eHealth op de werkvloer: werken aan terugvalpreventie bij eetstoornissen met de inzet van eHealth

In de serie ‘eHealth op de werkvloer’ spreekt SmartHealth met zorgprofessionals die dagelijks te maken hebben met eHealth-toepassingen. Veel van deze technologische innovaties betekenen op papier efficiënter werken, kwaliteitsverbetering of kostenverlaging: maar in de praktijk zijn er vaak genoeg obstakels te overwinnen. Een kwestie van tussen droom en daad? Deze week: Tamara Berends, verpleegkundig specialist bij Altrecht Eetstoornissen Rintveld, over inzet van eHealth bij eetstoornissen.

Anorexia Nervosa is een ernstige, hardnekkige eetstoornis. In Nederland komen er jaarlijks 1300 personen met anorexia nervosa bij. De kans op herstel van de ziekte wordt geschat op 57 procent. Zeventien procent van de patiënten blijft chronisch ziek. De overige 26 procent laat een verbetering zien, maar herstelt niet volledig.

Tamara Berends werkt al zeventien jaar met patiënten met eetstoornissen, eerst bij het UMC Utrecht en later bij Altrecht Eetstoornissen Rintveld, een topklinisch onderdeel van GGZ-organisatie Altrecht. “Onderdeel van mijn opleiding voor verpleegkundig specialist was het ontwikkelen van een best practice. Waar zit een praktijkprobleem en wat kunnen we daaraan doen of daarvoor ontwikkelen? Ik richtte me op terugvalpreventie, omdat de percentages van anorexiapatiënten die terugvallen na hun behandeling relatief hoog zijn.”

Na de behandeling

“Uit onderzoek weten we dat de twee jaar na het afronden van een behandeling de periode is waar cliënten een hoog risico lopen op een terugval. Gemiddeld gaat het om percentages van tussen de 30 en de 50%. Wanneer de behandeling dus afgerond is, stuur je cliënten eigenlijk de meest risicovolle en belangrijke periode is, maar met weinig ondersteuning."

Tamara Berends

"Van cliënten die geen terugval krijgen in die 18 maanden na ontslag, is uit onderzoek gebleken dat het risico dat zij na die periode nog een terugval krijgen ook sterk terugloopt, tot vrijwel 0%.", vertelt Berends. "Waarom laten we cliënten dan eigenlijk los aan het einde van een behandeling?”

Berends schreef samen met collega’s en met het ggz-verpleegkunde lectoraat van Hogeschool InHolland een richtlijn terugvalpreventie voor Anorexia Nervosa in 2008. Die richtlijn werd opgenomen in de behandelingen die bij Rintveld gegeven worden. In 2012 werd de digitale variant van de richtlijn ontwikkeld, waarbij eHealth ingezet wordt voor terugvalpreventie.

Afgelopen september publiceerde Berends met collega’s de resultaten van een onderzoek naar terugvalpreventie in wetenschappelijk tijdschrift BMC Psychiatry. Daarin concludeert Berends met collega-onderzoekers dat het werken met de richtlijn terugvalpreventie succesvol is gebleken.

eHealth standaard inzetten

De module terugvalpreventie van eHealth platform Karify wordt nu standaard ingezet op Altrecht Eetstoornissen Rintveld bij de zorg voor kinderen en jongvolwassenen die naar herstel toewerken. De richtlijn bestaat uit twee onderdelen: een werkboek om een terugvalpreventieplan op te stellen en daarna een APK-traject, dat staat voor Anorexia Periodieke Keuring. “Zie het als een soort online check: cliënten die uitbehandeld zijn worden anderhalf jaar zeer laagfrequent gevolgd”, zegt Berends. “Via beeldbellen, e-mail of het invullen van een APK-formulier kunnen cliënten in contact blijven met de behandelaar. En als de cliënt of de behandelaren denken dat het nodig is, kunnen ze cliënten oproepen voor een afspraak. Omdat je via eHealth een veiligheidslijn houdt, durven cliënten en de behandelaren ook eerder een behandeling af te sluiten.”

“De methode bestaat uit 9 à 10 opdrachten waarin cliënten een persoonlijk terugvalpreventieplan maken. Die opdrachten zijn behapbaar voor cliënten, en ze kunnen die oefeningen thuis, in hun eigen omgeving, maken”, zegt Berends. Altrecht Eetstoornissen Rintveld is een zogeheten bovenregionale GGZ-instelling. Dat betekent dat patiënten met eetstoornissen uit heel Nederland afreizen naar Zeist voorbehandeling. Een online dossier is een logisch alternatief dat veel reistijd kan besparen.

Binnen Altrecht wordt al enkele jaren geëxperimenteerd met digitale zorg bij bepaalde GGZ-behandelingen. “In principe heeft iedere cliënt bij Altrecht een eigen digitaal dossier met Karify. Karify biedt voor anorexia patiënten naast de module terugvalpreventie een bibliotheek met voedingsinformatie en behandelaren kunnen mailen via het programma met cliënten.”

Karify bij Altrecht

Drempel verdwenen

“Als cliënten in de maanden na hun behandeling een beginnende terugval hadden, konden we dat voorheen eigenlijk niet goed monitoren. Pas als iemand zich weer opnieuw aanmeldde, begon er een nieuw behandeltraject”, aldus Berends. “Maar omdat cliënten tijdens het APK-traject nog een lijntje houden met hun behandelaar, is de drempel om contact op te nemen heel erg laag. Zo kunnen we een gedeeltelijke terugval nu eerder signaleren en opvangen. Als cliënten contact opnemen kunnen we zo een volledige terugval voorkomen. Ongeveer 19% van de behandelde cliënten valt niet volledig terug doordat zij bij een gedeeltelijke terugval op tijd worden opgevangen.”

“Het vergt ook iets van de organisatie om behandelaren met eHealth te laten werken", vertelt Berends. "We zijn begonnen met behandelaren die enthousiast waren, en stap voor stap zijn we de afgelopen jaren bezig geweest met mensen scholen over eHealth.” Hoeveel Rintveld bespaart met de terugvalpreventie is nog niet bekend. Maar voor Berends is het evident dat eHealth een onderdeel is van de behandeling van en nazorg aan cliënten met eetstoornissen. “We zien, ook met dit onderzoek, dat het percentage cliënten dat terugvalt een stuk lager ligt als je op deze manier werkt.”

Terugvalpreventie door eHealth

Maak een plan

De verpleegkundig specialist wil haar GGZ-collega’s oproepen om verder te kijken dan de behandeling die op een gegeven moment afgelopen is. “Patiënten zijn erbij gebaat wanneer behandelaren hen tijdens de behandeling ook informeren over wat de risico periode van terugval is. Of het nou om een angststoornis, depressie of eetstoornis gaat, ze kennen allemaal een risico periode na de behandeling. Wanneer een patiënt deze kent en een laagdrempelig contact richting een behandelaar heeft, kunnen mogelijk veel terugvallen worden voorkomen. Daar ben ik van overtuigd. ‘