eHealth op de werkvloer: goede zorg begint met een goede anamnese

In de serie eHealth op de werkvloer spreekt SmartHealth met zorgprofessionals die dagelijks te maken hebben met eHealth toepassingen. Veel van die technologische innovaties betekenen op papier efficiënter werken, kwaliteitsverbetering of kostenverlaging. Maar in de praktijk zijn er vaak genoeg obstakels te overwinnen. Een kwestie van tussen droom en daad? Deze week: Jolanda Schulze, praktijkondersteuner bij Stichting Amsterdamse Gezondheidscentra (SAG).

In gezondheidscentrum Banne Buiksloot in Amsterdam-Noord staat een Health Communicator in de wachtkamer. Deze computer met touchscreen en spraakondersteuning heeft een belangrijk doel: patiënten en zorgverleners elkaar beter te laten begrijpen. De Health Communicator werd ontwikkeld door Hans Nederhof, een huisarts uit Amsterdam-Noord, en zijn twee zonen, beide werkzaam in de ICT. Nederhof liep zelf regelmatig tegen het probleem aan dat hij patiënten die de Nederlandse taal niet goed beheersen moeilijk kan behandelen.

Hij ontwikkelde een soort vertaalcomputer, waarin veelgevraagde zaken bij de anamnese (een medisch vraaggesprek naar iemands ziektegeschiedenis) in het Nederlands, Engels, Turks, Berbers, en soms zelfs in het Russisch vertaald waren. Die Turkse antwoorden komen vervolgens vertaald in het Nederlands op zijn computer in de spreekkamer binnen. Sinds de start twee jaar geleden is de Health Communicator uitgebreid met een groot arsenaal aan informatie en anamnese-lijsten in allerlei talen.

De Health Communicator werkt met bestaande vragenlijsten, waar meerkeuze vragen van gemaakt zijn die vervolgens door professionals zijn vertaald. Patiënten kunnen de vragen zelf van het scherm lezen, maar voor laaggeletterden zijn de vragen ook met een koptelefoon op te beluisteren. Tenslotte kunnen patiënten die thuis internet hebben ook de vragen via de mail toegestuurd krijgen en op die manier invullen en terugsturen.

De Health Communicator

Hoe werkt de Health Communicator in de praktijk? Iedere patiënt in het gezondheidscentrum heeft een uniek nummer, legt Jolanda Schulze uit. Ze werkt als praktijkondersteuner (POH) in gezondheidscentrum Banne Buiksloot. “Via de Health Communicator applicatie op mijn computer kan ik een specifieke vragenlijst voor een bepaalde patiënt klaarzetten, door deze aan zijn of haar unieke nummer te koppelen. De patiënt kan vervolgens plaats nemen achter de computer in de wachtkamer en dat unieke nummer  intoetsen. Vervolgens komt de vragenlijst naar voren die ik, of de huisarts, heb klaargezet."

"Na het invullen van de lijst worden de antwoorden via een koppeling naar de Health Communicator applicatie én ons huisartseninformatiesysteem (HIS) gestuurd, zoals ook specialistenbrieven en lab-uitslagen digitaal binnenkomen. Die koppeling is erg praktisch: als bijvoorbeeld een COPD-patiënt in de vragenlijst heeft aangegeven te roken, dan wordt automatisch het desbetreffende hokje in het HIS aangevinkt.”

De Health Communicator in gebruik

Gezondheidscentrum Banne-Buiksloot is gelegen in een stadsdeel van Amsterdam met relatief hoog percentage allochtone bewoners en bewoners met een lagere sociaal-economische status. Schulze houdt zich als POH dagelijks bezig met chronische zorg en ziet patiënten met diabetes, hart- en vaatziekten, astma of COPD - en geregeld ook meerdere chronische aandoeningen (multi-morbiditeit). Voor haar biedt de Health Communicator veel voordelen. “Om te beginnen kan ik beter communiceren met

patiënten. Vragen die ik eerst wegens onbegrip simpelweg niet kon stellen, worden nu wel gesteld en beantwoord. Goede zorg begint nu eenmaal met een goede anamnese. Daarnaast kan ik veel efficiënter werken. Neem bijvoorbeeld de kwartaalcontroles van diabetespatiënten. Om daar aan te voldoen werkte ik een vaste vragenlijst af, waarna ik de antwoorden na afloop zelf moest invullen in ons HIS. Dankzij de Health Communicator heb ik de antwoorden direct in het Nederlands op de juiste plek in ons systeem zitten.”

Doordat vragen die voorheen tijdens het consult besproken werden nu vooraf ingevuld zijn, neemt een consult bij Schulze ook een andere vorm aan. “Een consult van twintig minuten hield voorheen in dat ik eerst tijd moest besteden aan het doorlopen van een vragenlijst, vervolgens algemene controles moest doen en de overgebleven tijd nodig had om overige zaken te bespreken met de patiënt. Die indeling is veranderd, waardoor er meer tijd over blijft om bijvoorbeeld te bespreken hoe een patiënt met zijn of haar ziekte omgaat. We willen binnen SAG meer met zelfmanagement gaan doen, en daarover willen we met patiënten in gesprek gaan. Daar heb ik nu gelukkig meer tijd voor.”

Voor wie is het geschikt?

Een nieuwe manier van werken is vaak een (grote) verandering binnen een gezondheidscentrum. Schulze is erg enthousiast en werkt graag met de Health Communicator. Voor haar zijn de voordelen dan ook evident. Maar haar collega’s enthousiasmeren is nog best een uitdaging. “De bedoeling is dat ook andere werknemers in het centrum met de Health Communicator gaan werken. Maar een nieuwe werkwijze aanleren kost tijd. We hebben een stappenplan bedacht om collega’s consequent met het programma te laten werken. Dat stappenplan begint met uitgebreid kennis maken met de Health Communicator en oefeningen doen met de computer. Dat oefenen moet alleen gebeuren tijdens hun drukke, dagelijkse bezigheden en dat bijt natuurlijk een beetje.”

Het enthousiasmeren van de patiënten gaat Schulze in ieder geval makkelijker af. “Ik vraag altijd aan patiënten hoe ze de Health Communicator ervaren hebben en krijg eigenlijk alleen maar positieve reacties. We werken veel met ouderen mensen die soms nog nooit iets met de computer hebben gedaan, maar de meesten vinden het programma prettig werken. Onze Turkse en Marokkaanse patiënten vinden het vooral fijn dat er begrip is voor hun taalachterstand. Van andere patiënten hoor ik dat ze zich meer begrepen voelen en dat er meer aandacht is voor hun ziektebeeld."

"Voor alle patiënten die met de Health Communicator werken geldt het voordeel dat ze ook beter voorbereid de spreekkamer in gaan. Door het invullen van de vragenlijsten komen ze zelf ook weer op nieuwe vragen. Ik heb in het afgelopen jaar maar één keer een patiënt gehad die weigerde achter de computer plaats te nemen. Dat was dan ook echt een uitzondering.”

Betere communicatie met patiënten

Naast de vragenlijsten is patiëntvoorlichting ook een integraal onderdeel van de Health Communicator. In het programma zit een soort bibliotheek met educatieve videofilmpjes, vragenlijsten en informatie over ziektes en aandoeningen gebaseerd op richtlijnen van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG). Een POH kan naar eigen inzicht een filmpje of vragenlijst koppelen aan het nummer van een patiënt en hem of haar het extra voorlichtingsmateriaal laten lezen of bekijken, thuis of in de spreekkamer. “De meeste huisartsen maken daar op dit moment nog niet voldoende gebruik van, omdat het niet in hun systeem zit. Bij mij is het een routine geworden, ik stuur patiënten regelmatig video’s of andere informatie toe via de Health Communicator applicatie.”

Als er inhoudelijk verbeteringen aan de Health Communicator moeten plaats vinden, dan kunnen Schulze en haar collega’s dat melden. “We kunnen bijvoorbeeld suggesties doen over de vragenlijsten. Als we vinden dat bepaalde vragen ontbreken of de vragenlijst juist te lang geworden is, kunnen we dat melden. Op die manier kan de POH echt meedenken over de aanpassingen aan het programma.”

Gezondheidscentrum Banne-Buiksloot was het eerste centrum dat in de pilot met de Health Communicator meedraaide. Voor de implementatie ontving het gezondheidscentrum steun van het Achterstand Ondersteuning Fonds (AOF). De bedoeling is dat de Health Communicator op den duur ook bij andere vestigingen van SAG geplaatst gaat worden. Schulz: “Er zijn nog wel wat efficiency slagen te maken, maar dat komt vanzelf wel. Eerst gaan we ervoor zorgen dat we iedereen in deze praktijk ermee aan de gang krijgen.”

Alle afleveringen van eHealth op de werkvloer lezen?