Gratis elektronische patiënten dossiers voor artsen: ook in Nederland?

Peter Thiel, de oprichter van Paypal, schreef in 2004 een cheque van 500.000 dollar uit aan Mark Zuckerberg, de oprichter van Facebook. Hij was daarmee de eerste professionele investeerder in de toen in Europa nog onbekende site. Met die investering verdiende hij uiteindelijk meer dan 1 miljard dollar.
In 2009 schreef Thiel samen met bevriende investeerders een cheque van 1 miljoen dollar uit aan Ryan Howard, de oprichter van Practice Fusion. Die had in 2005 zijn huis en auto verkocht om zijn droom waar te maken: de Facebook of Amazon van de gezondheidszorg worden. Zijn idee: een gratis elektronisch patiënten systeem voor huisartsen in Amerika.

Sindsdien is het hard gegaan met Practice Fusion. Na verdere investeringen van prestigieuze venture capitalists ontving de onderneming vorige week nog eens 70 miljoen dollar aan risicokapitaal van Kleiner Perkins Caufield & Byers. Voor ondernemers is dat de Champions League. Geheel in de traditie van veel Internet startups maakt Practice Fusion vooralsnog alleen maar geld op. Maar de groei die het bedrijf sinds 2005 doorgemaakt is inmiddels wel spectaculair te noemen.

Practice Fusion beheert inmiddels elektronische dossiers van 75 miljoen patiënten, en heeft tienduizenden huisartsen en specialisten als klant, waarvan een groot deel

huisartsenpraktijken is. Volgens eigen cijfers kiest één op de vier Amerikaanse artsenpraktijken inmiddels voor Practice Fusion. Daarmee beheert Practice Fusion nu al meer medische dossiers dan Kaiser Permanente, de Amerikaanse zorgreus die meer dan 9 miljoen gebruikers vertegenwoordigt.

Bij sommige Nederlandse huisartsen merk je dat het concept, hoe eenvoudig het ook is, niet direct landt. Het lijkt ook te mooi om waar te zijn. Een cloud-gebaseerd patiënt-informatiesysteem dat bijna elke week in functionaliteit en gebruiksvriendelijkheid groeit. Een systeem dat voldoet aan de EPD-eisen van de Amerikaanse overheid volgens het zogeheten meaningfull use programma. Met een sinds kort naadloos geïntegreerde functie voor online afspraken en e-mail contact met patiënten, en elektronische koppelingen met alle grote medicijnverstrekkers. Helemaal gratis. Sterker nog: als je het gaat gebruiken geeft de Amerikaanse overheid je nog geld toe in het kader van een stimuleringsregeling voor het gebruik van elektronische patiënten dossiers.

If it’s free, it’s you they’re selling

Waar zit de angel? Dat hangt ervan af welke angel je het meest bezwaarlijk vindt. Het verdienmodel van Practice Fusion rust op twee peilers: advertenties en gezondheidsdata exploiteren. Om met die advertenties te beginnen: het belang hiervan wordt wel duidelijk wanneer je ziet dat men Zachariah Gursky, de voormalige sales directeur van Yahoo, als commerciële man in de directie heeft binnengehaald. Het idee is dat artsen en patiënten het niet bezwaarlijk vinden om gerichte advertenties, bijvoorbeeld voor medicijnen of hulpmiddelen, op het scherm te zien of via e-mail te ontvangen. Dat lijkt voor Europese begrippen misschien een brug te ver, zeker in de zorg.

In consumentenmarkten begrijpt iedereen inmiddels wel dat Facebook, LinkedIn, Youtube en Twitter ook ergens van moeten leven. Of zoals een gevleugelde uitspraak luidt: If it’s free, it’s you they are selling. Advertenties, vooral wanneer die getarget zijn door middel van specifieke gebruikersprofielen, zijn de ruggegraat van veel Internet-ondernemingen. Het lijkt bizar om, wanneer je online een vervolgafspraak met je dokter maakt, een advertentie te zien verschijnen voor een aandoening die je de week daarvoor nog zo discreet mogelijk hebt besproken met je arts. Toch is dat in essentie een onderdeel van het verdienmodel waarop Practice Fusion zijn kaarten heeft gezet.

Die schijnbare tegenstelling tussen commercie en de gevoeligheid van de medische context lijkt de groei van Practice Fusion vooralsnog niet te deren. Men is er overigens ook open over. Op de website staat: het verkopen van advertenties is een cruciaal onderdeel van ons innovatieve concept waarbij we onze software gratis leveren aan artsen. Natuurlijk zijn er tegengeluiden. Een groep Amerikaanse artsen ontdekte vorig jaar bijvoorbeeld dat Practice Fusion e-mails met arts-recensies naar hún patiënten had gestuurd via e-mail, zonder dat ze daar zelf van op de hoogte waren. Voor de patiënten leek het alsof de arts die e-mails had gestuurd. Practice Fusion liet weten dat artsen en patiënten deze optie eenvoudig uit kunnen zetten. Maar zoals bij veel gratis clouddiensten moet je bepaalde instellingen expliciet uit zetten, iets dat veel gebruikers dan vervolgens niet weten of niet doen.

Een compleet medisch dossier volgens moderne richtlijnen

De arts staat gebruiksrecht patiëntgegevens af

De andere pijler onder het verdienmodel van Practice Fusion is de kolossale hoeveelheid gegevens die in de databases met patiënt data beschikbaar komen. Big data, om in het huidige seminarjargon te spreken. De gebruikersoverenkomst waarmee je als arts instemt wanneer je gebruik gaat maken van de gratis diensten van Practice Fusion bevat geen letter Chinees. In duidelijke bewoordingen staat er dat je de rechten over het gebruik van de (anoniem gemaakte) patiënten dossiers overdraagt aan Practice Fusion. De Engelse tekst zegt verder:

[highlight]You agree that we may use, disclose, market, license and sell such De-Identified Information for any purpose without restriction, and that you have no interest in such information, or in the proceeds of any sale, license, or other commercialization thereof. You acknowledge that the rights conferred by this Section are the principal consideration for the provision of the Services, without which we would not enter into this Agreement.[/highlight]

(Artikel 7.2 Healthcare Provider User Agreement)

Met andere woorden: Practice Fusion verwacht uiteindelijk winst te kunnen behalen op het commercieel uitbaten van de anoniem gemaakte medische gegevens die artsen en specialisten over patiënten opslaan in het elektronisch dossier. Dat er geld zit in de toegang tot en de analyse van big data is tegenwoordig een open deur. Sommige analisten gaan nog verder. Zo zei Silicon Valley legende en investeerder Vinod Khosla onlangs dat volgens hem “data analyse en software in de komende tien jaar meer voor de medische wetenschap zullen doen dan alle biologische disciplines samen.” Met zo'n opmerking maak je geen vrienden in de medische wereld. Maar Khosla heeft flink geïnvesteerd in startup ondernemingen in deze sector. Enig eigenbelang is hem dus niet vreemd bij het hypen van het belang van big data.

Big data, big business?

Toch zien ook veel artsen dat de gegevens waarover Practice Fusion beschikt van grote waarde zijn voor allerlei doeleinden. Practice Fusion Insight is de naam van het platform waarmee de onderneming zijn klinische dataset wil gaan vermarkten aan artsen, beleidsmakers en de farmaceutische industrie. Die laatstgenoemde groep kan via een abonnement op Practice Fusion Insight bijvoorbeeld realtime, van dag tot dag, beschikken over het voorschrijfgedrag van een kwart van de Amerikaanse artsen.

Het verzamelen van dit soort gegevens is natuurlijk niet nieuw, ook in Nederland niet. Vektis, de dataverzamelaar van de Nederlandse zorgverzekeraars, kan bijvoorbeeld op basis van gedeclareerde kosten veel gegevens boven water krijgen. Daarmee kun je bijvoorbeeld zien wat de top-10 geneesmiddelen waren in een periode, welke de duurste per patiënt zijn, en welke ziekenhuizen veel merkmedicijnen voorschrijven in plaats van goedkopere generieke alternatieven. Maar deze rapporten komen altijd pas achteraf over een bepaalde periode, en zijn vanzelfsprekend losgekoppeld van de data in patiëntendossiers.

De grote verzekeraars kunnen zelf intern een stap verder gaan met hun analyses. Zij beschikken immers wel over specifieke patiëntgegevens die ze niet onderling delen in Vektis. Maar ook zij moeten hun analyses afleiden uit het declaratiegedrag, wat op zich al een hele toer is gezien de complexiteit van het declaratiesysteem.

Practice Fusion heeft het gemakkelijker. Zij hebben toegang tot de medische dossiers zelf, en kunnen medicijngebruik van uur tot uur koppelen aan andere informatie over patiënten. De gemiddelde bloeddruk, BMI en leeftijd van alle gebruikers van een specifiek astma-medicijn? Die gegevens zijn van dag tot dag, realtime opvraagbaar via Practice Fusion Insight. En met die gegevens denkt Practice Fusion de Amerikaanse zorgindustrie in de komende jaren fundamenteel te gaan veranderen.

Practice Fusion Insights: de realtime datadienst

Waar hebben we dat eerder gehoord, zullen sceptici denken. Ook op het hoogtepunt van de dotcom tijd beloofden technologiebedrijven een oplossing te kunnen bieden voor allerlei complexe zorgvraagstukken. Het verschil met toen is dat de nieuwe generatie gratis cloud-gebaseerde patiënt dossiers nu wél op bredere schaal gebruikt worden door artsen en specialisten in de Verenigde Staten, en de beschikbare data daarmee exponentieel groeit. En dat voor die data een markt bestaat, zowel bij artsen zelf als bij de medische industrie, staat buiten kijf.

Practice Fusion heeft nog een ijzer in het vuur. In april van dit jaar introduceerde de onderneming Patient Fusion,

website waar Amerikaanse zorgconsumenten mede op basis van recensies van anderen een arts in hun buurt kunnen vinden.

“Het is krankzinnig dat je makkelijker een goed restaurant kunt vinden dan een goede dokter”, zei Practice Fusion oprichter Ryan Howard destijds in een persbericht.

Alle artsen en specialisten die vindbaar zijn in het consumentenportaal maken natuurlijk gebruik van het elektronische patiëntendossier van Practice Fusion. Daarmee komen online afspraken meteen in het systeem van de arts, en kunnen die artsen hun patiënten ook online inzage in hun dossier bieden.

Ryan Howard, oprichter en CEO van Practice Fusion

Next step: Europa?

Practice Fusion duikt hiermee in een markt die ook door concurrenten ZocDoc en Healthtap wordt begeerd: makkelijk online afspraken maken met je arts. Die twee Amerikaanse ondernemingen haalden net als Practice Fusion eerder dit jaar tientallen miljoenen durfkapitaal op, ook weer van software coryfeeën als Jeff Bezos (Amazon) en de eerdergenoemde Vinod Khosla en Peter Thiel. (Over HealthTap publiceerde SmartHealth eerder dit jaar een profiel.)

Het is voor zorgondernemers, bestuurders en politici wellicht verleidelijk om te denken dat deze nieuwe golf van ongebreideld Amerikaans technologie-optimisme voorbij zal gaan aan de op het eerste gezicht wezenlijk andere Europese zorgmarkten. Maar wie wat verder kijkt op de site van ZocDoc vindt daar in de sectie careers vacatures voor general managers voor Duitsland, Frankrijk en Italië. Kennelijk zijn ze er in de VS nog niet van overtuigd dat het hier in the old country al een gelopen race is. Het zal niet de eerste keer zijn dat Amerikaanse softwaremakers een branche uiteindelijk domineren.