Hart- en vaatziekten voorkomen met eHealth?

Kunnen internet-applicaties voor zelfmanagement helpen om hart- en vaatziekten bij senioren te voorkomen? Over die vraag buigt Cathrien Beishuizen, arts-onderzoeker bij het Academisch Medisch Centrum (AMC) Amsterdam zich al enkele jaren. Bestaande applicaties hebben een klein gunstig effect op het verlagen van het cardiovasculair risico, maar alleen op korte termijn. Daarnaast is er nog geen effect aangetoond op het succesvol voorkomen van nieuwe hart- en vaatziekten bij ouderen. Beishuizen kijkt met een internationaal onderzoeksteam naar de ontwikkeling van een platform dat mogelijk wel werkt en zich speciaal richt op 65-plussers.

Veel academisch onderzoek naar eHealth-toepassingen en internet-therapie richt zich op de geestelijke gezondheidszorg of chronische aandoeningen zoals COPD en diabetes. Arts-onderzoeker Cathrien Beishuizen is geïnteresseerd in hart- en vaatziekten, en dan met name bij senioren. Ze promoveerde onlangs aan de Universiteit van Amsterdam, en vertelt: “Hart- en vaatziekten is een verzamelnaam voor aandoeningen aan het hart en de bloedvaten, zoals een hartinfarct en een beroerte. Roken, een hoge bloeddruk of een hoog cholesterol, diabetes en overgewicht vergroten het risico op hart- en vaatziekten.”

Bewijs uit eerder wetenschappelijk onderzoek

“Mijn onderzoek begon met een zogeheten systematische review, een analyse van al het relevante wetenschappelijke onderzoek dat al gedaan is. In die meta-analyse keek ik wat er al bekend is van wetenschappelijk bewijs en effectiviteit van internetplatforms om hart- en vaatziekten te voorkomen. Veel internetplatforms werken met een cardiovasculair risicoprofiel, een persoonlijk profiel van de gebruiker waarmee dokters en wetenschappers uitdrukken hoeveel risico mensen lopen om hart- en vaatziekten te krijgen.”

“Uit die review blijkt dat internettherapie wel in staat om risicofactoren te verbeteren, zoals bloeddruk verlagen en meer bewegen, maar dat de effecten klein zijn en niet goed beklijven op lange termijn.” Daarnaast concludeert Beishuizen dat nog maar weinig onderzoek specifiek naar ouderen en eHealth is gedaan: van de 57 wetenschappelijke onderzoeken in de systematische review zijn er maar 7 waarin alle patiënten ouder dan 50 jaar waren.

Eigen platform ontwikkelen

De meta-analyse vormde, samen met expertmeetings, focusgroepen met de doelgroep en evaluatie van richtlijnen, het startpunt voor het ontwikkelen van een eigen eHealth-applicatie voor ouderen. Deze richt zich op het verbeteren van de leefstijl door middel van zelfmanagement, met als doel het risico op hart- en vaatziekten lager te maken en hart- en vaatziekten te voorkomen. Beishuizen werkte, samen met haar promotieteam (Pim van Gool, Edo Richard en Eric Moll van Charante), vanuit het AMC samen met een groep Europese universiteiten in het HATICE (Healthy Ageing Through Internet Counselling in the Elderly) onderzoek, een door de Europese Unie gesubsidieerd onderzoeksproject.

Het HATICE-platform dat door 2700 Europese 65-plussers wordt gebruikt voor onderzoek

Onderzoek in Nederland, Frankrijk en Finland

“Uit de meta-analyse bleek ook dat eHealth-toepassingen vaak effectiever zijn wanneer er ondersteuning van de zorgverlener ingebouwd is. Met dat gegeven zijn wij een eigen patiëntenplatform, specifiek voor hart- en vaatziekten, gaan bouwen: het HATICE-platform. Gebruikers worden online ondersteund door een gezondheidscoach. Een gebruiker meet met de coach zijn cardiovasculair risicoprofiel profiel, en maakt dan een leefstijldoel van wat hij of zij zou willen verbeteren. Stoppen met roken, meer bewegen of afvallen bijvoorbeeld, waarbij de coach vervolgens online ondersteunt om die doelen te bereiken.”

Conclusies uit een klinische trial

“Het HATICE-platform werd in samenwerking met het Nederlandse VitalHealth Software ontwikkeld. Het wordt momenteel getest in een gerandomiseerde gecontroleerde trial, de gouden standaard bij klinisch onderzoek. Deze vindt plaats in Nederland, Frankrijk en Finland met in totaal ruim 2700 Europese 65-plussers,” aldus Beishuizen. Over de uitkomsten kan Beishuizen nog niet veel loslaten: “De uitkomsten van de RCT zijn nog niet bekend, maar worden wel binnenkort verwacht. De deelnemers zijn klaar met het onderzoek, de analyse van de data is momenteel bezig.”

Opvallend is dat de coaches in het HATICE- patiëntenplatform geen medische achtergrond hadden. “Wel volgden zij een korte cursus motivational interviewing, en hadden ze kennis van het protocol om patiënten te ondersteunen en - op afstand - te motiveren. Coaches gaven alleen adviezen gericht op leefstijl, en geen medicatie-adviezen bijvoorbeeld.”

Inbedden in de huisartsenzorg

Een van de conclusies in haar proefschrift - en een van de punten die in de evaluatie van gebruikers terugkwam - is dat de inbedding van een digitaal platform in de reguliere zorg juist nuttig en nodig is. “De hart- en vaatverpleegkundigen uit de focusgroep gaven aan dat de integratie van dit online platform binnen de reguliere zorg voor hart- en vaatpatiënten, de zogeheten CVRM (CardioVasculair Risico Management)-zorg via de huisartsenpraktijk, nuttig zou zijn.”

In interviews met gebruikers van het HATICE-platform gaven ook zij aan dat ze het handig zouden vinden als hun eigen huisarts of praktijkondersteuner inzicht had in hun platform en het te kunnen gebruiken bij reguliere controles, al verschilden de ervaringen per gebruiker.

Werkt het eHealth-platform?

Het is dus nog even afwachten of het HATICE-onderzoek het bestaande wetenschappelijke bewijs - dat internetinterventies voor hart- en vaatziekten geen effect lijken te hebben – kan ontkrachten. Beishuizen nuanceert dat het wetenschappelijke bewijs specifiek hiernaar beperkt is, en bovendien nog onvoldoende robuust. Ook zeggen bestaande onderzoeken nog niets over het effect op lange termijn, terwijl je daar natuurlijk naar op zoek bent.

“De meeste onderzoeken naar eHealth duren niet zo lang, gemiddeld 1 jaar. We weten van hart- en vaatziekten dat het langere tijd kan duren om ze te ontwikkelen. Bij de HATICE studie hebben we anderhalf jaar metingen kunnen uitvoeren, maar idealiter zou je na 2 of 3 jaar willen meten of er minder hartinfarcten en beroertes optreden. HATICE is wel het eerste onderzoek dat op zo’n grote schaal de effectiviteit van een internetplatform speciaal voor ouderen onderzoekt.”