Blog: wie eHealth betaalt, bepaalt (dus niet de care verpleegkundigen)

Met de nieuwste editie van de eHealth monitor hebben Nictiz en NIVEL ook dit jaar weer ‘The State of Digital Health’ in ons land gedocumenteerd. Uit de imposante hoeveelheid cijfers trekken de onderzoekers met gepaste distantie voorzichtige conclusies. Het cijfermateriaal is in eerste instantie bedoeld om het gebruik van eHealth jaarlijks zo goed mogelijk te inventariseren, zodat overheid, zorgaanbieders en verzekeraars weten hoe we ervoor staan met innovatie in de zorg.

De meegeleverde tabellenbijlage leent zich echter ook prima voor observaties die waarschijnlijk te kort door de bocht zijn voor Nictiz en NIVEL, maar daarom niet minder evident. Neem bijvoorbeeld het gebruik van elektronische dossiers door huisartsen, medisch specialisten en verpleegkundigen (Hoofdstuk 8). Huisartsen werken nagenoeg uitsluitend met elektronische patiëntendossiers, slechts een handvol gebruikt nog papier. Bij medisch specialisten werkt zes op de tien uitsluitend elektronisch, en gebruikt een kleine minderheid papier in plaats van beeldscherm. Maar meer dan tweederde (69 %) van de verpleegkundigen in de thuiszorg of verzorgingshuizen is nog steeds afhankelijk van papier voor het vastleggen en versturen van patiëntgegevens. Hoe komt dat? Je kunt daar mooie procesinnovatie en stakeholder analyses op los laten.

Voor huisartsen is een digitaal dossier een no-brainer

Ik denk dat het veel eenvoudiger ligt. Huisartsen zijn de MKB’ers van de zorg. Ze kunnen zelf beslissen over hun automatisering, net zoals ze een Mac of een PC kopen, of een nieuwe weegschaal. Notarissen, fruitboeren en sportscholen, ze werken allemaal 

met een computer, en er is dus geen enkele reden waarom de huisartsen het zichzelf niet makkelijker zouden maken. Dat is geen eHealth, dat is gewoon de standaard automatisering van je eigen winkel. Scheelt tijd en geld, en is gemakkelijker. En zo duur zijn die huisartssystemen nu ook weer niet (al denken ze daar zelf meestal anders over).

Medisch specialisten: gevecht met directies

Medisch specialisten hebben te maken met de automatisering in het ziekenhuis, en kunnen niet zo gemakkelijk zelf wat kopen. Een nieuwe scanner of een ECG-apparaat, daarover beslissen ze inhoudelijk zelf, maar wanneer het over

automatisering gaat moeten ze het gevecht aangaan met de ICT-afdeling en de directies. Dat gaat dus minder snel, maar ook ziekenhuisdirecties willen wel digitaliseren, niet alleen vanwege het zorgproces zelf, maar omdat actuele managementinformatie over kosten en volume onmisbaar wordt. Daarbij komt: specialisten hebben vanouds een support-structuur van receptionisten, afdelingsassistenten en verpleegkundigen die ervoor zorgt dat al die handgeschreven notities en recepten toch wel ergens in een systeem terecht komen. Daar hebben ze zelf niet zo’n last van.

Verpleegkundigen: papieren notities overtikken

Die verpleegkundigen hebben op hun beurt eigenlijk niets te zeggen over de manier waarop ze het prettigst met elektronische dossiers zouden werken. Natuurlijk: ze worden voor de sier betrokken bij de klankbord-sessies en implementatie-teams. Maar het lukt niet echt om hun deel van het proces ook gebruiksvriendelijk en doelmatig te digitaliseren. Geen wonder

dat daarom ook processen als de verpleegkundige overdracht tussen zorgaanbieders onderling verre van optimaal verloopt: je blijft papieren notities overtikken van het ene systeem in het andere. Uit een ander recent Nictiz onderzoek blijkt dat ook: overtypen is de norm in de verpleegkundige overdracht. Je ziet trouwens dat veel verpleegkundigen een hele praktische houding ten opzichte van digitale innovaties hebben. Het gaat allereerst om het wegnemen van praktische knelpunten en het verbeteren van de zorg, met welke digitale toeters en bellen dat nu precies wordt opgelost is niet zo interessant voor ze. Als het met een hippe iPad app moet, prima, maar als het met een Windows 98 pc sneller gaat, dan liever de pc.

Kortom: de inzet van eHealth is hier niet meer dan een reflectie van machtsverhoudingen in de zorg. Misschien dat er volgend jaar eens een paar sociologen met dat cijfermateriaal van de monitor aan de slag moeten.