Mark van Houdenhoven is de uitgesproken CEO van de Sint Maartenskliniek. In een opiniestuk in het Financieele Dagblad stelt hij dat "de overheid of de bestuurders de volle laag krijgen" voor mislukte ICT-projecten. "Nooit zijn de ICT-bedrijven en hun adviseurs verantwoordelijk", zegt de ziekenhuisbaas in de eerste paragraaf van zijn pamflet. Dat is niet mijn perceptie. Ik zou voor de goede orde een tekstanalyse moeten doen van tien jaar Skipr, Management Team en Medisch Contact, maar naar mijn idee blijven de zorgbestuurders aardig buiten schot, wanneer het om de schuldvraag voor bijvoorbeeld gebrekkige data-uitwisseling gaat.
De opeenvolgende ministers en ambtenaren van VWS krijgen te horen dat ze geen regie voeren. Semi-monopolisten als Chipsoft krijgen het (overigens terechte) verwijt dat ze hun marktmacht gebruiken om vooral de eigen winstdoelstelling voorop te stellen. Consultants met Tesla's en uurtarieven om die te kunnen rijden krijgen het (eveneens vaak terechte) verwijt dat ze geen verantwoordelijkheid nemen voor het slagen van de opdracht.
Maar dat zorgbestuurders voortdurend "de volle schuld" krijgen van falende en dure ICT, dat lijkt me een verkeerde voorstelling van zaken. Sterker nog: ik verbaas me er nog steeds over hoe weinig ze de schuld krijgen of de hand in eigen boezem steken. Van Houdenhoven signaleert verderop in zijn column opvallend genoeg wél wat die bestuurders zouden moeten doen:
"Als opdrachtgevers moeten wij toe naar betere contracten met een duidelijkere verdeling van de verantwoordelijkheden. Dat doet recht aan de ontwikkelingen in de zorg en de samenleving. Houd op de bestaande indekclausules van adviseurs en leveranciers te accepteren. Koop een product dat werkt. Als het niet werkt, dan dient de opdrachtnemer het op eigen kosten af te maken. Nu is zelfs de miskleun een slinger aan het rad van fortuin die goud oplevert. Daar moeten we vanaf."
Waarom is de zorgbestuurder niet assertiever in de ICT-inkoop?
Een betere vraag zou dus zijn: waarom nemen die bestuurders die verantwoordelijkheid dan aantoonbaar niet op? Wanneer je zorgbestuurders met ICT in de portefeuille privé spreekt zijn ze de eerste om toe te geven dat de contractonderhandelingen met Chipsoft of PharmaPartners wel wat assertiever zouden kunnen verlopen. Waarom hebben ze dan niet meer haar op de tanden?
Er is geen simpele oorzaak, maar een complex van factoren. Je hebt in de zorg op de eerste plaats te maken met besturings- en financieringsstructuren die - laten we het zachtjes uitdrukken - er niet voor zorgen dat een bestuurder slecht slaapt wanneer ICT suboptimaal is ingekocht. De term "spending other people's money" gaat me te ver, maar bestuurders voelen de pijn van gebrekkige ICT minder dan een commerciële onderneming, die bij een slecht functionerende back-office of app gewoon failliet gaat. Wat ook niet helpt is dat zorgbestuurders - de andere kant van dezelfde medaille - navenant beloond worden voor goed werkende en scherp ingekochte ICT.
Gebrek aan digitaal leiderschap
Gebrek aan digitaal leiderschap en innovatiemanagement speelt een grote rol. Het is prettig dat bestuurders van ziekenhuizen, zorggroepen of GGZ-instellingen een medisch-inhoudelijke expertise meenemen. In de zorg moet het vooral om zorg gaan. Maar vaak ontbreekt de introspectie om de ontbrekende digitale vaardigheden in het bestuur te benoemen. Sommige organisaties zijn te klein om voldoende expertise in huis te hebben, en blijven dus afhankelijk van externe adviseurs of samenwerkingsverbanden. Maar van ziekenhuizen en andere zorgorganisaties van vergelijkbare omvang mag je verwachten dat ze voldoende ICT en relevante management ervaring hebben om zich zo op te stellen als Van Houdenhoven voor zich ziet. De opkomst van de CIO (Chief Information Officer) bij zorgorganisaties is op zich een goede ontwikkeling, maar wanneer dat een internist is met ICT als hobby, dan neem je het vak niet serieus genoeg.
Wij (burgers en overheid) mogen van goedbetaalde bestuurders van openbare instellingen vragen dat effectief leverancier-management, afdwingen van standaarden voor uitwisseling en het uitvoeren van een heldere digitale strategie professioneel worden opgepakt. Assertief, waar nodig agressief, maar met oog voor de altijd noodzakelijke win-win situatie en de speciale positie van de zorg. Wanneer ze dat aantoonbaar niet doen, krijgen ze wat mij betreft terecht de volle laag. Dat ze, zoals Van Houdenhoven stelt, nú al voortdurend de schuld krijgen van alle ICT-misère lijkt me schromelijk overdreven.
wellicht ook interessant
Blog: duppen
15 juni 2018
Blog: Is daar geen handige app voor?
6 september 2013
Goede analyse.
Wat volgens mij ook niet helpt -maar dat is een breder fenomeen binnen de (semi-)overheid- is dat eigenaarschap van een ICT-project vaak niet wordt beloond in termen van eer en trots.
Ik heb al vaak gezien dat een externe consultant als programmamanager wordt aangesteld om als hitteschild te dienen voor de bestuurder.
En ook de noodzaak voor een hitteschild/ de lage beloning in termen van eer en trots die een programmamanager doorgaans krijgt heeft natuurlijk weer een oorzaak.
Ik denk zelf dat het nemen van risico's, het nee (of wat vriendelijker: nu niet, misschien later) durven zeggen tegen sommige requirements vaak niet wordt beloond.
'Goed gedaan, eindelijk iemand die project niet te groot laat worden en op tijd releases oplevert' hoor je niet vaak. Kiezen doet verliezen. Requirements uit het project houden leidt tot gezichtsverlies bij diegene die de requirement wilde. Zulk gezichtsverlies is vaak uit den boze.
Als je als organisatie niet goed durft te kiezen, krijg je enorm grote projecten, die helaas vaak niet afgerond worden.
De ICT partijen verdienen lekker door en krijgen vaak de zwarte piet toegeschoven, maar ik denk dat de werkelijke oorzaak meer te maken heeft met het mijden van risico's/ het niet durven kiezen dat voor een deel in het DNA van (semi-)overheidsinstellingen lijkt te zitten.