Innovatie in de tandheelkunde: van baby tot senior

De tandheelkunde heeft de afgelopen decennia enorme vooruitgang geboekt dankzij innovatie en technologie. In deze blog neemt tandarts Stephan Tjiook uit Nijmegen ons mee door de verschillende levensfasen en legt hij uit hoe moderne technieken bijdragen aan een betere mondgezondheid.

Preventie: de basis van een gezond gebit

Een goede mondgezondheid begint met preventie. Regelmatige controles, idealiter twee keer per jaar, helpen om problemen vroegtijdig op te sporen. Röntgenfoto’s worden daarbij gemiddeld om de 2 jaar gemaakt, afhankelijk van je mondgezondheid. Krijg je sneller gaatjes? Dan is het soms nodig om na 1 jaar al nieuwe foto’s te maken. Heb je een goed en stabiel gebit, dan kan de frequentie richting de 3 jaar.

Interdentale reiniging is essentieel naast het tweemaal daags poetsen met een elektrische tandenborstel. De meeste gaatjes ontstaan namelijk tussen de tanden. Een elektrische tandenborstel is wetenschappelijk bewezen effectiever dan een handtandenborstel. Kies tussen een roterende of sonische borstel, afhankelijk van je persoonlijke voorkeur. Verzeker jezelf in ieder geval van dat je tandenborstel een goede accu heeft.

Gebruik een tandpasta met fluoride voor de beste bescherming. Liever geen fluoride? Dan is een tandpasta met hydroxyapatiet een goed alternatief. Hoewel flossen effectief is voor het voorkomen van gaatjes en het gezond houden van het tandvlees, vergt het oefening om de juiste techniek te beheersen. Het is belangrijk om met een zagende beweging het oppervlak van beide tanden te raken en bij de tandhals over te steken.

Als flossen lastig is, zijn stokers of ragers een goed alternatief. Baal je dat ze snel stuk gaan of passen ze niet? Plastic tandenstokers zoals Opalpix zijn steviger en gaan langer mee. Tweemaal per jaar een bezoek aan de preventieassistent of mondhygiënist is een goede gewoonte. Dit zorgt ervoor dat ook de moeilijk bereikbare plekken grondig worden gereinigd, waardoor ontstekingen en andere ongemakken worden voorkomen.

Ook een tongschraper is onontbeerlijk voor een goede mondhygiëne. Wist je dat 70% van de mondgeur van de tong afkomt? Mondwater is daarentegen geen vereiste, eerder een bonus.

Baby’s en jonge kinderen: een gezonde start

Vanaf het doorbreken van het eerste tandje is het verstandig om kinderen tijdens je eigen periodieke controles mee te nemen naar de tandarts. Zo wennen ze aan de omgeving en wordt het een routine. Dit helpt bij het vroeg signaleren van afwijkende mondgewoonten zoals duimen, speengebruik, tongpersen en een open mondademhaling.

Deze gewoonten kunnen de gebitsontwikkeling en gelaatsvorming beïnvloeden, wat kan leiden tot een hoog verhemelte, een smalle kaakboog, een lang gezicht, open beet of andere vorm van malocclusie. Door op jonge leeftijd in te grijpen met applicaties als een Myobrace, kunnen grotere problemen later worden voorkomen. Tandheelkundige zorg voor kinderen tot 18 jaar wordt vergoed vanuit de basisverzekering.

Tieners en jongeren: erosie, orthodontie, trauma’s en verstandskiezen

Tieners worden geconfronteerd met erosie door frisdrank, snoep en vapen. Het is belangrijk om niet direct na het nuttigen van zure voedingsmiddelen of dranken te poetsen, maar minstens 30 minuten te wachten omdat het glazuur dan extra kwetsbaar is. Spoelen met water helpt de zuurgraad te neutraliseren. De erosieve werking van voedingsmiddelen is daarbij niet alleen afhankelijk van de pH-waarde, maar ook van de buffercapaciteit van je eigen speeksel.

Orthodontie kan zorgen voor een stabiel krachtenspel in de mond en helpen om gebitsproblemen op latere leeftijd te voorkomen. Bij kinderen is vaste apparatuur vaak het meest betrouwbaar gezien de therapietrouw. Door middel van verbreden, naar achter bewegen en het spelen met de verticale hoogte van tandbogen kan soms worden voorkomen dat het nodig is gezonde elementen te trekken of voor een chirurgische kaakcorrectie te gaan om een gunstige beet te krijgen.

Ook tandtrauma’s door sport komen regelmatig voor. 3D-geprinte gebitsbeschermers bieden hier een uitkomst. Bij een uitgeslagen tand (avulsie) is het cruciaal om deze zo snel mogelijk terug te plaatsen in de tandkas. Pak de tand altijd aan de kroon vast, niet aan de wortel, om de levende cellen op de wortel te beschermen. Spoel de tand maximaal tien seconden af onder koud stromend water of met water uit een flesje. Gebruik speeksel wanneer niets anders voorhanden is. Melktanden hoeven niet teruggeplaatst te worden, maar bij permanente tanden is het belangrijk om ze direct terug te zetten. Is dit niet mogelijk, bewaar deze dan in melk (geen karnemelk) of in de mond tussen de wang en kiezen. Ga vervolgens zo snel mogelijk naar de tandarts voor spoedhulp.

Persoonlijk ben ik voorstander van het verwijderen van verstandskiezen, omdat dit de mondhygiëne gemakkelijker maakt en de reinigbaarheid van de 2e grote kiezen bevordert. Wist je dat verstandskiezen, net als alle andere gebitselementen overigens, worden gelinkt aan specifieke organen en functies in het lichaam? Sommige voetballers zijn pas echt goed of blessurevrij gaan voetballen nadat hun verstandskiezen verwijderd waren.

Volwassenen: kauwfunctie, slijtage, esthetiek, onzichtbare beugels, facings, botox en implantaten

Bij volwassenen ligt de focus op een goede kauwfunctie en esthetiek. Tegenwoordig komt slijtage steeds vaker voor, hetgeen kan leiden tot een gecompenseerde beet (dente-alveolaire compensatie). Slijtage verloopt langzaam, maar opgeteld over de jaren kan het effect aanzienlijk zijn. Bij slijtage is het belangrijk te anticiperen op de toekomst, waarbij we een inschatting maken hoe je gebit er over 10, 20, 30 jaar uitziet wanneer we niets zouden doen.

Wist je dat het in het Verenigd Koninkrijk strafbaar is wanneer de tandarts gebitsslijtage niet opmerkt? Slijtage kan onder meer worden hersteld met composiet, waarbij gebruikt gemaakt kan worden van malletjes om de oorspronkelijk anatomie weer effectief en voorspelbaar te herstellen. Idealiter is er een hoektandgeleiding aanwezig, waarbij de hoektanden fungeren als hoekstenen van je gebit en helpen bij het voorkomen van overbelasting.

Voor volwassenen die hun tanden willen corrigeren zonder de esthetische nadelen van een traditionele beugel, bieden doorzichtige beugels zoals Invisalign een uitstekende oplossing. Deze transparante aligners zijn vrijwel onzichtbaar en kunnen eenvoudig worden uitgenomen tijdens eten en tanden poetsen.

De behandelingsduur varieert per persoon, maar vaak kom je met 20 weken actieve behandeling al een heel eind. Dankzij digitale scans wordt de volledige behandeling vooraf gepland en kunnen patiënten het verwachte eindresultaat al in een simulatie zien. Aligners bieden een comfortabele en discrete manier om een rechter gebit te verkrijgen zonder de ongemakken van metalen slotjes en draden.

In het huidige schoonheidsideaal zijn ook facings hot. Deze kunnen zowel van composiet als porselein worden gemaakt, waarbij de laatste over het algemeen duurder zijn, maar langer goed blijven. Tegenwoordig zijn er technieken waardoor facings kunnen worden geplaatst zonder dat het nodig is daarvoor gezond tandweefsel op te offeren.

Voordat je überhaupt aan facings denkt, kan je ook overwegen om je tanden te bleken. Je tanden worden hier niet zwakker van. Wel kan de kleur na verloop van tijd weer wat terugvallen, en daarvoor kan je na 6 tot 12 maanden een 'touch up’ doen.

Naast mondgezondheid speelt esthetiek een steeds grotere rol. In de huidige maatschappij zijn botox en fillers populair. Tandartsen die aanvullende cursussen hebben gevolgd, mogen injectables toepassen binnen het tandheelkundig behandelgebied, zoals bij tandenknarsen, klemmen of een gummy smile. Voor puur cosmetische behandelingen (zoals rimpelverzachting) is een gespecialiseerde cosmetisch arts de juiste keuze.

Wanneer tanden verloren zijn gegaan, zijn er geavanceerde technieken om implantaten te plaatsen, zowel op conventionele als op biologische wijze. Dankzij digitale planning kunnen implantaten uiterst nauwkeurig worden geplaatst, wat de kans op complicaties verkleint. Innovatieve materialen zoals zirkonium en bioactieve keramieken maken implantaten duurzamer en biocompatibeler. Maar voordat je besluit tot het zetten van een implantaat, overweeg dan eerst of een autotransplantaat of een etsbrug een goede optie zijn.

Mondscanners vervangen steeds vaker de traditionele afdrukken en kunnen gaatjes, slijtage, restauraties, vullingen, breuken en scheurtjes in beeld brengen. Dit helpt niet alleen bij vroegtijdige detectie van gebitsproblemen, maar vergemakkelijkt ook de communicatie met de patiënt. Daarnaast spelen AI-gestuurde röntgenanalyses een steeds grotere rol bij het vroegtijdig opsporen van tandbederf, tandsteen en ontstekingen.

Senioren: behoud van kauwfunctie en comfort

Bij ouderen draait het met name om stabilisatie en behoud van een goede kauwfunctie en het voorkomen van tandverlies, met een acceptabele esthetiek. Een droge mond komt vaker voor bij ouderen, vooral bij het gebruik van meer dan vier medicijnen. Dit verhoogt de kans op cariës en tandvleesproblemen. Speekselstimulerende middelen, speekselvervangers en mondsprays kunnen hierbij helpen.

Ook bij protheses zien we innovatie. Nieuwe materialen zoals POM-materiaal voor frameprotheses zorgen voor een betere pasvorm en esthetiek. Daarnaast bieden digitale technieken zoals 3D-printen nauwkeurigere en comfortabelere oplossingen voor gebitsprotheses. Wist je dat je vanuit de basisverzekering iedere 5 jaar weer een nieuwe prothese mag? En zorg ervoor dat je je prothese ’s nachts uitdoet om je tandvlees rust te geven, net zoals je je schoenen niet aanhoudt in bed.

De toekomst van tandheelkunde: preventief en gepersonaliseerd

De tandheelkunde verschuift steeds meer naar preventie en een op maat gemaakt zorgplan. AI en machine learning spelen hierin een grote rol. Steeds meer praktijken gebruiken AI om gaatjes te detecteren op röntgenfoto’s. Software zoals "Overjet" en "Pearl AI" kan subtiele afwijkingen in het glazuur herkennen, wat tandartsen helpt om cariës in een vroeg stadium te behandelen. Predictive analytics maken gebruik van patiëntgegevens en AI-modellen om in te schatten wie een verhoogd risico op cariës of tandvleesproblemen heeft, zodat preventieve maatregelen op maat kunnen worden genomen. Virtuele tandartsconsulten en telehealth-oplossingen maken de zorg toegankelijker en efficiënter.

Innovatie in de tandheelkunde stopt niet. Van laserbehandelingen die pijnloze ingrepen mogelijk maken tot nanotechnologie die tandglazuur kan versterken – de ontwikkelingen gaan razendsnel. Technologie blijft de tandheelkunde transformeren. Ben je benieuwd welke innovaties voor jouw gebit relevant zijn? Neem contact op met je tandarts en ontdek de mogelijkheden!

Stephan Tjiook is tandarts bij de Fortuna Kliniek voor Tandheelkunde in Nijmegen en initiatiefnemer van DNTSTRY University, een educatieplatform voor tandheelkundige professionals. Daarnaast schrijft hij als columnist voor Dental Tribune regelmatig over zijn passie voor persoonlijke en professionele groei.