eHealth op de werkvloer: een reanimatie leiden via de webcam

In de serie eHealth op de werkvloer spreekt SmartHealth met zorgprofessionals die dagelijks te maken hebben met eHealth toepassingen. Veel van die technologische innovaties betekenen op papier efficiënter werken, kwaliteitsverbetering of kostenverlaging. Maar in de praktijk zijn er vaak genoeg obstakels te overwinnen. Een kwestie van tussen droom en daad? Deze week: Peter van der Voort, intensivist in het Onze Lieve Vrouwen Gasthuis (OLVG) in Amsterdam.

Tele-radiologie, tele-dermatologie, tele-intensive care: steeds vaker verlenen ziekenhuizen via een internet- en telefoonverbinding zorg op afstand. In 2010 kondigt het OLVG aan te gaan beginnen met tele-intensive care. Dat houdt in dat een intensivist op afstand via een camera de behandeling overneemt van patiënten op de Intensive Care (IC) in een ander ziekenhuis. Dat andere ziekenhuis is in dit geval het MC Zuiderzee in Lelystad. Een primeur destijds, want OLVG is naar eigen zeggen het eerste ziekenhuis in Europa dat met tele-IC werkt. Inmiddels zijn er ruim drie jaar verstreken: wat zijn de ervaringen met tele-IC?

“Wij zijn sinds 2010 doorgegaan met het tele-IC project", vertelt Peter van der Voort, intensivist in het OLVG en initiator van het project. "Voor Lelystad doen we nog steeds de tele-intensive care. De medische resultaten daarvan zijn inmiddels geëvalueerd en die waren goed. We hebben wel pogingen gedaan om andere ziekenhuizen ook aan te laten sluiten, maar dat is tot nu toe nog niet gelukt”, vertelt Van der Voort. De reden dat het hem en zijn team – in totaal tien intensivisten in het OLVG – niet is gelukt andere ziekenhuizen te overtuigen van het voordeel van tele-IC, is volgens hem een combinatie van factoren. “Een ziekenhuis moet natuurlijk allereerst de meerwaarde zien van tele-IC, als extra dienst op de zorg die ze nu al leveren. Sommige ziekenhuizen die wel interesse toonden bleken uiteindelijk toch niet altijd consensus te kunnen bereiken over de medisch inhoudelijk toegevoegde waarde ervan, maar ook de financiering bleek voor sommigen een probleem te zijn. Dat zijn de argumenten die wij te horen kregen.”

Het OLVG  heeft als belangrijke speerpunten o.a. een Level III Intensive Care, foto: Flickr, Mooste

Aan het aanleggen van een tele-IC omgeving is inderdaad een kostenplaatje verbonden. “De apparatuur zoals camera’s en software moeten gekocht en geplaatst worden en dat betekent – afhankelijk van de grootte van de IC – een eenmalige investering van één of enkele tonnen”, vertelt Van der Voort. Vervolgens komen daar nog de uren van de intensivist uit het OLVG bij kijken, maar voorlopig worden deze uren voor Lelystad nog gefinancierd door een zorgverzekeraar. “Deze zorgvernieuwingsgelden zijn wel een tijdelijke regeling, hoe het daarna verder gaat is nog onduidelijk. Dat moeten we nog bedenken."

Altijd bezig met innovatie

Wil het OLVG zelf geld verdienen met tele-IC? “Nee”, maakt Van der Voort duidelijk. “Het moet kostendekkend zijn; wij hoeven geen winst te maken. De intensivisten, het onderhoud en de apparatuur willen we kunnen betalen, dat is wat ons betreft voldoende. Onze beweegreden is niet geld, maar de samenwerking met de kleine IC’s verbeteren en betere en efficiëntere zorg leveren.” 

Voor het MC Zuiderzee betekent tele-IC onder andere dat de avond-, nacht- en weekenddienst op de IC wordt overgenomen door intensivisten van het OLVG. Dat klinkt op papier niet direct als een voordeel voor het OLVG zelf.

“Klopt, in eerste instantie heeft dat ook alleen een nadeel: wij doen dienst voor een ander ziekenhuis en ook bij ons zit natuurlijk niemand zit te wachten op een nacht- of weekenddienst. Maar we doen dit omdat we als ziekenhuis, en als IC in het bijzonder, innovatie belangrijk vinden. Dat is overigens ook een opdracht van onze raad van bestuur: wij moeten altijd met één of meer innovaties bezig zijn”, antwoordt Van der Voort. “Wij hopen de zorg in Lelystad kunnen verbeteren met tele-IC. Het is nu al zo dat patiënten met wie het slecht gaat in het MC Zuiderzee naar het OLVG verplaatst worden. Maar als we er in de nacht en in het weekend al bij kunnen zijn, hopen we patiënten van betere zorg te kunnen voorzien voordat ze naar ons overkomen. Dat is een voordeel voor ons én voor de patient.”

Van der Voort legt uit dat tele-IC pas echt efficiënt wordt als er meerdere ziekenhuizen bij aangesloten zijn. “Het is nu net zo kostbaar als een intensivist daar ter plaatse hebben. Als we uitbreiden heb je één intensivist die verantwoordelijk wordt voor twee, drie of zelfs vier ziekenhuizen. Kortom: tele-IC wordt efficiënter naarmate er meer IC’s aansluiten, dus dat is dan ook ons doel.”

Amerikaans succesverhaal

Tele-IC is van oorsprong een Amerikaanse uitvinding. Van der Voort en zijn team zagen hoe deze manier van zorg in Amerika al jaren succesvol wordt toegepast. In 2006 begonnen de Amsterdamse intensivisten na te denken over tele-IC in een Nederlandse setting. Een deel van hen reisde af naar Amerika om daar ervaring op te doen en in 2010 startten de voorbereidingen, zoals Nederlandse software ontwikkelen. Omdat één van de intensivisten ook een goede programmeur is, dus kon de additionele software – de basis zoals een elektronisch patiënten dossier (EPD) was er al – in eigen beheer geschreven worden.

Onderzoeken uit Amerika tonen aan dat het gebruik van tele-IC opnameduur verkort, kosten vermindert en voor goede uitkomsten zorgt. Herkent Van der Voort die voordelen ook? “Jazeker.

Een bekende uitkomstmaat voor intensive care behandelingen is de SMR, de gestandaardiseerde mortaliteitsratio, ofwel sterftecijfers”, vertelt hij. “Het is gebruikelijk op de IC om van alle patiënten die binnen komen een inschatting van hun overlevingskans te maken, via een bepaald model waar een getal uitkomt. Als je dat relateert aan het werkelijke aantal mensen dat overlijdt, krijg je de SMR. De SMR van patiënten die we met tele-IC behandelen is minstens net zo goed als die van vergelijkbare patiënten op IC’s zonder televerbinding.”

De intensivist van het OLVG kijkt mee naar een patiënt op de IC in Lelystad

De SMR-score is dus even hoog als bij reguliere intensive care opnames, maar het OLVG deed ook een onderzoek naar de ervaringen van patiënten en hun familie met tele-IC.

“Het was goed om te horen dat het overgrote deel zeer tevreden is met de zorg die we geleverd hebben. Ze moeten even wennen aan praten met de dokter via een webcam, maar na een paar zinnen verdwijnt dat gevoel. Dan blijkt dat je net zo’n goed gesprek kunt hebben – ook over ingewikkelde zaken – als wanneer je tegenover elkaar zit. Patiënten  gaven ook aan dat de informatie duidelijk overkomt, dat de communicatie goed verloopt en dat de samenwerking tussen ons en de verpleging op de vloer voor hun gevoel goed zit”, vertelt Van der Voort.

Ook in complexe situaties blijkt tele-IC zijn voordelen te hebben. “We hebben een aantal keer via de webcam leiding gegeven aan een reanimatie en dat ging erg goed. Als je een reanimatie leidt is overzicht houden heel belangrijk. Als je op afstand zit kun je alleen leiding geven met je stem en dat gaat eigenlijk beter dan in dezelfde ruimte leiding geven, want dan heb je de neiging om steeds te switchen tussen leiding geven en zelf mee helpen. Voor ons gevoel konden we de reanimatie zelfs beter leiden via de webcam, dat hadden we niet verwacht van te voren.”

“Mag het beeld nu even aan?”

Met een vreemd ziekenhuis zo nauw samenwerken vraagt natuurlijk een zekere inspanning van beide kanten. “Het contact met de collega’s in MC Zuiderzee en het OLVG is erg goed. Dagelijks overleggen de medisch specialisten met de verpleging over de patiënten. We schrijven gezamenlijke behandelprotocollen, daar leer je elkaar ook goed door kennen. De verpleegkundigen en specialisten in Lelystad kunnen altijd snel bij ons terecht: even een belletje en de camera gaat aan om vragen te beantwoorden of ondersteuning te bieden. Het contact is behoorlijk intensief en het is grappig om te merken dat het alleen maar beter wordt, omdat je elkaar steeds beter gaat begrijpen.”

De intensivist van het OLVG draagt de nachtpatiënt over aan de intensivist die dagdienst heeft in het MC Muiderzee (beeld: YouTube)

Over wanneer en hoe de webcams aan gaan zijn direct duidelijke afspraken gemaakt en daar houdt iedereen zich ook aan, vertelt Van der Voort. “We bellen van te voren altijd even om te vragen of het in orde is als de webcam aangaat. Tenzij het een noodgeval is natuurlijk. En als het niet gelegen komt, dan spreken we een later tijdstip af. Wij moeten van onze kant goed aanvoelen wanneer het gepast is en wanneer niet, want je kunt je goed voorstellen dat het ook als vervelend ervaren kan worden als er een camera op je gericht staat als je aan het werken bent. Maar doordat we er van te voren duidelijke afspraken over hebben gemaakt, is het nu totaal geen issue meer.”

Leren communiceren via de webcam

Verpleegkundigen en artsen moeten er aan wennen dat er een camera op hen gericht staat tijdens het werken, maar ook voor intensivisten is tele-IC een nieuwe manier van werken. “Iedereen van het team stond vanaf het begin achter de beslissing om tele-IC aan te bieden. Maar

als het eenmaal zover is vraag je je toch af of het allemaal kan en werkt. We hebben moeten leren communiceren door een camera, dat is toch anders dan wanneer je je in dezelfde ruimte bevindt als je gesprekspartner. De software en de verbinding zijn inmiddels verbeterd ten opzichte van de eerste jaren. En de bedenkingen verdwijnen vanzelf wanneer het vertrouwen in het systeem groeit.”

Nieuwe intensivisten moeten twee avonden meedraaien op de tele-IC om wegwijs te worden in de software en de manier van zorg verlenen. “Het vak is hetzelfde, de manier waarop je het toepast is alleen anders.” Komend jaar wil het OLVG het liefst nog twee ziekenhuizen aansluiten op het tele-IC system. “Of dat gaat lukken moet ik nog zien, maar het is wel de bedoeling. Daar gaan we hard voor lobbyen de komende tijd."

 Alle afleveringen lezen van eHealth op de werkvloer? Klik dan op deze overzichtpagina