Blog: eHealth: juist nu!

In het Regeerakkoord worden ziekenhuizen en huisartsen geremd in hun ontwikkeling. De groei wordt geremd door Hoofdlijnenakkoorden en met een zogeheten  macrobeheersinstrument achter de hand als de kosten toch onverhoopt oplopen. Tegelijk bedraagt de stijging van het aantal chronisch zieken met multimorbiditeit ongeveer 3,5% per jaar (RIVM toekomstverkenningen zorg). Aangezien de beschikbare budgetten niet of nauwelijks groeien en farmacie en technische innovatie ook hun deel van het zorgbudget opeisen, ontstaat er toenemend druk op het systeem.

Nederland heeft in internationaal perspectief een lage zorgconsumptie van bijvoorbeeld medicatie, huisartsen of ziekenhuisbezoek. Dat betekent dat het in vergelijking met andere landen lastig is om op het volume te beperken, behalve als het basispakket zou worden beperkt. Maar dat is politiek geen aantrekkelijke optie.

Massa-individualisatie is de enige redelijke optie om de Triple Aim doelstellingen te behalen: dezelfde of betere kwaliteit, tegen lagere kosten en gelijke of hogere klanttevredenheid. Voor massa-individualisatie zijn digitalisering en eHealth nodig. Het is immers te complex om voor iedere individuele patiënt een maatwerk-behandeling te bedenken, uit te voeren en te evalueren.

Door beter gebruik te maken van data en digitale processen is een persoonsgerichte benadering van grote volumes haalbaar, precies de eisen die bijvoorbeeld chronische zorg stelt. In de gezondheidszorg hebben we te maken met de informatie asymmetrie tussen patiënt en behandelaar, complexe processen en beperkte gezondheidsvaardigheden bij bepaalde groepen, dus de efficiencywinst van ICT zal wellicht minder zijn dan in andere sectoren. Dat een slimmere aanpak hoe dan ook winst oplevert, staat vast.

Digitaal wanneer het kan, persoonlijk wanneer het moet

Maar dan moeten we eHealth wel prioriteit geven. Juist nu. Met als uitgangspunt: digitaal wanneer het kan, persoonlijk wanneer het moet. En hoewel er experimenten mislukken (net als met alle innovaties), zijn er ook talloze waardevolle proposities: Thuisarts.nl, platforms voor uitwisseling tussen patiënten, thuismonitoring voor hartfalen, COPD en diabetes, sensoren in de thuiszorg en gehandicaptensector, slimme farmacie oplossingen, antistolling op basis van zelfmetingen, uitslagenportalen en daarnaast applicaties in de ondersteunende processen, zoals palliatieve- of eerstelijns verblijf apps.

"Talloze waardevolle proposities: platforms voor uitwisseling tussen patiënten, thuismonitoring voor hartfalen, COPD en diabetes"

Artsen, verpleegkundigen en ondersteunend personeel hoeven niet direct te vrezen voor hun baan, want de zorgmarkt groeit nog steeds en een deel van de zorg blijft mensenwerk. Juist ook de arbeidsmarkt is een belangrijke driver achter eHealth en de digitalisering van de gezondheidszorg. Mensen worden ouder met meer chronische ziekten en verblijven daarnaast steeds langer thuis. Ruim 85% van alle (kwetsbare) ouderen verblijft thuis en een behoorlijk deel daarvan doet een beroep op zorg, toezicht, begeleiding, verzorging en verpleging. Maar de noodzakelijke wijkverpleegkundigen en –ziekenverzorgenden zijn gewoon niet beschikbaar. En de werkdruk is ongezond hoog: digitale hulp is welkom!

eHealth is dan een waardevolle vervanging voor menselijke arbeid. eHealth substitutie zal zich sneller en omvangrijker ontwikkelen omdat er geen alternatief is. Een goede basis-gezondheidszorg is belangrijk, maar de reikwijdte van het gezondheidszorgsysteem wordt overschat. Een gemiddelde Nederlander leeft ruim 700.000 uur en heeft daarvan slechts 260 uur direct contact met een zorgaanbieder. eHealth en digitalisering hebben de potentie om in cure, care en het sociaal domein mensen beter te ondersteunen.

Eisen aan leveranciers en investeren in kennis

Om de effecten te optimaliseren zullen de kwaliteit, betrouwbaarheid en interoperabiliteit van digitale toepassingen omhoog moeten, zonder dat de kosten substantieel toenemen. Door schaalvergroting is er een toenemende waarde en afnemende kostencurve mogelijk. De afnemers zullen hardere eisen moeten stellen aan de leveranciers om deze ontwikkeling te realiseren. Dat zal er toe leiden dat bestaande leveranciers verdwijnen en nieuwe marktpartijen hun plaats zullen innemen. Betere koppelingen en hogere betrouwbaarheid en gebruiksgemak zullen het tempo van de eHealth implementatie voor een belangrijk deel bepalen.

In de strategische, tactische en operationele eHealth kennis zal geïnvesteerd moeten worden. Dat geldt voor alle sectoren van de gezondheidszorg, want eHealth gaat door alle lijnen en domeinen heen. Weerstand van bestaande gevestigde partijen is een achterhoedegevecht, niet meedoen is geen optie op gebied van eHealth. Vooral niet omdat nu al dertig procent van vooral incidentele patiënten dezelfde eisen aan digitalisering in de gezondheidszorg stelt als van andere maatschappelijke sectoren. Wie daar geen rekening mee houdt, zal deze groeiende groep van zich vervreemden en naar alternatieve aanbieders leiden.

Hoe verder?

Transmurale samenwerking in eHealth projecten, onderlinge informatie-uitwisseling en het stroomlijnen van zorgprocessen hebben meer effect dan wachten op structurele financiering door overheid en/of verzekeraar, want dat gaat niet gebeuren. Organisaties zijn zelf aan zet. Ziekenhuizen zetten in op direct contact met patiënten. GGZ instellingen hebben al aangetoond dat eHealth in de GGZ tot toegevoegde waarde en efficiencywinst leidt. De gehandicaptensector en verpleeghuizen hebben geen keuze: inzet van eHealth is nodig om de continuïteit te borgen. En ook in de gefragmenteerde eerstelijnszorg zal in de komende vijf tot tien jaar een digitale aardverschuiving plaatsvinden. Je kunt eHealth niet negeren en zult je er mee aan de slag moeten als organisatie. Juist nu!

Jan Erik de Wildt is directeur bedrijfsvoering van zorggroep De Ondernemende Huisarts en programmacoördinator van de masterclass eHealth strategie georganiseerd door de Eerstelijns en SmartHealth.