nuttig is voor alle betrokken partijen.”

Nokia 3410 uit begin 2000

Apple vormde een katalysator voor de massale adaptie van smartphones, moet er zoiets dan ook bij eHealth gebeuren? “Dat is mogelijk. Uiteindelijk zal dat waarschijnlijk een commercieel bedrijf – misschien wel een zorgverzekeraar - zijn: één die ervoor zorgt dat het aantrekkelijk wordt voor alle partijen om eHealth te gebruiken."

Out of the box

En mag daarbij dan ook een zekere druk uitgeoefend worden? Bijvoorbeeld patiënten belonen die een activity tracker dragen of ziekenhuizen extra financiering toeschuiven als ze ook email consult aanbieden? “Ja, daar heb ik geen bezwaar tegen. Zolang je patiënten geen schade berokkent, is het niet slecht om mensen op een bepaalde manier naar je producten te lokken.”