Blog: Gaan Google en Apple de zelfmanagement agenda bepalen?

Gelooft u in zelfmanagement om patiënten te empoweren en daardoor de kwaliteit van zorg te verbeteren? Of vindt u het een verkapte bezuiniging om mensen meer zelf te laten doen? Om die vraag te beantwoorden zul je eerst moeten vaststellen wat zelfmanagement nu precies is.

Wanneer je met een Fitbit stappenteller of een app als Human probeert om minimaal dertig minuten per dag te bewegen, doe je dan aan zelfmanagement? Waarschijnlijk zal geen enkele gewone consument dat zo noemen. Wanneer je een eHulp app gebruikt om meer grip te krijgen op een depressie, doe je dan misschien aan zelfmanagement? De hulpverlener zal waarschijnlijk zeggen van wel, de patiënt ook in dit geval waarschijnlijk niet.

In kringen van zorgprofessionals is zelfmanagement inmiddels een bekend, maar daarmee nog niet helder omlijnd begrip. Het begrip zelfmanagement is

ongeveer vijf jaar geleden ontstaan. Toevallig tegelijk met de start van de financiële crisis. Sinds een jaar of twee tot drie is het een hype, nadat beleidsmakers zelfmanagement vanuit zorginhoudelijk perspectief hebben omarmd. De Nederlandse Patiënten en Consumenten Federatie NPCF schrijft: “patiënten voeren zelf de regie over het leven met hun ziekte”. Bij zorgverzekeraars wordt zelfmanagement wel vergeleken met internet bankieren, waar de financiële regie over je leven kan worden uitgevoerd. En een veelgebruikte definitie van zelfmanagement luidt:

Het individuele vermogen om goed om te gaan met symptomen, behandeling, lichamelijke en sociale consequenties en leefstijlveranderingen inherent aan leven met een chronische aandoening.

Kijk, daar gaan we al. Zelfmanagement heeft volgens deze definitie in ieder geval niets met technologie op zich te maken. Maar waarom zouden niet-chronische aandoeningen niet meedoen? Waarom telt preventie niet mee onder de noemer van zelfmanagement? Een rondvraag bij kenniscentrum Vilans onder patiëntvertegenwoordigers, professionals en onderzoekers liet drie jaar geleden al zien dat veel zorgwerkers zich niet in de bovenstaande definitie kunnen vinden, en dat ze allemaal andere accenten leggen.

Maar de rode draad is wel helder: de zorgconsument of patiënt heeft in alle definities een actieve rol in zijn of haar gezondheid, en de voortrazende technologie

maakt het steeds makkelijker die rol ook echt te spelen. Initiatieven voor zelfmanagement kunnen door verschillende partijen worden geïnitieerd. Bestaande zorgaanbieders doen het al jaren. Op het congres Zelfmanagement 2013 dat volgende week plaatsvindt laten meer dan vijftien zorgaanbieders in workshops bewezen succesvolle toepassingen van zelfmanagement zien. Maar een nieuwe generatie toepassingen en consumentenapparaten dient zich aan. Ook grote commerciële organisaties als Google, Nike, Apple en Microsoft hebben zelfmanagement in gezondheid- en wellness toepassingen en devices verwerkt. Gaan zij in toenemende mate de zelfmanagementagenda bepalen?

Patient, zorgverlener en organisatie

Uit allerlei internationale literatuur is duidelijk dat zelfmanagement-toepassingen langs drie invalshoeken geïmplementeerd moet worden om succesvol te zijn: de patiënt zelf, de zorgverlener en de manier waarop hun samenwerking is ingebed in de organisaties waarmee beiden te maken hebben. Als patiënten met een zelfmanagement tool een huisarts benaderen, maar deze neemt de patiënt onvoldoende serieus of vindt hem onbekwaam, dan zal van adequate gezamenlijke besluitvorming weinig terecht komen. Als een fysiotherapeut een patiënt eigen oefeningen bij wil brengen om te voorkomen dat rugpijn terugkomt, maar de patiënt wil liever alleen gemasseerd worden, dan is het resultaat voorspelbaar. Bij zelfmanagement gaat het dus eigenlijk veel minder om de technologie alleen (hoe mooi die ook is), maar veel meer om het vinden van effectieve manieren van samenwerking tussen zorgconsumenten en zorgaanbieders.