Digital health voor blinden en slechtzienden

Van welk spoor vertrekt de trein, is de melk nog houdbaar en wie staat er voor de deur? Voor mensen die goed kunnen zien zijn dit non issues: je kijkt en je weet het. Voor mensen met een visuele beperking, mensen die slecht zien of zelfs volledig blind zijn, is dat een ander verhaal. Traditionele hulpmiddelen zoals een tast stok, ‘pratend’ horloge of brailleleesregel bestaan al decennia, maar het aanbod van technologische innovaties gericht op deze doelgroep groeit ook. Welk van deze digitale oplossingen zijn veelbelovend? En waar moeten ontwikkelaars van producten voor blinden en slechtzienden op letten?

Tim in ’t Veld is 29 jaar en heeft sinds hij een peuter is een visuele beperking. Dat houdt in dat het grootste gedeelte van zijn zicht weg is: hij ziet alleen uit zijn rechteroog een klein ‘kokertje’. Daarin ziet hij wel omtrekken en kleuren, maar geen details. “Op het beeldscherm 1 cm voor mijn neus zie ik wel als een venster openstaat, maar ik kan de tekst absoluut niet lezen”, vertelt hij.

In ’t Veld gebruikt in het dagelijks leven een paar praktische hulpmiddelen. “Ik heb onder andere een brailleleesregel waarmee ik een regel in braille kan lezen, een tast stok en een los navigatieapparaat. En ik gebruik allerlei mobiele hulpmiddelen: dankzij mijn iPhone kan ik mobiel blijven, zoals met de app van 9292ov voor openbaar vervoer en routes.  Extra handig als je niet ‘gewoon’ op het bord kunt kijken wanneer de trein komt. Via de app BlindSquare vind ik mijn bushalte, de bibliotheek of een restaurant.”

Brailleleesregel

Hans Scholten is programmamanager cliënten ICT & Domotica bij stichting Bartiméus. Dat is een Nederlandse organisatie voor dienstverlening aan visueel gehandicapten met vestigingen op zestien locaties door heel het land. “Bij Bartiméus houden we de digital health ontwikkelingen goed in de gaten, omdat we als kennisinstituut onze advisering op peil willen houden. Technologische diensten en hulpmiddelen zijn voor mensen met een handicap heel belangrijk. Ze vormen een kans, maar tegelijkertijd ook een bedreiging: als zij er niet mee kunnen werken bestaat de kans dat ze daardoor juist verder achterraken. Bartiméus wil dat risico op een ‘digitale kloof’ op verschillende manieren dichten.”

Verbeteren van mobiliteit

Nieuwe technologie voor blinden en slechtzienden wordt vooral ingezet in gebieden waar het gemak (en de nood) het grootst is, zoals beweging en mobiliteit, zelfstandig reizen met het openbaar vervoer, en het herkennen van mensen en emoties, naast het mogelijk maken van allerlei huis-tuin en keukentaken.

Rondom mobiliteit en reizen zijn er onder andere al talloze apps op de markt die helpen bij het navigeren. Naast de veel gebruikte Google Maps of Apple’s Kaarten met spraakbesturing is de Nederlandse app GoOV een goed voorbeeld. GoOV is een app waarop mensen hun route kunnen plannen en indien gewenst een helpdesk mee kunnen laten kijken. Als de route ineens afwijkt, gaat er bij de centrale een seintje af en nemen ze contact op. Bijvoorbeeld omdat je in de bus de verkeerde kant op zit.

Het Amerikaanse bedrijf Aira heeft ook als doel om blinden of slechtzienden door middel van een slimme bril te ondersteunen onderweg. Vorige maand haalde de startup nog 12 miljoen euro op. Het idee achter Aira is dat een blinde of slechtziende via de camera in een bril als Google Glass of Vuzix de omgeving kan laten zien aan een menselijke agent, die op afstand en alleen wanneer nodig kan helpen met het lezen van borden, vinden van omleidingen of winkelen.

Een menselijke agent kijkt mee met een drager van de Aira

Google Tango

Een stap verder gaat Google met Tango. Dat is een combinatie van hardware (sensoren en camera’s) en software in een smartphone waarmee realtime 3D beweging geregistreerd en in kaart gebracht wordt. De telefoon maakt iedere seconde een kwart miljoen metingen en update op die manier de positie en houding van de smartphone. Op basis van al die data kan er een simpele 3D weergave van de omgeving worden gemaakt terwijl iemand door een ruimte loopt. Volgens Google kan Tango specifiek worden ingezet voor mensen met een visuele beperking. Op dit moment twee telefoons van Lenovo en Asus op de markt die de Google Tango software gebruiken.

Ervaringsdeskundige In ’t Veld werkt momenteel aan een nieuwe mobiliteitsapp die gebruik maakt van Google Tango en op die manier op de centimeter nauwkeurig kan aangeven waar iemand zich in een ruimte bevindt. “GPS werkt binnen niet goed genoeg om mij in een pand precies de weg te wijzen: een afwijking van vijf centimeter kan een trapgat zijn. En hoe kom ik bij kamer 578 in het universiteitsgebouw? Daar moet deze app bij helpen.”

De technologie van Google Tango

Gezichtsherkenning

“Ik kan zien dat er iemand voor mijn neus staat, maar ik kan je niet vertellen wie het is”, vertelt In ’t Veld. Net als veel mensen met een visuele beperking kan hij gezichten van mensen niet herkennen, laat staan de emoties op hun gezicht bepalen. Wereldwijd zijn er veel bedrijven zich bezighouden met technologie voor gezichtsherkenning (facial recognition), en die innovaties vinden ook hun weg naar mensen met een visuele beperking.

Apps die producten ‘herkennen’ op basis van beelden van een smartphone camera zijn er volop. De Britse app Blippar herkent talloze objecten, geeft je als gebruiker informatie en fun facts, en herkent zelfs gezichten van ruim 70.000 bekende mensen. Maar dat maakt de app nog niet geschikt voor blinden of slechtzienden. De app heeft geen spraakondersteuning, een belangrijke voorwaarde voor gebruik voor visueel beperkten, aldus Scholten.

Objecten herkennen met de Blippar app

MyEye

App Aipoly Vision is daarentegen wel goed bruikbaar. Deze app herkent ook objecten door je camera erop te richten en zegt hardop wat er in beeld te zien is. In de praktijk blijkt de app het ook weleens fout te hebben, maar vaak komt het product wel in de goede richting. Aipoly Vision kan ook gebruikt worden om kleuren te herkennen.

Naast apps is er ook hardware op de markt als verlengstuk van onze menselijke zintuigen. De Israëlische startup OrCam maakt bijvoorbeeld MyEye, een los apparaatje dat op iedere bril gezet kan worden. Dit apparaatje is met een dun kabeltje verbonden met een kastje dat bijvoorbeeld in de broek- of jaszak gedragen wordt. Met MyEye kunnen teksten, een straatnaambord, een bankbiljet, menukaart of computerscherm worden opgelezen door ernaar te ‘kijken’. Het kastje gekoppeld aan de camera kan bepaalde objecten (favoriete frisdrank in de supermarkt) of mensen opslaan en op die manier herkennen. Als in het systeem ‘Annemarie’ gekoppeld is aan een bepaald persoon, dan vertelt de MyEye als Annemarie voor de neus van een gebruiker staat. Alleen: de MyEye van Orcam is op dit moment nog niet verkrijgbaar als commercieel product.

De krant lezen met MyEye

Kijk je mee?

Een andere technologie, genaamd eSight, bestaat uit een speciale bril, een headset, en een controller. In de headset zit een kleine camera die een live videoverbinding naar de controller streamt. De controller past deze beelden vervolgens aan om ze beter zichtbaar te maken voor een drager, bijvoorbeeld door te zoomen of door het contrast aan te passen. Dat videosignaal wordt teruggestuurd naar de headset en op LED-schermen voor de ogen van de drager geprojecteerd. Volgens de makers worden gebruikers van eSight niet misselijk of draaierig en kan men eSight ook tijdens het lopen of bewegen gebruiken.

Nog een populaire applicatie: met Be my Eyes (iOS) kunnen blinden en slechtzienden door middel van een video-oproep contact leggen met mensen die wel kunnen zien en hen via het scherm van hun smartphone mee laten kijken. Vrijwilligers kunnen zich aanmelden in de app en krijgen een melding zodra iemand hen om hulp vraagt. Op dit moment zijn er wereldwijd 35.332 visueel beperkte mensen die gebruik maken van de app en 504.567 vrijwilligers die hun hulp aanbieden (geen wonder dat ik in twee weken tijd nog geen enkele keer om hulp ben gevraagd).

BeMyEyes app koppelt mensen met een visuele beperking en mensen die wel kunnen zien aan elkaar

Ook in Nederland werkt een startup aan een app die met gezichts- en patroonherkenning het makkelijker moet maken om mensen in hun dagelijkse leven te ondersteunen. EyeSense was een van de tien digital health bedrijven in het internationale groeiprogramma van Rockstart.

Hulp in het huishouden

“Probeer maar eens met je ogen dicht een was te draaien: het juiste programma selecteren, wasmiddel in het bakje doen, de machine aan doen”, zegt Scholten. “Huishoudelijke apparatuur die je door middel van spraak kunt besturen zou een uitkomst kunnen bieden.” Op internationale technologiebeurzen zoals de Consumer Electronics Show in Las Vegas of de IFA in Berlijn stikt het ieder jaar van ‘slimme’ connected huishoudelijke producten, maar het daadwerkelijke aanbod van goed werkend apparatuur valt volgens Scholten behoorlijk tegen. “We hebben weleens een slimme televisie of thermostaat getest, maar daarmee houdt het ook op.”

Wat volgens Scholten wel een veelbelovend segment is, zijn apparaten als Amazon Echo of Google Home. Met deze spraak bestuurde apparaten zou het op den duur mogelijk zijn om elektronica en apparatuur in huis via spraak te bedienen, maar ook om bijvoorbeeld online boodschappen te bestellen of recepten voor te laten lezen. Zowel de Home als de Echo zijn voorlopig niet op de Nederlandse markt verkrijgbaar en daar probeert de Twentse startup Athom met hun Homey een slaatje uit de slaan. Homey is net als de Home en Echo van technologiereus Amazon een fraai vormgegeven unit die het mogelijk maakt om via Bluetooth, Wifi of infrarood meerdere aangesloten apparaten te bedienen. Je kunt bijvoorbeeld tegen Homey zeggen ‘doe de tv aan’.

Homey van de Twenste startup Athom

Marsmannetje

In ’t Veld volgt een master business informatics en voert op dit moment bij Bartiméus een afstudeerproject uit over indoor navigatie. In 2014 bedacht hij FaceSpeaker. Zijn prototype bestond uit een laptop met een klein, via Bluetooth verbonden toetsenbord en een bril met camera. Zodra een bekend gezicht (vooraf ingevoerd in de FaceSpeaker software op de laptop) verschijnt, krijgt de drager daar een melding van. FaceSpeaker bleek in de praktijk geen haalbare oplossing, vertelt In 't Veld. De struikelblokken waar hij destijds tegenaan liep, herkent hij op dit moment echter nog steeds bij nieuwe technologische ontwikkelingen zoals bovengenoemde slimme brillen, apparatuur voor in huis of apps.

“Hoewel functie zwaarder weegt dan vorm als het betekent dat ik beter kan navigeren of teksten kan lezen, is de vorm echt iets waar je als ontwikkelaar rekening mee moet houden. Je wilt er niet als een marsmannetje bijlopen. Als je ’s ochtends eerst een half uur bezig bent om jezelf vol te hangen met een bril, vijf trilbanden en nog wat sensoren op het lichaam gaat er iets niet goed. Een grote uitdaging bij digital health toepassingen voor blinden of slechtzienden is een product verzinnen dat compact is en een logische vorm heeft, zodat je het onopvallend kunt dragen.”

De VoiceOver functie van iPhone

“Het liefst wil je gewone consumentenelektronica toegankelijk maken voor mensen met een beperking, zodat je niet van een afstand ziet dat iemand een speciaal hulpmiddel gebruikt”, vult Scholten aan. De iPhone is wat hem betreft een perfect voorbeeld van een consumentenproduct dat ook heel toegankelijk is voor mensen met een visuele beperking. “Dankzij de voice-over functie van de iPhone kunnen mensen zonder zicht zo’n toestel prima bedienen. Wij geven daar vanuit Bartiméus les in, hoe mensen al die toegankelijkheidsopties op hun toestel kunnen activeren en gebruiken.” Medewerkers van Bartiméus reisden zelfs op uitnodiging van Apple af naar de Verenigde Staten om op een developers conferentie te vertellen over hoe spraakfuncties in iOS mensen met een visuele beperking kunnen ondersteunen.

Minimale cognitieve belasting

“Een ideaal apparaat kan overal bij helpen, teksten lezen, mensen herkennen en navigeren. Het is als het ware een persoonlijke assistent die de wereld beschrijft”, aldus In ’t Veld.

Een van de grootste uitdagingen is de technologie - gezichts- of patroonherkenningen, video of spraak - combineren met een user interface waar een gebruiker iets mee kan. “Je zoekt de juiste informatie op het juiste moment”, zegt In ’t Veld. “Zelfs al kun je op een perfecte manier iemand door een gebouw sturen of de naam van degene tegenover je herkennen, dan nog moet je iets maken waarbij de gebruiker heel snel en duidelijk aan kan geven wat hij of zij wil weten. Een slimme bril moet niet de volledige ruimte gaan scannen en benoemen als ik alleen wil weten wie er voor de deur staat.”