eHealth op de werkvloer: meer tijd voor de patiënt dankzij digitale anamnese

In de serie eHealth op de werkvloer spreekt SmartHealth met zorgprofessionals die dagelijks te maken hebben met eHealth toepassingen. Veel van die technologische innovaties betekenen op papier efficiënter werken, kwaliteitsverbetering of kostenverlaging. Maar in de praktijk zijn er vaak genoeg obstakels te overwinnen. Een kwestie van tussen droom en daad? Deze week: Marinus van der Ploeg, gynaecoloog in het Martini Ziekenhuis in Groningen, over werken met digitale vragenlijsten en meer tijd voor een gesprek met de patiënt.

“Wannneer een vrouw vroeger door de huisarts naar de gynaecoloog werd doorverwezen, was de informatie die wij ontvingen erg beperkt. We hoorden summier wat haar klachten waren, maar tijdens de anamnese (een medisch vraaggesprek naar iemands ziektegeschiedenis) moest nog veel worden uitgezocht.

Had iemand bijvoorbeeld last van urineverlies, dan moesten we zelf doorvragen hoe vaak, wanneer en waarbij. En ook of er klachten waren op andere vlakken, bijvoorbeeld bij het vrijen of bij de ontlasting. Jaren geleden werd er door onze vereniging een gevalideerde vragenlijst geïntroduceerd voor de analyse van incontinentie of verzakkingsklachten. Het gebruik van deze lijst is ook een kwaliteitsindicator. Het gebruik van een papieren vragenlijst had het echter veel beperkingen. Inmiddels werken we nu zo’n jaar of twee naar tevredenheid met Gynaeconsult, een online vragenlijst van Curit, waarmee een groot deel van de anamnese digitaal is gemaakt”, vertelt gynaecoloog Marinus van der Ploeg.

In één oogopslag zicht op de klachten

Wanneer een vrouw met verzakkings- of incontinentieklachten bij ons een afspraak maakt, dan krijgt ze een vragenlijst via een beschermde link via de mail toegestuurd. Deze vragenlijst vullen patiënten voorafgaand aan hun gesprek thuis in.

Na afloop wordt de vragenlijst via de mail terug gestuurd naar het ziekenhuis, waar de beschermde link gekoppeld wordt aan de patiënt. “Als wij de vragenlijst ontvangen kunnen wij in één oogopslag zien in welke domeinen er klachten zijn en hoe ernstig de klachten gewaardeerd worden. Bijvoorbeeld of er last is van urineverlies, of dit vooral bij inspanning of aandrang is, hoe vaak iemand plast en of het plassen goed gaat. Ook zien we of er andere klachten zijn, bijvoorbeeld klachten van een verzakking of van de ontlasting. De ernst van de klacht wordt vertaald in een score tussen 0 (geen last) en 100 (erg veel last). Wij zien de scores voor de verschillende domeinen, maar kunnen ook de volledige vragenlijst doorlopen.”

Voorbeeld van een gynaecologie consult via Curit (klik om te vergoten)

Het gesprek voor een consult verloopt dankzij de digitale vragenlijsten anders. “In plaats van te informeren naar bepaalde klachten, zeg ik nu: ‘als ik het goed begrijp heeft u last van urineverlies bij het hoesten of lachen en verder geen klachten, klopt dit?’ De patiënt kan vervolgens zijn of haar antwoorden nog aanvullen, maar de anamnese heeft een andere vorm gekregen.”

Meer tijd voor uitleg

Welke vorm dat is, werd duidelijk in het onderzoek dat het Martini Ziekenhuis deed naar de digitale anamnese. Van 120 vrouwen kreeg de helft wel de digitale vragenlijst toegestuurd en de andere helft niet. Vervolgens werd gekeken naar de invloed op het consult.

“We zagen een verschuiving: het consult wordt niet perse korter, maar de verdeling in tijd veranderd. Bij de vrouwen die een digitale vragenlijst hadden ingevuld waren we zo’n twee minuten eerder klaar met de anamnese, waardoor er meer tijd overbleef voor het bespreken van de resultaten van het onderzoek en de behandeling. En dat is voor patiënten natuurlijk erg prettig: er is minder tijd nodig voor het achterhalen van het probleem en meer voor het uitleggen wat er met ze aan de hand is en hoe we dat kunnen oplossen. Dit resulteerde ook in minder herhaalconsulten bij de groep vrouwen die de digitale anamnese had ingevuld. Verder bleek dat van die groep vrouwen meer informatie bekend was. Zo draagt de digitale vragenlijst bij aan de kostenefficiëntie en kwaliteit.”

Toch is de digitale vragenlijst niet voor alle patiënten op de afdeling gynaecologie geschikt. “Vooral vrouwen met multidisciplinaire problematiek hebben voordeel bij de digitale anamnese. Een patiënt met bekkenbodem-problemen heeft bijvoorbeeld ook vaak problemen met haar blaas of ontlasting. Dat willen we dan allemaal graag in kaart brengen. Hoe complexer de medische aandoening, hoe handiger zo’n lijst is. Maar gaat het om een vrouw van 70 met bloedverlies, dan is de problematiek en anamnese vrij eenvoudig en heeft zo’n vragenlijst weinig meerwaarde.”

50/50

Lukt het 70-jarigen in principe wel om de digitale vragenlijst in te vullen? Volgens Van der Ploeg is dat geen probleem. “We zien dat 90% van de patiënten de lijst gewoon invult, slechts 10% heeft er wat moeite mee. Om hen tegemoet te komen hebben we in ons ziekenhuis een speciale ruimte in gericht waar ze onder begeleiding de lijst in kunnen vullen voorafgaande aan het consult.”

Van der Ploeg is enthousiast over de digitale vragenlijst. Maar zijn de patiënten er ook blij mee? “Niet allemaal. De ene helft geeft aan dat ze de meerwaarde er wel van inzien omdat de dokter er wat aan heeft tijdens het consult, maar de andere helft twijfelt hieraan of vindt het eigenlijk te veel werk.

Dat begrijp ik wel, het is ook een flinke lijst. En patiënten zien zelf niet direct in wat ze er mee opschieten. Hoewel wij weten dat zij er baat bij hebben dat de anamnese korter is en dat er meer tijd is voor het beleidsgesprek, herkennen zij dat niet zo. We moeten er dus voor zorgen dat de lijst interactiever wordt, dat we de patiënt ook direct iets teruggeven. Bijvoorbeeld door hen na het invullen en versturen van de vragenlijst alvast korte feedback te sturen met enkele tips wat ze nu al aan het probleem kunnen doen bijvoorbeeld. Dat vergroot ook de mogelijkheden voor zelfmanagement, dus is het dubbel winst.”

Uit het onderzoek kwam verder naar voren dat de meeste patiënten erg tevreden zijn over hun consult, met of zonder digitale anamnese. “Dat is natuurlijk een leuk compliment, maar het is wel een beetje jammer dat er geen aantoonbaar verschil was in tevredenheid tussen patiënten met of zonder de vragenlijst.”

Ook digitale anamnese bij de huisarts?

Een ander verbeterpunt volgens Van der Ploeg zou kunnen zijn om ook de eerste lijn bij de digitale vragenlijst te betrekken. “Het is ook een perfect hulpmiddel voor de huisarts: wie ga ik bijvoorbeeld wel of niet doorsturen en waarheen? We hebben daar ook al met hen over gesproken.

Huisartsen zien bijvoorbeeld niet erg vaak vrouwen met urineverlies. Het is dan erg lastig om een up-to-date advies te geven. De digitale anamnese kan dan helpen. Gaat het om een beetje urineverlies, dan is het prima om een patiënt eerst naar de bekkenfysiotherapie te sturen en niet direct naar het ziekenhuis door te verwijzen. Gaat het daarentegen om ernstiger urineverlies, dan is het verstandiger om iemand direct naar het ziekenhuis te verwijzen. Ook in het ziekenhuis kan de triage beter. De vragenlijst kan helpen te bepalen wie je multidisciplinair ziet, met een team van artsen en specialisten, en wie niet. Dat levert dus ook allemaal potentiële besparingen op."

Voorbeeld van een gynaecologie consult via Curit (klik om te vergroten)

De digitale vragenlijst wordt in het Martini Ziekenhuis overigens niet alleen ingezet voorafgaand aan een consult, maar ook na afloop van een behandeling of operatie als kwaliteitsanalyse, om de patiënttevredenheid te monitoren. “Nu krijgt iedereen drie maanden na een operatie de vragenlijst toegestuurd, maar slechts 30% vult deze lijst in. Blijkbaar is het zo dat patiënten na die tijd niet meer gemotiveerd zijn om het in te vullen, terwijl het voor ons vanzelfsprekend hele relevante informatie is. Daar moeten we dus ook nog aan werken: de lijst moet allereerst een stuk korter – invullen mag eigenlijk niet langer dan vijf minuten duren – en we moeten beter uitleggen aan patiënten waarom we die vragenlijsten versturen.”

Spanningsveld

De ideeën die Van der Ploeg ter verbetering aandraagt, kan hij goed bespreken met de ontwikkelaars van de digitale lijst. “Er is zeker ruimte voor verbetering, maar overal zit wel een prijskaartje aan. De digitale vragenlijst is geen product dat intern bij ons ontwikkeld is.

Dat heeft als voordeel dat het ICT-technisch een heel mooi product is – zo mooi hadden we het zelf nooit kunnen maken – maar als nadeel dat je ook wat controle verliest omdat je afhankelijk bent van een derde partij. Zij zijn enerzijds natuurlijk erg geïnteresseerd in verbetering van hun product. Anderzijds kost dat tijd en geld. Daar moet je een balans in zien te vinden. Er blijft natuurlijk een zeker spanningsveld tussen een ziekenhuis en een commercieel bedrijf.”

De digitale vragenlijst is op dit moment nog niet gekoppeld aan het elektronisch patiëntendossier (EPD), al wordt daar wel hard aan gewerkt. “Het is nu nog een losstaande module. Er wordt ziekenhuis breed wel nagedacht over het integratie met het EPD, maar dat blijft een struikelblok.”

Op Van der Ploegs afdeling werken drie andere collega’s ook met de digitale vragenlijsten. “Het is even wennen om ermee te werken. Het lijkt erop dat hoe meer ervaring je in het vak en met de vragenlijst hebt, hoe makkelijker het wordt en hoe meer baat je er bij hebt. Minder ervaren dokters durven er misschien minder op te vertrouwen. Die gaan vervolgens evengoed de ‘gewone’ anamnese doen.”

Dit is nog maar het begin

“Natuurlijk gaat het invullen van de digitale vragenlijst door patiënten nog wel eens fout. Je hebt altijd het probleem dat mensen hun klachten op papier anders voor doen dan de werkelijkheid. Meestal zijn ze eerlijker, maar soms worden de klachten ook veel minder ernstig voorgesteld.

Dan komt uit het gesprek pas naar voren dat ze eigenlijk meer last hebben van bepaalde klachten. Nog een mooie bijkomstigheid van de digitale vragenlijst is dat patiënten bewuster worden van hun problemen. Ze gaan zelf nadenken over hun klachten en gaan daardoor beter voorbereid hun gesprek in. Vroeger gingen mensen vaak pas nadenken als je ze vragen ging stellen – nu hebben ze al nagedacht over het probleem, voordat je de vraag gesteld hebt. Daardoor krijg je een betere indruk van het probleem en de verwachtingen en stijgt ook de kwaliteit van de zorg.”

Wat zijn de toekomstplannen voor digitale anamnese op de afdeling gynaecologie? “Implementatie met het elektronisch patiëntendossier, meer terugkoppeling naar de patiënt en meer aandacht voor zelfmanagement. Ook willen we bekijken wat de mogelijkheden zijn om de digitale vragenlijst eerder in te zetten, bijvoorbeeld al bij de huisarts. Het is een prachtig product, maar het kan nog mooier. Er is in ieder geval ruimte om dit te bespreken, alleen moeten we nu nog kijken wat er financieel mogelijk is. Wat mij betreft blijven we verbeteren en is dit nog maar het begin.”

Alle afleveringen van eHealth op de werkvloer lezen? Klik hier