Voor een beroep dat zo fysiek is, lijkt de mogelijkheid om deze zorg ook online (op afstand) aan te bieden niet heel logisch. Het idee leidt bij andere zorgaanbieders soms dan ook tot een onbedoelde lachreflex. Toch blijkt de afgelopen jaren dat online fysiotherapie kan werken. Niet alleen traditionele fysiotherapeuten stappen over, ook veel zorgverzekeraars zijn er mee bezig. Maar zitten patiënten zelf ook al te wachten op fysiotherapie via de webcam? Anna Jacobs over online fysiotherapie portalen, telefoon-fysio en blended care.
De afgelopen jaren is het fysiotherapie landschap in beweging. Verschillende regels – waaronder de Directe Toegankelijkheid Fysiotherapie waarmee iedereen zonder verwijsbriefje naar de fysio mag – komen en gaan en de het vergoedingsbeleid voor fysiotherapie verandert regelmatig. Daarnaast wordt er door zorgverzekeraars steeds meer verwacht van fysiotherapeuten: er wordt steeds kritischer gekeken naar hun behandelingen en fysio’s moeten aantonen dat de hoeveelheid behandelingen die ze hun patiënten geven noodzakelijk is. Administratieve rompslomp om dergelijke zaken inzichtelijk te maken is het gevolg. De spanning onder fysiotherapeuten komt tot een hoogtepunt als zorgverzekeraars consequenties gaan verbinden aan het niet op orde hebben van de administratie: een fysiotherapeut die dit wel goed gedaan heeft krijgt meer betaald dan zijn of haar collega’s die deze taak minder goed bijhouden.
De pioniers
In die context begint er, enkele jaren geleden, bij Fysiovoorjou oprichtster Martine Rooth al wat te borrelen. Ze behandelt veel patiënten door oefeningen die gericht zijn op zelfredzaamheid en eigen herstel, maar ziet toch dagelijks drukke mensen die vanuit hun werk even snel naar de praktijk moeten komen voor wat oefeningen. “Dat moet toch makkelijker kunnen, dacht ik destijds. Deze oefeningen moeten ze toch prima thuis kunnen doen?” Ook Sandy van Beuzekom, oprichtster van de website HelloFysio merkt dat haar klanten andere behoeften krijgen.
Communicatiepagina HelloFysio
Enerzijds zorgt de groei van internet ervoor dat men de mogelijkheden van oefeningen online voor zich ziet, anderzijds merkt Van Beuzekom bij klanten in het bedrijfsleven dat er meer aanvragen komen voor de behandeling van mensen die veel onderweg zijn of in het buitenland verblijven.
"Fysio via de telefoon was toch best een grote stap"
“Wij konden ons toen best voorstellen dat fysio via de telefoon nuttig kon zijn, maar het was toch best een grote stap. We hebben daarom de Radboud Universiteit Nijmegen benaderd. Zij maken alle richtlijnen voor fysiotherapie in Nederland. Samen met hen hebben we een model ontwikkeld om te bepalen welke mensen op afstand gezien kunnen worden en welke niet. Dat model gebruiken we inmiddels al een paar jaar en dat blijkt succesvol te zijn.”
Niet meer ‘zomaar’ binnen lopen bij de fysio
In 2012 wijzigt de overheid de vergoeding voor fysiotherapie. De verzekeraar vergoedt minder aandoeningen dan voorheen, waardoor de consument meer behandelingen zelf moet betalen. Hoeveel behandelingen er vergoed worden hangt af van de leeftijd van de gebruiker en de reden voor de behandeling. Sommige chronische aandoeningen krijgen fysiotherapie uit de basisverzekering. Voor fysiotherapie en oefentherapie gelden geen vaste prijzen, iedere aanbieder kan dit zelf bepalen.
Een volumedaling in de markt is het gevolg. Mensen lopen niet meer vanzelfsprekend de deur plat bij een fysiotherapeut, omdat de aanvullende pakketten duurder worden en basisverzekeringen zijn uitgekleed. Het idee “de fysio is gratis en zit toch wel in mijn basisverzekering” is weg.
Fysio's moeten op zoek naar andere middelen en modellen om toch hun diensten te slijten aan hun (nieuwe) klanten
Voor fysiotherapeuten betekent dit dat mensen spaarzamer gebruik gaan maken van fysiotherapie, waardoor fysio’s op zoek moeten naar andere middelen en modellen om toch hun diensten te slijten aan (nieuwe) klanten. “Toen ik nog in een fysiopraktijk werkzaam was, merkte ik beslist een terugval nadat de budgetten weer waren teruggeschroefd. Daar moest natuurlijk iets op verzonnen worden. Maar fysiotherapeuten zijn een conservatieve beroepsgroep en er heerste veel negativiteit op dat moment. Waarom kunnen we niet nadenken over een andere, creatieve, bedrijfsvoering, dacht ik bij mezelf, misschien kunnen we daarmee voor verandering zorgen. Zo is Fysiovoorjou onstaan”, vertelt Rooth.
"Online fysiotherapie werkt"
De gekrompen budgetten zijn volgens Joost Valkenberg, de directeur van Mijn Fysio Online, echter slechts één reden van de opkomst en ontwikkeling van online fysiotherapie praktijken. “Wij zijn online fysiotherapie aan gaan bieden omdat het simpelweg de behoefte van de klant is. Mensen zijn zelf erg digitaal geworden de laatste jaren en verwachten dat ook van hun zorg.” Volgens Valkenberg is het noodzakelijk om als leverancier mee te gaan in de veranderende klantvraag, anders krijg je het als aanbieder moeilijk. Het verhaal van het inmiddels failliete reisbureau OAD is daar een goed voorbeeld van.
Beeld uit promotie filmpje van Mijn Fysio Online
Online fysiotherapie werkt, zo luidt de conclusie van een onderzoek uit 2013 van de Radboud Universiteit Nijmegen. Het onderzoek werd mogelijk gemaakt door Achmea en H&C Health Promotion (waar HelloFysio onderdeel van uitmaakt). Het onderzoek werd uitgevoerd onder 133 patiënten die contact hadden met een HelloFysio therapeut via de webcam of telefoon. Daarnaast maakten ze gebruik van het online platform voor oefeningen en gerichte adviezen. De belangrijkste bevindingen uit het onderzoek waren dat de aantal behandelingen daalde, de behandelduur korter was, 91% patiënten hun doelstelling haalde, de zelfredzaamheid van patiënten significant toenam en de zorgkosten daalden.
Nog geen wachtrijen voor online fysiotherapie
Toch geven de gesprekken met aanbieders van online fysiotherapie ook een andere indruk. Hoewel er genoeg redenen zijn om aan te nemen dat er vraag zal zijn naar online therapieën – en deze vraag inmiddels ook beantwoord is door mooie platformen en websites – blijven de wachtrijen voor de virtuele praktijkdeur uit. Zitten patiënten eigenlijk al wel te wachten op online fysiotherapie?
“We zitten nu in de startfase. Er wordt al wel heel veel over gesproken, maar in de praktijk valt het gebruik ervan nog mee”, zegt Valkenberg.
"We vinden het al doodnormaal dat we niemand hoeven te zien voor een vervolgrecept"
“In de komende jaren gaat er echter een hoop veranderen rondom fysiotherapie. Het begint bij proces ondersteunende zaken, zoals online afspraken maken of herhaalrecepten aanvragen. We vinden het doodnormaal dat we daar niet meer iemand voor hoeven te zien of spreken. Op den duur zal het ook vanzelfsprekend worden dat online ondersteuning een integraal onderdeel vormt van de totale behandeling.”
Fysiotherapie waar je maar wilt met Fysio24
SmartHealth sprak enkele praktijken die in het overzicht van aanbieders van Mijn Fysio Online staan. Deze ‘gewone’ fysiopraktijken, verspreid door heel Nederland, hebben Mijn Fysio Online als aanvulling op hun bestaande behandelingen. Enkele fysiotherapeuten gaven aan Mijn Fysio Online niet of nog niet te gebruiken, omdat er simpelweg nog geen animo voor is (geweest).
De verzekeraars doen wel mee
Waarom komt online fysio lastig van de grond? Het kan er allereerst mee te maken hebben dat online fysiotherapie momenteel niet wordt erkend als prestatie door de Nederlandse Zorg Autoriteit (NZa). Als een presentatie is vastgesteld door de NZA dan mag een zorgaanbieder dit in rekening brengen bij de patiënt. “Daar liepen wij in het begin inderdaad tegenaan”, vertelt Van Beuzekom. "Zorgverzekeraars willen wel graag online fysio aanbieden, maar kunnen het heel moeilijk in hun vergoedingsstructuur krijgen.” Dit neemt echter niet weg dat zorgverzekeraars op eigen initiatief wel online fysiotherapie aan hun verzekerden aan kunnen bieden. Sterker nog: meerdere Nederlandse zorgverzekeraars zijn betrokken of doen pilots met aanbieders van online fysiotherapie. Zo riep Achmea Mijn Fysio Online eind vorig jaar uit als winnaar van de Achmea Eerstelijns Innovatieprijs: een prijs voor de meest innovatieve eerstelijns organisatie. En draaien FBTO en Interpolis pilots met HelloFysio en vergoeden ONVZ en FBTO het voor al voor hun verzekerden. Ook zijn Menzis, VGZ (en straks ook CZ) als adviseurs betrokken bij Mijn Fysio Online. “Zij hebben er ook belang bij om de beste zorg voor een goede prijs in te kopen voor hun verzekerden, dus denken ze mee aan hoe Mijn Fysio Online het systeem slimmer kan maken”, vertelt Valkenberg.
"Ik vind het fijn om wat meer vrijgevochten te zijn"
Maar er zijn er ook aanbieders van online fysiotherapie die er bewust voor kiezen om niet met zorgverzekeraars samen te werken. Fysio24 en Fysiovoorjou zijn daar een voorbeeld van. “Je hebt als fysiotherapeut best veel nadelen als je samenwerkt met een zorgverzekeraar. Ze leggen je veel eisen op en hanteren tarieven gebaseerd op de mate waarin je aan die eisen voldoet. Ik vind het fijn om wat meer vrijgevochten te zijn, in plaats van me aan het Nederlandse zorgstelsel te moeten houden”, zegt Rooth. Janne Barlage, oprichter van Fysio24, geeft aan: "Wij richten ons op de moderne, mobiele, hoogopgeleide en kapitaalkrachtige doelgroep die alleen een basisverzekering heeft en zelf direct wil en kan betalen voor fysiotherapie wanneer hij of zij dat nodig heeft."
Vechten om de laagste prijs?
Barlage lijkt hier een punt te hebben: de doelgroep voor online fysiotherapie is anders dan die voor ‘gewone’ fysiotherapie. Daar zijn andere aanbieders het ook over eens. De woorden die Barlage daarvoor gebruikt zijn doeltreffend. Modern draait om mensen die vaardig zijn met de computer of een smartphone, die het internet ook al dagelijks gebruiken om te bankieren of boeken te kopen. Mobiel heeft betrekking op de groep gebruikers van online fysiotherapie die niet gebonden is aan één praktijk, maar als expats in het buitenland leven of veel onderweg zijn. Kapitaalkrachtig draait om het feit dat meerdere aanbieders van online fysiotherapie (nog) geen samenwerking hebben met een zorgverzekeraar – en online fysio buiten de basisverzekering valt – waardoor men zelf voor zijn of haar behandeling moet betalen.
Janno Barlage, directeur van Fysio24
Daar staat wel tegenover dat een online behandeling vaak vele malen goedkoper is dan een behandeling in een reguliere praktijk. “Dat is dan ook iets waar wij ons door onderscheiden”, legt Rooth uit. “Bij ons betaal je nu eenmaal een stuk minder.
"Bij ons betaal je nu eenmaal een stuk minder"
Ik kan me goed voorstellen dat het prettig is als je online eerst voor een laag tarief ergens terecht kunt voor een snel advies, voordat je een dure intake laat doen in de praktijk. Daarvoor ben je als consument al snel zo’n 45 euro kwijt, terwijl je eerst wilt weten of het wel nodig is om zoveel geld uit te geven.” Voor verzekerden die gebruik willen gaan maken van online fysiotherapie betekent het vaak dat ze bij hun verzekeraar – die dus al wel op eigen initiatief een zekere samenwerking heeft met zo’n online aanbieder – een aanvullende module moeten afnemen, die soms ook pas na enkele maanden ingezet mag worden.
Fysio voor COPD of hartfalen ook online?
Er is zijn echter ook groepen die – door aandoening, leeftijd of andere omstandigheden – buiten de boot vallen als het gaat om online fysiotherapie. Iedere aanbieder heeft dan ook een bepaalde groep patiënten waar men zich op richt.
"Er moet altijd sprake zijn van een behandelrelatie tussen een fysiotherapeut en een patiënt"
Fysio24 richt zich op veelvoorkomende, eenvoudige klachten als rug-, nek-, schouderpijn, spieren, pezen en gewrichtsblessures. Bij Mijn Fysio Online kunnen momenteel alleen nog orthopedische klachten behandeld worden; online fysiotherapie als onderdeel van de fysiotherapeutische begeleiding bij chronische aandoeningen als COPD, hartfalen of diabetes staan op het punt om uitgerold te worden. Fysiovoorjou heeft juist de gezonde en fitte twintiger en dertiger als doelgroep die alleen af en toe kortdurend advies nodig heeft– bijvoorbeeld over een sportblessure. HelloFysio heeft een brede doelgroep - onder andere klachten bij rug, pols, knie of enkel - en richt zich nadrukkelijk op medewerkers van bedrijven als ABN, Deltalloyd en ANWB.
Beeld uit promotiefilmpje van Fysiovoorjou
Het verschil in doelgroep heeft ook te maken met het verschil in behandelingen tussen de verschillende aanbieders van online fysio. Een deel van de aanbieders is volledig online, het andere deel biedt blended care aan: een combinatie van on- en offline behandeling. Maar zou online fysiotherapie hands on therapie ook helemaal kunnen vervangen? Het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF) meent van niet. “Er moet altijd sprake zijn van een behandelrelatie tussen een fysiotherapeut en een patiënt; dat wil zeggen een relatie waarin de therapeut en de patiënt elkaar beiden kennen. Aan een behandeltraject moet dus altijd een face-to-face intake vooraf gaan”, vertelt Simone Agema, woordvoerder van het KNGF Digitale toepassingen. "De samenwerking tussen fysiotherapeut en cliënt zijn aanvullend op bestaande reguliere vormen van zorg", vervolgt Agema.
Blended care
Ook Valkenberg meent dat het praktisch is minimaal één face-to-face diagnose te doen bij een nieuwe klant of klacht. “Bij ons is online fysiotherapie dan ook geïntegreerd in het behandeltraject. Het komt wel voor dat sommige patiënten meer in de praktijk komen voor oefeningen, terwijl anderen meer online doen. Dat verschilt per persoon.” Voor HelloFysio geldt ook dat hun platform voornamelijk een extra dienstverlening is naast hun behandelingen in de praktijk. Volledige online fysiotherapie kan zeker, meent Van Beuzekom. “We hebben bewezen resultaat met volledige online behandelingen. Het blijkt dat meer dan de helft van de mensen die zich bij ons aanmeldde volledig online geholpen kon worden (via telefoon, webcam en ondersteuning van een online platform).” Fysiovoorjou heeft geen fysieke praktijk en biedt haar klanten enkel fysiotherapie via de e-mail, webcam of telefoon aan. Ook Fysio24 hanteert alleen een mobiele, online dienstverlening. Volgens Barlage kan online fysio beslist wel een deel van de gewone fysio gaan vervangen. “Het aantal online tools om mensen te coachen en inzicht te geven in hun klachten groeit, dat maakt het aanbieden van een goede coaching rol steeds eenvoudiger.”
Het YouTube kanaal met instructievideo's van Mijn Fysio Online
Door de opkomst van medische apparatuur, gadgets en apps voor consumenten kunnen die thuis steeds meer meten en weten. Zowel Barlage als Rooth zijn enthousiast over deze ontwikkeling, maar geven ook allebei aan dat persoonlijk contact van groot belang is. Patiënten hebben vaak moeite om hun eigen klachten goed te interpreteren, zegt Rooth. “Als je rugklachten hebt zijn echt niet alle oefeningen goed, maar voor een patiënt is dat
"Niet alle oefeningen in een app zijn goed bij rugklachten, maar voor een patiënt is dat lastig in te schatten"
lastiger in te schatten dan voor ons. Ik adviseer mijn klanten wel eens om een app te downloaden en geef ze dan ook een specifieke oefening op maat. Daar gaat het uiteindelijk om, dat je zo’n hulpmiddel uiteindelijk weer op hun persoonlijke situatie toespitst", legt de fysiotherapeute uit. Ook Barlage erkent dit: “Apps geven klanten zeker de mogelijkheid om een stukje eigen regie te krijgen over hun zorgproces en kunnen zelfmanagement bevorderen. Maar we zijn er daarmee nog niet, want je moet mensen nog wel stimuleren om het ook echt te doen."
Fysiotherapie via een app
Hoe dan ook: er valt nog terrein te winnen voor online fysiotherapie. Maar het grootste obstakel is de perceptie van mensen. Online fysiotherapie blijkt een marketing probleem te hebben.
"Mensen denken bij fysiotherapie aan het klassieke massage werk, en dat gaat lastig online"
“De kijk van consumenten zal moeten veranderen. Dat geldt niet alleen voor het online stuk, maar voor fysiotherapie op zich. Mensen denken bij fysiotherapie aan het klassieke massage werk en het is logisch dat zich dat niet makkelijk laat vertalen naar een online aanpak”, meent Rooth. “Ik merkte dat al in de praktijk: tijdens een intake gesprek lagen mensen vaak al bijna klaar op de behandeltafel, terwijl ik gewoon oefeningen met ze wil gaan doen.” Het valt dus te verklaren waarom mensen de stap naar online niet goed begrijpen, maar daar heeft Rooth een oplossing voor. “Als ik tegen mensen zeg dat ik 'bewegingsadvies' geef online, dan snappen ze het al beter. Ik probeer af te stappen van het woord fysiotherapie, omdat mensen daar een te klassiek beeld van hebben.”
Fysiotherapie als lifestyle
“Iedereen die het gebruikt is enthousiast”, zegt Beuzekom, “maar het is een behoorlijke uitdaging om andere mensen ervan te overtuigen dat ze het moeten gebruiken. De kritische groep gaat uiteindelijk vaak enthousiast de deur uit, maar de groep die het nog niet wil uitproberen is moeilijk te bereiken.”
HelloFysio werkt aan oplossing voor patiënten die niet volledig online geholpen kunnen worden, bijvoorbeeld door andere bestaande praktijken te laten werken met hun platform.
"De fysio markt vraagt om een nieuwe stap"
“Dat was nooit onze intentie, maar de fysio markt vraagt om een nieuwe stap en wij geloven dat HelloFysio’s platform daarin kan helpen.” Ook Rooth heeft voor het komende jaar haar marketingstrategie voor Fysiovoorjou uitgedacht. “We gaan ons meer focussen op lifestyle, naar gezondheid in het algemeen. Zo gaan we samenwerken met een digitale diëtist en een voedingsdeskundige. Dat kun je tenminste een product aanbieden waarvan consumenten begrijpen dat het online ook werkt."
Meer lezen?
wellicht ook interessant
Interessant fysiotherapie online. Ik denk dat het een aanvulling kan zijn op fysiotherapie bij een therapeut, als ik er zo over nadenk. Sowieso goed dat er wordt onderzocht naar hoe je het beste mensen kunt helpen, denk dat het voor veel mensen een uitkomst kan zijn.
Ik denk ook dat online fysiotherapie een goede uitkomst kan zijn om meer mensen te behandelen. Toch is persoonlijk contact vaak belangrijk om te zien of patiënten hun oefeningen juist uitvoeren bijvoorbeeld. Ik ben benieuwd hoe dit zich gaat ontwikkelen in de toekomst.