Geen markt voor slimste pilletje van de klas

Vorige maand viel het doek voor Proteus Digital Health, de maker van ‘slimme pillen’ die aan een app konden laten weten of ze door de patiënt waren ingenomen. De pillen konden dan wel slim zijn, het management van Proteus bleek niet slim genoeg te zijn om de half miljard dollar die investeerders er sinds 2001 in pompten om te zetten in een levensvatbaar product. Zij zagen af van een nieuwe financieringsronde, waarop een faillissements -aanvraag volgde.

Net als Theranos en Practice Fusion kwam Proteus vijf jaar terug voor in de PowerPoints van alle digital health goeroes. Waar de oprichters van Theranos (Elisabeth Holmes) en Practice Fusion (Ryan Howard) door pathologische leugenarij en misdadige praktijken hun op drijfzand gebaseerde bedrijven naar de afgrond leidden, lijkt de déconfiture van Proteus vooral het gevolg te zijn van een te rooskleurige inschatting van de potentie van een technologie die niet goed genoeg en vooral betaalbaar bleek te zijn voor artsen, verzekeraars of zorgconsumenten.

Een pil die vanuit je maag communiceert met een app

Het idee achter Proteus is simpel en heeft een hoge storytelling-factor. Proteus stopte in gewone pillen een piepklein zendertje en een soort batterijtje. Zodra de pil in de maag van de patiënt is beland, meldt die zich digitaal aan een ontvangertje in een pleister op het lichaam van de patiënt. Die pleister seint die inname vervolgens draadloos door aan een app. Waarom zou je dat allemaal doen? Omdat het niet of verkeerd innemen van medicatie een groot probleem is in de zorg, een probleem dat leidt tot onnodige kosten, ziekenhuisopnames en sterfte. Proteus wilde dit probleem oplossen door patiënten - en hun zorgaanbieders die via een portal konden meekijken met de app - te informeren over hun medicatietrouw.

Het formaat van Proteus' microchip

In 2017 kondigde Proteus een partnerschap aan met het farmaceutische bedrijf Otsuka voor een digitaal geneesmiddelsysteem genaamd Abilify Mycite. Het bedrijf ontving goedkeuring van de Food and Drug Administration om dit geneesmiddel op de markt te brengen in Amerika. Als onderdeel van de deal stemde Otsuka ermee in om 88 miljoen dollar te investeren, inclusief aandelen en andere fondsen voor ontwikkeling. Met die FDA-clearance konden de bedrijven een pil en een pleister, die vooraf en afzonderlijk waren goedgekeurd door toezichthouders, combineren in een therapie voor mensen met schizofrenie, bipolaire stoornis en depressie.

Commercieel succes bleef uit

Maar ondanks de goedkeuring voor het op de markt brengen van Abilify Mycite en de honderden miljoenen in R&D vanuit Proteus, werden de slimme pillen geen commercieel succes. De Abilify Mycite leek een mooie test case voor andere geneesmiddelen, maar Otsuka trok zich terug uit de samenwerking met Proteus. En aanvankelijke wetenschappelijke onderzoeken over de positieve effecten van de peperdure oplossing (1400 euro per maand versus 20 euro voor het generieke medicijn) werden onderuit gehaald.

Bij Proteus werden de werknemers die eerder met verlof werden gestuurd begin dit jaar weer aan het werk gezet nadat het bedrijf $5 miljoen dollar aan noodfinanciering kon binnenhalen. Maar met ongeveer 300 personeelsleden duurde het niet lang voordat ook dat geld er doorheen gestookt was, en een waardering van 1,5 miljard in rook opging.

Het gebrek aan omzet voor digitale geneesmiddelen of slimme pillen van Proteus Digital Health lijkt aan te tonen dat zorgconsumenten (nog) niet zitten te wachten op een pil die op afstand gecontroleerd kan worden door een zorgverlener of familielid. De vergelijking met ‘big brother is watching you‘ is snel gemaakt. Tel daarbij op dat farmaceutische bedrijven nog geen duidelijke roadmap hebben om de producten op grote schaal naar patiënten of clinici te brengen en dat verzekeraars geen duidelijke bekostiging hebben opgesteld voor digitale therapieën. Het is ook nog onduidelijk wie patiënten zou moeten waarschuwen als ze stoppen met het innemen van hun digitale medicijnen.

Domme pil, slimme technologie

Toch zijn er nog voldoende startups en investeerders die brood zien in slimme producten en diensten om medicatietrouw te verbeteren. Sommigen van hen lijken zelfs een realistisch verdienmodel te hebben aangeboord. Het grote verschil met Proteus Health is dat zij zich niet wagen aan de complexe technologie van mini-zendertjes die je moet innemen en die vervolgens vanuit de maag met een pleister moeten communiceren. In plaats van slimme pillen kiezen zij voor een combinatie van slimme pillendozen en apps.

Pillendoos met zender in dop van Adheretech

Neem bijvoorbeeld het Amerikaanse Adheretech. Zij werken samen met farmaceuten en apothekers, en leveren een pillendoos met een miniatuur SIM-kaartje in de dop. De slimme dop geeft bij elke opening via het 4G-netwerk een seintje aan de cloud-software van Adheretech. Op die manier kunnen patiënten of hun zorgaanbieders een telefoontje, SMS’je of appje krijgen wanneer een inname moment is overgeslagen. Voor deze oplossing heeft de patiënt zelf helemaal geen app, smartphone of Bluetooth nodig, en er valt ook niets aan te sluiten of in te regelen. Bij de uitgave van de medicijnen geeft de apotheker het innameschema door aan Adheretech, die dit vervolgens kan controleren via de telefoonchip in de dop. Natuurlijk weet je niet zeker of na het openen van de pillendoos de medicatie ook echt is ingenomen. Maar uit onderzoeken lijkt deze low-tech oplossing wel degelijk tot een verhoogde medicatietrouw te leiden.

Digitale pillendoos van Philips

Dat geldt ook voor Spencer, een product van het gelijknamige Spencer Health Solutions, een Amerikaanse onderneming. Philips is de eerste partij die Spencer in Europa gaat aanbieden. Spencer is een digitale pillendoos die als een soort slimme automatiek op het juiste moment de juiste combinatie van pillen klaar legt. Wanneer een patiënt een dosis moet innemen, zorgt Spencer automatisch voor een herinnering. De medicatie is verpakt in afzonderlijke verpakkingen die in de dispenser worden geplaatst. Wanneer het tijd is voor de medicatie, geeft de Spenser de medicatie uit en laat hierbij ook een afbeelding van de medicijnen zien op het beeldscherm ter controle. De dispenser houdt het medicijngebruik bij en waarschuwt via de bijbehorende app desgewenst ook een geliefde, familielid of mantelzorger als er een dosering is gemist.

Philips Spencer

Philips is in gesprek met thuiszorgorganisaties, intramurale zorginstanties en ziekenhuizen om te bekijken hoe de medicijndispenser onderdeel kan worden van connected care in het regionale zorgnetwerk. Spencer zal 70,20 euro per maand kosten excl. BTW, meldt Philips. In de thuiszorg kan Spencer ingezet en vergoed worden onder de bestaande regeling voor farmaceutische telezorg. De NZa verruimde recent de beleidsregels, waardoor er meer ruimte komt om technologie in te zetten in de wijkverpleging en thuiszorg.

Apps: de nieuwe generatie medicijnwekkers

Maar je hebt niet eens een slimme pillendoos nodig om met digitale ondersteuning medicijntrouw te bevorderen. Het Amerikaanse Medisafe maakt bijvoorbeeld in samenwerking met farmaceuten apps die zijn toegesneden op een specifiek medicijn en de persoonlijke kenmerken van de patiënt. Op die manier kunnen inname-herinneringen en een goede voorlichting over de medicatie beter worden ingeregeld dan met een generieke medicatie-herinneringen app, zo zegt Medisafe. Farmaceuten zien duidelijk brood in de ondersteuning van hun biologische medicatie met apps die aanvullende informatie geven en gepersonaliseerde inname schema's ondersteunen.

MedApp

Andere apps zoeken het weer in een combinatie met bestelgemak voor herhaalrecepten. De populaire Nederlandse MedApp begon ooit als eenvoudige medicijnwekker, maar vraagt inmiddels herhaalrecepten op tijd aan bij de huisarts of specialist en zorg bovendien voor gratis thuisbezorging.

Of de slimme pil die Proteus voor ogen had op afzienbare termijn voor andere partijen tot commercieel succes zal leiden lijkt vooralsnog niet waarschijnlijk. Ook Philips hield zich in het verleden bezig met een vergelijkbare technologie, maar splitste de activiteiten in 2011 af naar de Eindhovense startup Medimetrics Personalized Drug Delivery. Die werd in 2017 echter failliet verklaard. Een ambitieuze opvolger voor Proteus is nog niet in zicht. Voorlopig zullen we het nog met domme pillen moeten stellen.