eHealth op de werkvloer: online patiënt-voorlichting via e-module succesvol in Alkmaar

In de serie eHealth op de werkvloer spreekt SmartHealth met zorgprofessionals die dagelijks te maken hebben met eHealth toepassingen. Veel van die technologische innovaties betekenen op papier efficiënter werken, kwaliteitsverbetering of kostenverlaging. Maar in de praktijk zijn er vaak genoeg obstakels te overwinnen. Een kwestie van tussen droom en daad? Deze week: Michael Klemt-Kropp, maag-darm-lever (MDL) arts in het Medisch Centrum Alkmaar.

“Welke ingreep je als arts ook uitvoert, je bent altijd verplicht om de patiënt te informeren over de ingreep en de voor-en nadelen, mogelijke complicaties en alternatieven met hem of haar te bespreken. Als een patiënt volledig op de hoogte is van de procedure, moet hij of zij vervolgens formeel toestemming verlenen voor de geplande behandeling”, vertelt Micheal Klemt-Kropp. Hij is werkzaam als MDL-arts in het Medisch Centrum Alkmaar.

Een folder met wat algemene informatie

Deze voorlichting gebeurde op zijn afdeling tot voor kort fysiek door een verpleegkundige. “Patiënten komen via een huisarts, die zo’n onderzoek rechtstreeks aanvraagt, bij een specialist binnen. Voorheen luisterde een patiënt wat een arts te vertellen had. Daarna kreeg hij nog een folder met wat algemene informatie van de MDL-organisatie of een eigen folder van het ziekenhuis mee. Vervolgens gingen de meeste patiënten nog door naar een fysiek spreekuur met een verpleegkundige. Dat vond plaats aansluitend op het spreekuur van de arts, of de patiënt moest daarvoor extra naar het ziekenhuis komen.”

Sinds een paar maanden wordt er in Alkmaar gewerkt met de zogenaamde colonoscopie-applicatie van Medify. De applicatie wordt gebruikt voor de voorlichting van een colonoscopie (een kijkonderzoek van de dikke darm) en het verkrijgen van een zogeheten e-consent (goedkeuring) van patiënten. Dat kan op twee manieren: een patiënt komt naar het spreekuur van de arts en trekt zich na afloop even terug in de wachtkamer met een iPad en een koptelefoon om de geplande ingreep via de app te bekijken en zijn of haar toestemming te geven. Een ander alternatief is dat patiënten na afloop van het spreekuur met de arts een unieke link toegestuurd krijgen per e-mail, waarna ze thuis de module kunnen doorlopen.

Uniforme voorlichting

De colonoscopie-applicatie is een multimedia module, waarin patiënten door middel van 3D visualisaties, foto’s, video’s, voice-over en teksten worden geïnformeerd over hun aanstaande behandeling.

De scopiekamer in de apps

“De hele procedure is opgeknipt in verschillende modules waardoor patiënten kennis maken met de omgeving: het ontvangst, de uitslaapkamer, het voorbereiden, de onderzoekskamer. We vertellen patiënten wat ze kunnen vinden en wat eventuele complicaties kunnen zijn.” Naar afloop bevestigt een patiënt dat hij of zij de volledige module bekeken heeft – dat kan door een arts ook gecontroleerd worden – en akkoord gaat met de procedure.

Digitaal 'e-consent'

En wat als er nog vragen volgen naar aanleiding van de module? “Dan kunnen ze die stellen via een telefoonnummer of e-mailadres. Maar in de dagelijkse praktijk blijken er niet zoveel vragen te zijn. Het merendeel van de patiënten heeft voldoende aan de module.’’ Het voordeel van de e-module is dat de voorlichting uniform is: alle patiënten krijgen dezelfde informatie en worden op dezelfde manier voorgelicht. “Bij de normale procedure bleek dat alle verpleegkundigen het op een andere manier vertellen en soms zelfs informatie weg laten.”

Tijdwinst op verpleegkundige consultatieronde

En wordt er ook tijdswinst geboekt? “Wij doen in Alkmaar zo’n 4000 kijkonderzoeken per jaar. Inmiddels hebben wij de verpleegkundige consultatietijd al met tien minuten weten te verkorten.

Zodra we de hele procedure met de colonoscopie-app hebben uitgerold willen we het voorlichtingsspreekuur, dat nu zo’n tien dagdelen per week in beslag neemt, helemaal afschaffen. E-mail en telefoon willen we alleen als optie laten staan als patiënten nog vragen hebben. Alleen patiënten die wellicht een hoog risico hebben omdat ze (mogelijk) gezondheidsproblemen hebben, kunnen we dan nog extra zien. Maar dat zijn er relatief weinig: niet eens 10% van de hele patiëntengroep die wij zien moet nog fysiek beoordeeld worden op een voorlichtingsspreekuur.”

Wat vinden verpleegkundigen er van dat deze taak hun uit handen genomen wordt? “Daar zijn ze bij ons erg blij mee. Die voorlichting geven is relatief monotoon werk. Als je de hele dag op het spreekuur staat, ben je als verpleegkundige constant datzelfde verhaal aan het vertellen.”

Kennis blijft beter hangen met e-module

En de patiënten? Schrikken die niet af van de vrij expliciete beelden in de module? “Nee, helemaal niet. We hebben een pilot-onderzoek gedaan in Alkmaar onder 800 patiënten. 400 patiënten kregen hun toelichting fysiek van de verpleegkundige, 400 via de colonoscopie-app. Toen nog niet op de iPad, maar gewoon op de computer. Uit dat onderzoek kwam dat patiënten persoonlijke voorlichting sympathieker vinden, maar dat ze de module inhoudelijk beter vinden. We hebben daarnaast gekeken of de kennis beter was blijven hangen na het doorlopen van de module of na het gesprek met de verpleegkundige. Daarvoor hebben we een kennistoets voor de procedure afgenomen en daaruit bleek dat de kennis beter was blijven hangen na het doorlopen van de e-module.”

Een poliep in de endeldarm

Wat is precies het voordeel van een goed geïnformeerde patiënt? “De patiënt is minder bang, die weet immers precies wat hem te wachten staat en hij kent de omgeving al. En in het bijzonder voor de colonoscopie is het belangrijk dat patiënten goed voorbereid zijn. Je moet namelijk laxeren, het is vervelend als je zo’n kijkonderzoek doet en de darm is niet schoon. We hebben gemerkt dat patiënten die de voorlichting met de app hadden gedaan beter voorbereid waren dan patiënten die persoonlijke voorlichting hadden gehad van de verpleegkundige.”

Voorbereiding thuis

Patiënten hebben geen technische kennis nodig om met de app te werken. “Van de vooroordelen is niets waar: alle 80+’ers in ons onderzoek kunnen prima met de applicatie op de computer werken.” Inmiddels is het ziekenhuis in Alkmaar overgestapt op iPads waar de colonoscopie-module op draait. “Dat heeft onder andere met klantvriendelijkheid te maken: het is wat mobieler, patiënten zijn niet langer aan één plek gebonden. Daarnaast vonden we het prettiger om niet langer afhankelijk te zijn van het ziekenhuisnetwerk, daar zitten namelijk veel beperkingen qua snelheid en bereik aan. Die iPads werken op een draadloos netwerk.”

Simpel rekensommetje

Het ziekenhuis heeft een licentie gekocht om gebruik te mogen maken van de software.

“Wij waren betrokken bij de ontwikkeling van de colonoscopie-app, dus hebben wij korting gekregen op de licentie. Maar je kunt die kosten in principe redelijk snel terugverdienen. Als je gebruik maakt van zo’n e-module heb je immers minder FTE verpleegkundigen nodig voor patiëntvoorlichting. Dat rekensommetje is snel gemaakt.”

Kritiek op de module heeft Klemt-Kropp nog niet gehoord. “De patiënten vinden de persoonlijke voorlichting sympathieker, maar dat was de enige opmerking. Als men beide methodieken vergelijkt dan wordt de e-module als minstens net zo goed ervaren. Voor ons zijn de voordelen dus groot, voorlichting via de app is transparant, uniform, toetsbaar en uiteindelijk ook goedkoper. Een win-win dus.”

Alle afleveringen van eHealth op de werkvloer lezen? Kijk hier.