De psychologie achter gedragsverandering

Dr. Benjamin Gardner is hoofddocent psychologie bij Kings College London sinds 2014. Hij doet onderzoek naar de psychologie van gedragsverandering en theorieën naar het vormen van gewoontes en gedragsverandering. Hoe kunnen nieuwe digitale tools bijdragen aan making and breaking habits?

Volgens Gardner is het belangrijk om onderscheid te maken tussen gedrag (behaviour) en een gewoonte (habit). “Gedrag zijn alle fysieke of mentale bewegingen en acties, dat wat we doen. Een gewoonte is een proces, dat wordt gevormd door consistent en persistent gedrag in een bepaalde situatie. We spreken over gewoontes wanneer mensen herhaald gedrag in een bepaalde situatie vertonen. Gedrag wordt een gewoonte wanneer we een associatie maken tussen een situatie en gedrag, bijvoorbeeld bij stress een sigaret roken, of in de bioscoop altijd popcorn bestellen.”

Is er een verschil tussen hoe we ‘gezond’ en ‘ongezond’ gedrag aanleren? “Theoretisch gezien niet: gewoontes ontstaan op dezelfde manier, zolang dat gedrag ons iets oplevert of belonend is in een bepaalde manier. Bepaald gedrag dat is slecht voor ons, zoals alcohol drinken of sigaretten roken, kan ook rewarding zijn doordat het tijdelijk een goed gevoel geeft, soms nog wel meer dan gezond gedrag.”

“Zo kan dat gedrag een gewoonte worden: roken kan je een goed gevoel geven. Terwijl sporten door veel mensen niet gezien wordt als belonend: na een dag werken zit je liever comfortabel op de bank. Sporten als gewoonte is veel lastiger aan te leren dan op de bank hangen.”

Gezond door technologie?

Hoe kunnen apps, websites en eHealth-toepassingen mensen helpen om gezonder gedrag te vormen? Is gedragsverandering gemakkelijker door nieuwe technologie? “Gewoontes worden gevormd door herhaald gedrag in een bepaalde situatie. De vraag is dus: hoe kun je mensen motiveren om bepaald gedrag te vertonen? Het COM-B ('capability', 'opportunity', 'motivation' en 'behaviour') framework is hierbij een heel bruikbaar model. Om bepaald gedrag te vertonen zijn drie onderdelen nodig: capability, opportunity en motivation. Je moet capabel zijn om te kunnen veranderen, de mogelijkheid of kans hebben, en motivatie hebben.”

“Technologie helpt door gedrag inzichtelijk te maken en mogelijkheden (opportunities) te laten zien, bijvoorbeeld door inzichtelijker te maken dat we te weinig bewegen op een dag of ons motiveren om een stukje te wandelen tijdens de lunchpauze.”

Tenslotte wijst de hoofddocent er nog op dat het aanmoedigen van gezond gedrag – een complimentje van de RunKeeper app of aanmoediging van je fitness tracker om meer te lopen – ook kan bijdragen aan gedragsverandering. “Als ik vroeger wilde afvallen, kon ik mijn gewicht meten en bijhouden of ik afviel. Tegenwoordig kunnen apps en connected devices inzicht en feedback geven over dat proces. Het monitoren van gedrag is een van de belangrijkste elementen van gedragsverandering. Door die feedback bestaat de kans dat je zelf ook sneller geneigd bent om iets aan je levensstijl te veranderen en gemotiveerd te blijven.”

Hoe lang duurt de vorming van een gewoonte? Hoe wordt ons gedrag gedreven door gewoonten? En hoe maak je gewoonten en hoe doorbreek je ze? Daarover spreekt Dr. Benjamin Gardner tijdens de vakbeurs Zorg en ICT 2016 (5 t/m 7 april), waar Jaarbeurs Utrecht samen met Redmax (adviesbureau voor digitale zorginnovatie) een inhoudelijk programma gericht op de menselijke kant van innovatie met behulp van eHealth presenteert. Inschrijven en het gehele programma bekijken kan hier.