Blog: Gezocht: digitaal leider (m/v)

Het internet heeft in alle sectoren diepe sporen nagelaten. Nieuwe, zogeheten disruptieve organisaties vervingen bestaande. In de reisbranche, in de retail, de muziekindustrie en de media trilt de grond nog na. Monopolisten worden omvergeworpen door slimme freaks op zolderkamertjes dankzij de verregaande digitalisering van onze maatschappij. Distributie is door het internet geen beperking meer. De consument smult ervan: dalende prijzen en heel veel gratis diensten. Ondernemer, auteur en adviseur Jo Caudron zet dit scherp neer in zijn boek Digital transformation.

Caudron opende het congres Online Hulp, dat op 29 november werd georganiseerd in Utrecht. De zorg zal als sector in de komende jaren ook radicaal veranderen onder invloed van de voortsnellende digitalisering. Er ontstaan nieuwe poortwachters van de zorg, zoals Google, Samsung en Apple. Innovatie zorgt ervoor dat nieuwe toetreders als kikkers over je heen springen en je buiten spel zetten. Grote zorginstellingen die geïntegreerde zorg bieden, zijn te log in het huidige digitale tijdperk. Diensten via internet zorgen voor een enorme differentiatie en maken dat niche-spelers met online diensten je inhalen.

Als je dit hoort, ben je in eerste instantie geneigd om te denken dat de zorg echt een ander speelveld is dan andere sectoren. De zorg is geen markt waar consumenten de dienst uitmaken. De echte voorbeelden van disrupties in de zorg kennen we nog niet. De zorg lijkt geen markt waarin nieuwe toetreders met business modellen gebaseerd op snelle opschaling de bestaande spelers verdringen. Uit de trendcijfers voor online hulp, die dagvoorzitter Frank Schalken bekend maakte, wordt een linaire stijging zichtbaar. In 2013 werden 260 duizend cliënten met behulp van eHealth geholpen. Die cijfers laten zien dat verandering tot op heden heel geleidelijk verloopt.

Wat als slechts 10% van Caudrons verhaal waarheid zou worden? Dat betekent nog steeds een enorme transformatie voor een sector die innovatie niet in het DNA heeft. Is er voor zorgaanbieders een handelingsperspectief? Wat betekent digitale transformatie concreet? Op het congres ging ik op zoek naar het antwoord op de oproep van Caudron.

Transformatie netwerk en digitaal leiderschap

De vraag waarom de doorbraak nu nog uitblijft, blijft prangen. Michael Milo, partner bij E-hulp, geeft een duidelijke verklaring voor het lage verandervermogen in de GGZ: "De laatste revolutie in de GGZ was de introductie van gesprekstherapie in 1900. Daarna is er niets wezenlijks veranderd in de GGZ", aldus Milo. Volgens hem is het huidige model onhoudbaar. Het antwoord op de bezuinigingen in de zorg is momenteel de productiedruk opvoeren. Maar het einde van de capaciteit is in zicht. De inhoud en aard van het zorgproces moeten veranderen. Zorgverleners zijn wat Milo betreft niet de juiste ontwikkelaars van innovaties. Zij hebben onvoldoende kennis van digitale zorg om tot goede diensten te komen die aansluiten bij de cliënt.

Digitale innovatie in de zorg vindt bij voorkeur plaats via een zogeheten ‘transformatie netwerk’. Voorwaarde voor succes is dat er een gedeelde urgentie wordt gevoeld. Het netwerk bestaat uit specialisten uit de wereld van onderzoek, klantbehoeften, design, technologie en educatie. En dat gecombineerd met digitaal leiderschap vanuit zorgorganisaties. De roep om digitaal leidersschap kom je de laatste tijd veel tegen. Minister Edith Schippers riep afgelopen zomer op tot een opschaling van eHealth, maar welke directies en bestuurders pakken deze handschoen openlijk op? Digitale transformatie als wezenlijk onderdeel van de visie van zorgorganisaties in woord en daad. Het blijft nog stil.

Handreiking opschaling e-mental health

GGZ Nederland en de partners van het Bestuurlijk Akkoord toekomst GGZ zagen al langer de noodzaak om de bredere verspreiding van eHealth te ondersteunen. Fianne Bremmer, beleidsmedeweker van GGZ Nederland, maakt duidelijk waar de belemmeringen voor transformatie zitten. Dat zijn er een hoop: van onbekendheid met digitale zorg tot gebrekkige opleidingen en verandermoeheid bij behandelaren, een incomplete onderzoeksagenda, knellende financiering en problematische systeemintegraties. Wat zijn we als Nederlanders goed om beperkingen te benoemen. In de handreiking ‘implementatie en opschaling e-health’ staan gelukkig ook volop tips om de transformatie te ondersteunen. Er blijft veel werk aan de winkel.

GGZ Nederland gaat aan de slag met het opstellen van een onderzoeksagenda en wil het shared savings model nadrukkelijker uitwerken. Het gaat bij de Chief Financial Officer vaak mis als het om innovatie gaat. Het investeren in software komt ten laste van de zorgaanbieder en de eventuele winsten in termen van goedkopere zorg bij de zorgverzekeraar. Dat is het gevolg van de DBC-systematiek in de specialistische GGZ. Ook buiten de GGZ is deze belemmering gesignaleerd binnen de ziekenhuizen rond telecardiologie. Slimmere zorg zorgt voor minder polikliniekbezoeken. En in een systeem dat afrekent per verrichting zorgt dit voor dalende inkomsten. Goed voor de maatschappij, slecht voor de maatschap.

Gezocht: digitaal leider (m/v)

Visie op e-health: mag het een onsje meer?

Rob Snoeren en Marlike Reitsma van I-kracht deelden hun ervaring in het transformeren van welzijnsorganisaties. Aan de hand van het verandermodel van Lippitt werd al snel duidelijk dat veel innovatieprojecten in de basis al mank lopen. Innovatie als ‘speeltje van het bestuur’, incompetente managers, gebrek aan scholing en te weinig geld. Ook hier kwam de taaiheid van verandering weer aan bod. En de cliënt in het welzijnswerk smult ervan, volgens Reitsma. Uit de praktijkervaring van de deelnemers werd duidelijk dat de verbindende visie tussen de behandelinhoud en bedrijfseconomische doelen nog vaak ontbreekt. Ook hier is digitaal leiderschap gevraagd!

Patient knows best

Het beste antwoord op de oproep tot transformatie kwam van Jasper Wagteveld. Hij is ervaringsdeskundige met het talent om een boodschap tussen je oren en in je hart te krijgen. De belemmeringen zijn fors, het verandervermogen beperkt en de omstandigheden taai. Maar luister elke dag tien minuten naar een cliënt, verbaas je en maak je kwaad. Dat overkwam mij ook. Jasper Wagteveld geeft op basis van

twintig jaar ervaring in de GGZ zijn visie op de sector in zijn vijf ergernissen: eindeloze stapels brieven, gebrek aan online afspraken plannen en dossierinzage, lange wachttijden en gebrek aan eigen regie. Als eHealth echt een vlucht wil laten nemen, er iets moet veranderen in de relatie tussen de cliënt en de behandelaar, volgens Wagteveld. Een houdingsverandering van professionele distantie naar professionele nabijheid. Meer overleg en meer regie bij de cliënt. eHealth is loslaten, overleggen en meer regie bij de cliënt. En dat vraagt echt een andere opvatting over rollen en wat een cliënt wel of niet zelfstandig kan. Een cultuurtransformatie dus. Oh ja.. en harde euro’s. Dat voegde Jasper er nog op de valreep aan toe. Heel verstandig. Zoals een volwaardig digitaal leider betaamt.

[accordion]
[acc title="Foto credits:"]Pete (www.flickr.com/photos/comedynose/)[/acc]
[/accordion]