Vervolg van de jaarlijkse eHealth monitor

Hoe ziet de toekomst voor een landelijk marktonderzoek naar eHealth en digitale zorg eruit? Die vraag beantwoordt het RIVM in een nieuw rapport, in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid. De eHealth monitor 2.0, hoe zou die eruit zien?

De belofte van eHealth-oplossingen is dat die de zorg betaalbaarder, toegankelijker of kwalitatief beter kunnen maken. Maar deze overvang naar een meer digitaal zorgproces is niet vanzelfsprekend: eHealth toepassingen komen niet altijd goed van de grond, verdwijnen soms na verloop van tijd weer, of worden slechts gebruikt door een kleine groep gebruikers. Dat is de reden waarom Nictiz en het Nivel in de jaren 2013‐2019 jaarlijks onderzoek hebben gedaan naar de implementatie van eHealth, onder meer rond de drie beleidsdoelstellingen op het gebied van eHealth. Dat resulteerde in een jaarlijkse rapportage, waarin de voortgang van online inzage in medische gegevens, zelfmeten en gegevensmonitoring, en beeldschermzorg en domotica werd bijgehouden.

Vier voorwaarden

Die beleidsdoelstellingen liepen tot 2019. Daarmee komt de eHealth monitor in deze opzet tot een einde, aldus het RIVM. Maar omdat het voor beleidsmakers belangrijk en relevant is om zicht te hebben op gebruik en implementatie van eHealth, vroeg het ministerie het RIVM om te verkennen hoe het mogelijk is een monitor op te zetten die voldoet aan vier voorwaarden.

Die vier voorwaarden zijn: het landelijke marktonderzoek moet goede indicatoren bevatten die de transitie binnen de zorg naar digitaal weerspiegelen, moet de regionale verschillen inzichtelijk maken, en moet niet alleen een kwantitatieve maar ook een kwalitatieve analyse geven over de implementatie van digitale zorg. Plus: de monitor moet zoveel mogelijk gebaseerd worden op bestaande informatie en databronnen.

In de rapportage Een verkenning naar het in beeld brengen van de digitale transitie gaat het RIVM in op de vraag: hoe zou een toekomstige monitor eruit kunnen zien? Het kennisinstituut keek naar buitenlandse onderzoeken naar adoptie van digitale zorgtoepassingen en it-volwassenheid, maar concludeert dat hier weinig eenheid en vergelijkingsmateriaal voor Nederland te vinden is. Ook wordt onderzocht welke informatie over eHealth-toepassingen kan worden verkregen uit reeds bestaande monitors en databronnen, en wat geschikte indicatoren zijn voor een eHealth monitor.

eHealth monitor 2015: inzage in medische dossier nog nauwelijks gemeengoed

Wisdom of the crowd

Hoe meet je de voortgang van digitale zorg in Nederland? Wat zijn goede indicatoren om de stagnatie, achterstand of groei te vatten in cijfers? Het RIVM organiseerde expertsessies en stuurde een vragenlijst naar deskundigen. De beleidsdoelstellingen van het ministerie bepaalden de indicatoren in de vorige monitors: die hielden de percentages groei op het gebied van online dossierinzage in medische gegevens, zelfmetingen en gegevensmonitoring, en beeldschermzorg en domotica nauwgezet bij.

Hoe ziet een toekomstige monitor eruit? De meest gekozen ordening volgens de ondervraagde experts is een indeling op basis van maatschappelijke uitdagingen. Mogelijk geschikte indicatoren voor een toekomstige eHealth monitor zijn volgens hen:

• Kwaliteit van zorg/veiligheid/toegankelijkheid, bijvoorbeeld door data‐uitwisseling of telemonitoring
• Arbeidsmarktuitdagingen, werkdruk/werkplezier, administratieve lasten, dubbele lasten terugdringen
• Regie van de patiënt, onder andere uitkomstgerichte zorg, samen beslissen, geïnformeerde keuzes maken
• Preventie: voorkomen van zorggebruik, bewustwording, gezonde leefstijl
• Cultuur/beleving: wat vinden consumenten van eHealth?

Respondenten gaven een aantal redenen als onderbouwing voor deze keuze. Volgens hen geeft deze ordening goed 'de maatschappelijke problemen en verantwoordelijkheden aan', is het 'een goede, hanteerbare basis' en is het 'een mooie, concrete kapstok voor de indicatoren'.

'Deze maatschappelijke uitdagingen weerspiegelen doelen die deels gerealiseerd kunnen worden door een digitale transitie in de zorg.' Althans, dat zegt de crowd. Deze ordening betreft maatschappelijke uitdagingen waaraan eHealth een bijdrage zou kunnen leveren, zoals de kwaliteit van zorg, regie van de patiënt, arbeidsmarktvraagstukken, preventie en cultuur. Maar omdat dit ieder zulke grote (en complexe) thema's zijn, zou je per indicator een eigen eHealth monitor kunnen schrijven.

Het RIVM geeft ook aan dat er vijf landelijke programma’s lopen die over geschikte kwantitatieve data beschikken die bruikbaar zijn voor de eHealth-monitor, onder andere Slimme Zorg Thuis en de VIPP monitor. Databronnen zoals data van het CBS, Vektis, het OECD rapport van huisartsen en van de VIPP monitor (Versnelling Informatie‐uitwisseling Patiënten en Professionals) kunnen gebruikt worden als onderbouwing voor een toekomstige monitor.

Digitale zorg tijdens de coronapandemie

Dit onderzoek is uitgevoerd tijdens de coronapandemie. De medewerkers van het RIVM stellen: "Naar alle waarschijnlijkheid  heeft de crisis geleid tot een toename in verschillende vormen van digitale zorg zoals digitale zelftriage, het e‐consult of beeldbellen. In de toekomst kan het interessant zijn om te evalueren in hoeverre de ervaringen positief zijn en of zorgverleners en patiënten bereid zijn om digitale zorg te blijven gebruiken wanneer het niet langer noodzakelijk is." Zijn de veranderingen door de coronapandemie blijvend? En tegen welke uitdagingen of belemmeringen liepen gebruikers aan bij het aanpassen van de reguliere zorg door digitale zorg? Mogelijk geeft de eHealth monitor 2020 daar antwoord op.