Trauma verwerken met EMDR-therapie via app en VR-bril

Nieuwe technologieën zoals virtual reality en apps beginnen langzaam door te dringen in de geestelijke gezondheidszorg. GGZ-instellingen experimenteren met exposure therapie via VR en met apps als onderdeel van het behandelproces. De nog geen jaar oude startup Psylaris gelooft dat EMDR-therapie ook via een app en VR-bril effectief kan zijn. “EMDR is het beginpunt, onze missie een stuk groter. Uiteindelijk willen we therapie toegankelijk maken voor iedereen.”

Met twee studiegenoten richtte Christoph Lynen in september 2017 hun bedrijf Psylaris op. “Ik heb een master in cognitieve neuropsychologie aan de Universiteit Maastricht en was altijd al geïnteresseerd in zowel psychologie als computers.” Lynen werkte voor een VR-startup uit de Verenigde Staten toen twee vrienden – beide psycholoog - het idee kregen om de wachtlijsten in de GGZ te verminderen door technologie in te zetten.

Trauma verwerken

Psylaris maakt VR-oplossingen om de mentale gezondheid te verbeteren, zegt Lynen. Het eerste product van Psylaris is een app die met een virtual reality (VR) bril werkt gericht op een onderdeel van cognitieve gedragstherapie genaamd EMDR, wat staat voor eye movement desensitization and reprocessing.

EMDR is een therapeutische behandelmethode die met name toegepast wordt bij mensen met een posttraumatische stressstoornis, om de vastgelopen verwerking van traumatische ervaringen weer op gang te helpen. Bij een EMDR-behandeling gaat een therapeut met zijn vingers zo'n 25 cm voor het gezicht van de cliënt heen en weer: een cliënt moet daarmee telkens zijn aandacht van links naar rechts verplaatsen door oogbewegingen. Soms worden bij EMDR ook links-rechts geluiden via een koptelefoon toegepast of links-rechts aanrakingen op de knieën.

“We hebben die effectieve component van EMDR-therapie, de zogeheten afleidingstaak, verwerkt in een app. Met het opzetten van de virtual reality bril wordt de cliënt begeleid bij een EMDR-sessie met een mannelijke of vrouwelijke stem. Via de bril zie je een bol heen en weer bewegen en hoor je een ingesproken sessie. Ook kun je de behandeling personaliseren en geeft de app uitleg over wat de behandeling inhoudt.” Volgens Lynen is een VR-bril nodig, omdat je ‘het hele gezichtsveld nodig hebt’ bij EMDR. “Alleen op een smartphone-scherm van links naar rechts kijken werkt niet. Je moet als het ware ondergedompeld worden in een andere, veilige omgeving, net zoals bij exposure therapie. Met virtual reality is die digitale omgeving bovendien ook aan te passen.”

Eye Movement Desensitization and Reprocessing, afgekort tot EMDR, is een therapie om trauma's te verwerken

Wel met hulp van therapeut

“Het idee voor Psylaris ontstond door het idee dat veel GGZ-behandeling volgens protocollen werken, die deels te digitaliseren zijn. Zouden mensen daarmee zelfstandig een EMDR-therapie kunnen ondergaan om een trauma, zoals een auto-ongeluk, ingrijpende ziekte of sterfgeval, te verwerken, vroegen we ons af.”

Tegelijkertijd geeft Lynen ook aan dat een therapeut een belangrijke rol speelt bij een behandeling zoals EMDR. Volgens hem is Psylaris geen standalone oplossing, maar een hulpmiddel voor therapeuten die het kunnen gebruiken het bij mensen waar ze een positieve bijdrage verwachten. “Ook richten we ons nu op relatief simpele trauma’s: bij mensen met complexe trauma’s moet onderzocht worden of en hoe deze digitale therapie ingezet kan worden. Bij de organisaties waar we een pilot doen wordt de Psylaris-app nu alleen ingezet in de aanwezigheid of nabijheid van de behandelaar, en dat is een bewuste keuze.”

Maar er zijn in en buiten Nederland genoeg scenario’s waarbij mensen verstokt blijven van psychologische zorg, zoals oorlogsslachtoffers of vluchtelingen met een trauma, aldus Lynen. Mogelijk kan VR-therapie en een EMDR-app daar in de toekomst hulp aan bieden.

Groeiprogramma in de VS

Begin dit jaar werd Psylaris toegelaten tot Y Combinator, een van de bekendste incubators (een groeiprogramma voor startende bedrijven) in de Verenigde Staten. Y Combinator hielp bekende techbedrijven als Dropbox, Airbnb en Reddit. Hoe komt een startend Nederlands bedrijf daar terecht?

“De aanmelding voor Y Combinator bracht ons in een stroomversnelling. We moesten razendsnel een eerste prototype ontwikkelen en businessplannen op papier zetten. De drie maanden bij Y Combinator hebben ons verder geholpen in productontwikkeling, het opbouwen van een netwerk en waardevolle inzichten vanuit perspectief van potentiële klanten.” In ruil voor een aandelenbelang van 7% stopte Y Combinator geld in Psylaris. Lynen: “Zie het als leefgeld, om onkosten en huur te kunnen betalen om drie maanden in Silicon Valley te zitten.”

“Drie maanden leef je in een bubbel waarin alles kan, alles sneller en groter moet. Dat probeerden we vast te houden toen we terugkwamen, maar dat bleek nog best lastig.” Het Silicon Valley adagium move fast and break things vertaalt zich niet echt makkelijk naar de Nederlandse zorg. Psylaris gaat intussen verder op zoek naar GGZ-instellingen om pilots mee te doen. In de Verenigde Staten deed de startup een onderzoekje naar het gebruik en de user interface van de app. De klinische effectiviteit gaat onderzocht worden in samenwerking met aangesloten GGZ-instellingen, aldus Lynen.