Blog: Een touw aan vastknopen

Bij de introductie van eHealth binnen een organisatie wordt veel aandacht besteed aan de rol van eindgebruikers, zoals cliënten en professionals. Uiteindelijk zijn zij degenen die bepalen hoe succesvol de eHealth toepassing wordt. Maar minstens zo belangrijk is het stimuleren van het gebruik van eHealth door leidinggevenden: neem je eindgebruikers op sleeptouw of biedt je ze een touw om zich aan op te trekken?

Als bestuurder, manager of projectleider is het soms maar moeilijk voor te stellen waarom de eindgebruiker geen gebruik maakt van eHealth. Er is toch van alles gedaan om duidelijk te maken wat er van ze verwacht wordt: er is

technologie aangeschaft, er is geïnvesteerd in communicatie en er is tijd gemaakt voor training en opleiding. Toch blijft het gebruik van de toepassing achter. In mijn gesprekken met professionals geven sommigen aan het spreekwoordelijke 'duwtje in de rug' nodig  te hebben vanuit de organisatie. De juiste leiderschapsstijl kan daarvoor zorgen.

Kan dat nog, medewerkers beïnvloeden?

Ik merk om me heen dat in zorginstellingen het top-down gedachtegoed meer en meer uit de mode raakt. Leidinggevenden beseffen dat het gebruik van eHealth opleggen aan eindgebruikers niet langer aansluit bij de huidige opvattingen van goed werkgeverschap. Het beïnvloeden

van medewerkers wordt daarom vaak als not done beschouwd: iets dat past bij de oude manier van leidinggeven. Dat is een nobele gedachte, maar niet een die recht doet aan de werkelijkheid. Inherent aan een leidinggevende functie is het beïnvloeden van medewerkers èn het beïnvloed worden door medewerkers. Ook als het aankomt op het stimuleren van het gebruik van eHealth.

foto: Corey Leopold (flickr.com/photos/cleopold73)

Touwtrekken

Tijdens een recente workshop beschreef ik de interactie tussen beïnvloeden en beïnvloed worden als touwtrekken. De streep staat voor het gebruik van eHealth en het touw symboliseert de instrumenten waarover je beschikt om iemand te beïnvloeden. Wanneer medewerkers niet bereid zijn om

eHealth te gebruiken, wordt er touwgetrokken in de meest traditionele zin van het woord. Leidinggevenden trekken aan de ene kant van het touw en medewerkers verzetten zich met zoveel mogelijk weerstand door aan de andere kant van het touw te gaan hangen. In deze situatie kost de implementatie van eHealth veel energie. Begin je eenmaal met touwtrekken, dan is het erg lastig om die aanpak nog te veranderen.

 Sleeptouw

In organisaties waar een top-down stijl werkt, dient het touw als middel om eindgebruikers op sleeptouw te nemen: de organisatie  trekt de medewerkers mee. Die manier van leidinggeven kan in deze tijden ook zeker werken. Bijvoorbeeld in de intramurale zorg, waar ik van professionals hoor dat men het prima vindt om op sleeptouw genomen te worden. Er lijkt een cultuur te heersen waar medewerkers meer waarde hechten aan een richtinggevende leiderschapsstijl dan een die de verantwoordelijkheid bij de professional legt. Geldt dit voor alle werknemers in de intramurale zorg? Vast niet. Daarom vereist het van leidinggevenden dat ze over meerdere stijlen moet kunnen beschikken. En dat is een interessante uitdaging.

Klimtouw

Het touwtrekken en het sleeptouw zijn in strijd met de opkomende leiderschapsstijlen die aansturen op zelforganisatie en zelfsturing. Maar ook dan is het gebruik van ‘een touw’ belangrijk, oftewel je zult ook dan medewerkers moeten beïnvloeden om eHealth te gaan gebruiken. Het touw wordt niet gebruikt om eindgebruikers over de streep te trekken, maar het touw wordt door eindgebruikers  gebruikt om zich aan op te trekken. Ik merk dat bijvoorbeeld in de GGZ bestuurders een

duidelijke visie op zelfsturing hebben en wat de toegevoegde waarde van eHealth daarbij is. Voor veel professionals ziet die toekomst er echter onzeker uit. Het touw kan dan door leidinggevenden worden aangereikt als klimtouw. Het geeft de medewerkers richting en zekerheid. Het touw hoeft alleen maar te worden uitgegooid en de professionals bekijken zelf hoe ze het touw gebruiken en welke route ze nemen. Misschien is beïnvloeden dan niet meer de juiste term, maar gaat het om verleiden en aanmoedigen.

Leidinggeven aan veranderingen waarbij eHealth een rol speelt is geen gemakkelijke opgave.

Veel leidinggevenden die ik spreek zitten in een overgang van aansturend naar zelfsturend leidinggeven. Eindgebruikers beïnvloeden om eHealth te gebruiken heeft dan een negatieve klank die in verband wordt gebracht met het traditionele top-down leiderschap. De meer eigentijdse bottom-up leiderschapsstijl vraagt juist van eindgebruikers dat zij zichzelf en elkaar motiveren om met eHealth aan de slag te gaan, zonder invloed van bovenaf. Maar bij elke verandering is er wel een groep eindgebruikers die juist beïnvloed wil worden door hun leidinggevende. Ze hebben behoefte aan een touw dat hen houvast en richting geeft. Aan jou als leidinggevende de uitdaging om te ontdekken op welke manier eindgebruikers het touw willen gebruiken: als sleeptouw of klimtouw. Voorkom hoe dan ook dat het gebruik van eHealth eindigt in een onnodig potje touwtrekken.