Staan we aan de vooravond van de ver-Uberisering van de gezondheidszorg? En belangrijker: is dat een afschrikwekkend of aantrekkelijk perspectief? Het antwoord op die complexe vraag is in ieder geval niet alleen in Nederland te vinden. Het was daarom een goed idee van de Noaber Foundation, het filantropisch-zakelijke initiatief van Paul Baan, om in plaats van de Nederlandse usual suspects sprekers uit Latijns-Amerika, China, de VS en India aan het woord te laten over innovatie tijdens de Connect for Impact conferentie. Die werd onlangs op het Edense landgoed van Noaber, VitalHealth Software en VitaValley georganiseerd. Jan Jacobs was erbij.
Op het eerste gezicht lijken de problemen waarmee de gezondheidszorg op globaal niveau te maken heeft opvallend overeenkomstig. Het aandeel van chronische ziekten en ouderen neemt snel toe. Kosten stijgen nog steeds explosief. Traditionele systemen voor bekostiging zijn gericht op volume en vormen een obstakel voor hogere kwaliteit en innovatie. Artsen worden traditioneel opgeleid. En misschien wel de belangrijkste vaststelling: er zijn nauwelijks business modellen om mensen gezond te houden.
Noodzaak van innovatie is geen discussiepunt
Ook over de noodzaak van radicale innovatie lijkt wereldwijd geen discussie te zijn. In de VS en Europa, met hun hoogontwikkelde (en kostbare) zorgsystemen, gaat het daarbij vooral om de vraag hoe disruptief die innovatie zal zijn. Hoewel het begrip disruptieve innovatie inmiddels te pas en te onpas wordt gebruikt en aan devaluatie onderhevig is, biedt de theorie die Harvard hoogleraar Clayton Christensen ontwikkelde een bruikbaar begrippenkader.
Het standaard voorbeeld is Kodak, die de digitale fotografie links liet liggen
Het idee achter de theorie is simpel, en wordt het beste weergegeven door de uitspraak “There is nothing as vulnerable as entrenched success”. Leiders in uitgekristalliseerde markten blijken keer op keer niet in staat te zijn om producten of diensten te ontwikkelen die een hele industrie op zijn kop zetten, omdat ze daarmee de eigen omzet en marktpositie schade toebrengen. De geijkte voorbeelden zijn Kodak die de digitale fotografie links liet liggen, of vergeten computerleveranciers als Digital Equipment die geen aandacht aan de personal computer schonken. Een recenter voorbeeld is misschien Nokia, een merk dat in 2008 nog tientallen miljarden euro’s waard was en binnen zes jaar irrelevant is geworden omdat het de smartphone revolutie niet begreep.
In zes jaar merkwaarde verdampt (foto: Nokia)
Is de zorg ongevoelig voor disruptie?
De grote vraag is natuurlijk of de gezondheidszorg zich wel hetzelfde gedraagt als bedrijfstakken als industrie, telecommunicatie of automatisering. Jason Hwang vertelde zijn toehoorders dat elke bedrijfstak die te maken krijgt met disruptieve innovatie zichzelf speciaal vindt, en ervan overtuigd is dat voor hen andere regels gelden. Hwang is arts en studeerde af aan Harvard Business School, waarna hij samen met Christensen een boek schreef over innovatie in de zorg.
Hoe kun je verdienmodellen ontwikkelen die tot hogere kwaliteit en preventie leiden?
De sprekers uit de VS en Europa, zoals ex-minister en VGZ-baas Ab Klink (wel een usual suspect) en Nick LaRusso van de prestigieuze Amerikaanse Mayo Clinic, gaven geen echt antwoord op de vraag hoe disruptief de veranderingen in het komende decennium zullen zijn. Op zich niet vreemd, want zij vertegenwoordigen immers de partijen die bedreigd kunnen worden door nieuwe toetreders. Maar ze waren wel eensgezind over de noodzaak van hervormingen. Klink zag vooral belemmeringen in de gefragmenteerde bekostiging, waarin het moeilijk is om verdienmodellen te ontwikkelen die tot hogere kwaliteit en preventie leiden.
Mayo Clinic: meer dan bricks and mortar
Maar LaRusso en zijn collega’s Denis Cortese en Steve Ommen keken vooral ook naar zichzelf, en de noodzaak om het traditionele ziekenhuis van bricks and mortar in de komende jaren om te vormen naar een organisatie die vooral via Internet en mobiele applicaties werkt. Wel met behoud van de principes van geïntegreerde zorg die Mayo Clinic zijn bijzondere positie gaven, maar dan beschikbaar voor "anyone, anywhere, anytime".
Mayo Clinic Center for Innovation
Het innovatiecentrum van Mayo is dan ook bezig met een agressieve uitrol van programma’s voor online voorlichting, e-consulten, monitoring op afstand en zorg voor chronisch zieken. Volgens Steve Ommen willen zorgaanbieders, verzekeraars en consumenten allemaal beter gebruik maken van nieuwe technologie, maar staan traditie, wetgeving en vergoedingssystemen in de VS te vaak in de weg. En ook de technologie zelf overigens, want volgens hem is de huidige generatie apps en toepassingen nog niet altijd geschikt voor algemeen gebruik door consumenten en voldoen ze ook nog lang niet allemaal aan de klinische eisen die medici stellen. Dat zijn opvattingen die in Nederland bekend voorkomen, en die tijdens het congres terug kwamen in de cases van een aantal andere Nederlandse eHealth projecten.
China: innovatie vervangt geen bestaande infrastructuur
Daarmee raakten de sprekers ook de essentie van het grote contrast met de manier waarop innovatie in bijvoorbeeld China, India en Latijns-Amerika steeds vaker verloopt. In die landen is nieuwe technologie vaak geen vervanging voor een fijnmazig systeem van ziekenhuizen, huisartsen en wijkverpleegkundigen, maar een nieuwe primaire voorziening. Vergelijk het met de manier waarop mobiele technologie razendsnel kon groeien in landen die geen vast telefoonnet hadden. Er is geen sprake van een te disrupteren systeem – en evenmin van bedreiging voor gevestigde partijen.
China is het land met het grootste aantal diabetes-patiënten ter wereld geworden
De casus die Gaoxing Guo, de oprichter van het Chinese Comvee Network & Technology, presenteerde spreekt boekdelen. China is het land met het grootste aantal diabetes-patiënten ter wereld geworden, en tachtig procent van de 114 miljoen diabetespatiënten zijn ouderen. Een groot deel van hen woont op het platteland en is ver verwijderd van medische voorzieningen. Om die groep patiënten effectieve middelen voor zelfzorg te kunnen aanbieden is nieuwe technologie volgens hem de enige oplossing.
Innovatie op grote schaal
Gaoxing Guo’s bedrijf ontwikkelde (deels met software van het Nederlandse VitalHealth Software) een open platform voor diabetes-management op basis van apps, aan smartphones gekoppelde glucosemeters en clouddiensten. De aantallen gebruikers in de pilot-fase geven de schaal aan waarop innovaties in niet-Westerse landen kunnen groeien. Meer dan 130.000 gebruikers downloaden de app, patiënten sturen gemiddeld 4 maal per week hun bloedwaarden door naar het platform en via het systeem vinden dagelijks 700 online consulten plaats. Belangrijker is misschien het gegeven dat het platform effectief blijkt in het structureel omlaag krijgen van de bloedsuikerspiegel door (online) adviezen en meer inzicht in de effecten van beweging en voeding.
In China zijn tachtig procent van de 114 miljoen diabetespatiënten ouderen (foto: Russ Bowling)
Jason Hwang stelde vast dat dit type reverse innovation (innovatie die start in economisch minder ontwikkelde landen) voor Europa en de VS misschien wel een grotere impact kan hebben dan de eerder genoemde disruptieve veranderingen in de eigen gezondheidsstelsels. “In landen als India en China bieden dit soort innovaties meteen een vooruitgang zonder dat radicale hervormingen in bekostiging en aantasting van bestaande tradities en systemen aan de orde is. En daarmee kunnen dergelijke landen veel sneller ervaring opdoen met het opschalen van nieuwe technologie.” Kortom: misschien zijn het uiteindelijk niet de individuele zorgaanbieders en verzekeraars, maar de Westerse landen en gezondheidsstelsels die disruptie zullen ervaren.
Cultuur en sociale aspecten beïnvloeden innovatie
In de diverse presenties bleek ook dat culturele en sociale aspecten een andere rol spelen wanneer je buiten de eigen landsgrenzen kijkt. Een toehoorder vroeg aan Gaoxing Guo hoe de privacy-aspecten van het systeem geregeld waren. Het kostte de vertaalster enige moeite om aan
In China is het geen probleem om je medische dossier te delen op een sociaal netwerk
de Chinese ondernemer duidelijk te maken waar de vraag eigenlijk over ging. Ze legde achteraf uit dat de meeste Chinezen het helemaal geen probleem vinden om hun medische dossiers met jan en alleman te bespreken, of op een Chinese sociaal netwerk te delen. Natuurlijk heeft de overheid inmiddels privacywetgeving rond eHealth ontwikkeld, maar de schrikreflex die wij hier ervaren wanneer de term EPD valt is volgens haar bij Chinese patiënten niet aanwezig. Dat is wellicht te verklaren uit de relatie tussen de Chinese overheid en burger in de afgelopen honderd jaar, maar is wel opvallend.
Verzekeraar als aanbieder van zelfmanagement
Een treffend voorbeeld van een verschil in houding ten opzichte van verzekeraars kwam naar voren in de presentatie van Felipe Moyano. Hij is de manager van een zelfmanagement-programma van de grootste Argentijnse partuculiere verzekeraar OSDE (niet toevallig ook met VitalHealth software). Die verzekeraar biedt zowel aan de eigen verzekerden als aan klanten van andere verzekeraars een platform aan om met behulp van apps en een online omgeving gebruikers te verleiden om gezonder te leven en beter om te gaan met chronische ziekten. OSDE biedt een helpdesk met medisch specialisten die persoonlijke adviezen kunnen geven, en daarbij in toenemende mate worden ondersteund door de gezondheidsgegevens die de gebruikers zelf verzamelen, bijvoorbeeld met activity trackers.
Gaat mijn premie omhoog als ik ongezond leef en de verzekeraar dat ziet?
Natuurlijk zijn er ook twijfels (gaat mijn premie niet omhoog als ik ongezond leef en de verzekeraar dat ziet?), maar de eerste respons op het programma was boven verwachting, aldus Moyano. “Onze verzekerden zijn het kennelijk eens met ons idee dat preventie en zelfmanagement voor zowel de verzekeraar als de patiënt uiteindelijk voordeel opleveren.” De rol van verzekeraars in Argentinië is overigens niet vergelijkbaar met de positie van zorgverzekeraars in het voor elke burger toegankelijke Nederlandse stelsel, maar ook hier geldt weer dat dergelijke verschillen tussen landen een groot effect kunnen hebben op de snelheid van de adoptie van innovaties.
It's not The Netherlands, stupid!
De algemene les van het congres was in ieder geval duidelijk. De randvoorwaarden en aanjagers van de ingrijpende veranderingen die de zorg te wachten staat in het komende decennium, zijn niet zo beïnvloedbaar op nationaal niveau als door politici en bestuurders (te) vaak wordt gesuggereerd.
Plaats een Reactie
Meepraten?Draag gerust bij!