Ondernemingen en onderzoekers over de hele wereld werken koortsachtig aan nieuwe technieken die het vingerprikken voor mensen met diabetes overbodig moeten maken. De inzet is kolossaal, want diabeteszorg is een miljardenmarkt. Het Nederlandse bedrijf NovioSense uit Nijmegen stapte vorige maand in een internationale samenwerking met toonaangevende buitenlandse partners. TrendITion bekijkt de achtergrond van deze samenwerking.
De behandeling van diabetes is een wereldwijde ‘markt’ die volgens recente schattingen 45 miljard dollar groot is. Die markt groeit bovendien snel: volgens de World Health Organization WHO kunnen we spreken van een epidemie. In 2030 zou het aantal diabetespatiënten van de huidige 347 miljoen kunnen oplopen tot het dubbele daarvan. Het is dus geen wonder dat research naar nieuwe medicijnen en behandelmethoden voor diabetes alleen maar aan belang wint. Daarbij is in de afgelopen jaren een belangrijke verschuiving waar te nemen. In aanvulling op onderzoek naar nieuwe geneesmiddelen is er sinds enige tijd vooral veel belangstelling voor nieuwe technologie waarmee mensen met diabetes hun ziekte slimmer en effectiever kunnen managen. Medtronic en Dexcom zijn hier de meest bekende traditionele aanbieders.
Wat hebben zelfrijdende auto's met diabetes te maken?
De meest bekende nieuwe speler in dit veld is Google. In de zomer van 2014 kondigde Google aan om met farmaceut Novartis samen te gaan werken aan de ontwikkeling van een contactlens die automatisch het glucoseniveau vanuit traanvocht zou kunnen berekenen. Joe Jimenez, CEO van Novartis, verklaarde tegen de Financial Times dat de uitvinding binnen vijf jaar op de markt moet zijn - langer dan dat zou ‘teleurstellend’ zijn. Voor het vinden van de juiste dosis en momenten voor insulinetoediening is het voor een grote groep mensen met type 2 diabetes cruciaal om te weten hoe bloedsuiker gedurende de dag verloopt. Een diabetespatiënt prikt gemiddeld zo’n zes à acht keer per dag bloed. Zonder de informatie die prikken oplevert, heeft een patiënt namelijk geen idee hoe hij of zij er lichamelijk aan toe is en wat het effect is geweest van een maaltijd of lichamelijke inspanning op de bloedsuikerspiegel.
Een technologie die het vervelende en soms pijnlijke vingerprikken overbodig maakt zou het leven met diabetes voor tientallen miljoenen patiënten gemakkelijker maken. Typisch één van die ambitieuze doelen die Google X, de research-divisie van het technologiebedrijf, typeert, naast auto’s zonder chauffeur, Internet over de hele wereld met ballonnen en drones die bestellingen afleveren bij je thuis. Maar Google X heeft het rijk niet alleen. In researchlabs overal ter wereld werken onderzoekers aan de heilige graal voor glucosemeting: een pijnloze, gebruiksvriendelijke en vooral betrouwbare techniek voor 24-uurs metingen van bloedsuiker.
Het bedrijf uit Nijmegen kondigde een samenwerking aan met de befaamde Amerikaanse Mayo Clinic
Sinds vorige maand is de kans dat ook een Nederlands bedrijf een serieuze kandidaat is in deze race groter geworden. Niet alleen, maar samen met een aantal vooraanstaande internationale partners. Het Nijmeegse bedrijf NovioSense kondigde onlangs namelijk een joint-venture aan met drie andere partners, waaronder de befaamde Amerikaanse Mayo Clinic. De andere partners in het samenwerkingsverband zijn sensorfabrikant Gentag en het Duitse Fraunhofer onderzoeksinstituut, dat vooral bekend is van zijn expertise in chiptechnologie. Met dat Duitse instituut werkte NovioSense overigens al samen aan zijn technologie sinds 2012, dus voordat Google in de race stapte.
Een complexe puzzel
Alle vier de partijen hebben een deel van de puzzel in handen, maar realiseren zich dat ze alleen in samenwerking snel tot een betaalbare oplossing voor patiënten kunnen komen, zo meldde het persbericht. Wat NovioSenso inbrengt in de samenwerking is een unieke sensortechnologie die net als de contactlens van Google traanvocht gebruikt om glucose te meten. Er is namelijk een duidelijke correlatie tussen het suikergehalte in iemands bloed en dat in het traanvocht. NovioSense mikt niet op een contactlens, maar maakt in de huidige prototypes gebruik van een flexibel veertje dat achter het onderste ooglid kan worden geplaatst.
De partijen in de joint-venture zien de smartphone als een cruciaal onderdeel van betere glucosemeting. Het idee is dat de NovioSenso sensor via zogeheten NFC-technologie communiceert met je smartphone. Die Near Field Communication technologie is overigens al beschikbaar in de smartphones van Apple, Samsung en anderen, maar ook in de nieuwste PIN-passen. Het is een manier om apparaten die dicht bij elkaar zijn met elkaar te laten communiceren. Toepassingen zijn contactloos betalen, openbaar vervoer en beveiliging.
Een apparaat met een NFC-antenne, zoals een bankpas, kan zonder eigen stroomvoorziening of batterij gegevens versturen naar die smartphone met een NFC-chip. De antenne kan het magnetisch veld dat de NFC-telefoon levert omzetten in een elektrische spanning. NFC-antennes zijn al zo klein dat ze passen in stickers, sleutelhangers of polsbandjes.
"Pijnloze glucosemonitoring wordt zo goedkoop dat deze techniek voor iedereen betaalbaar wordt"
De nu al toegepaste NFC technologie in bijvoorbeeld bankpassen of smartphones is niet zonder meer geschikt voor toepassingen in piepkleine sensoren die in het lichaam of in het oog worden gedragen. Dr. Christopher Wilson, de CEO van NovioSense, ziet een toekomst voor zich waarin pijnloze glucosemonitoring zo goedkoop wordt dat deze techniek voor iedereen betaalbaar wordt, dus ook in landen die een minder ontwikkeld zorgsysteem hebben. De inzet van de smartphone en goedkope NFC-technologie is hiervoor essentieel, zegt Wilson. Hoewel NovioSense inmiddels de werking van zijn sensor in prototypes al heeft aangetoond, is er nog veel te winnen met betere, kleinere en meer energievriendelijke chiptechnologie. Dit is juist de expertise van het Fraunhofer Instituut.
Veel ontwikkeling bij sensoren
Gentag, eveneens een technologiepartner in de aangekondigde joint-venture, werkt al sinds 2001 aan de commercialisering van slimme pleisters:. Dat zijn ultradunne, flexibele huidstickers die eveneens via NFC-technologie waarden zoals temperatuur, hartslag, lichaamsvocht-percentage en ook glucoseniveaus kunnen meten en doorgeven aan een app. Die zogeheten skin patches werken zonder batterij of accu en moeten regelmatig worden vervangen. Het zijn wegwerpartikelen voor eenmalig gebruik. Er is dus een duidelijke overlap tussen de aanpak van NovioSense en Gentag, maar beide bedrijven zien dat er in een te commercialiseren oplossing ruimte is voor beide technieken.
Apps en big data
De Amerikaanse Mayo Clinic is aan boord vanwege zijn medisch-specialistische kennis van diabetes en zijn ervaring met het ontwikkelen van apps. Rond smartphone toepassingen voor diabetes-management is in de afgelopen jaren een stroomversnelling zichtbaar. Ondernemingen als Glooko en mySugr laten met de honderdduizenden gebruikers van hun diabetes-apps al zien dat een gebruikvriendelijke app die meetwaarden bewaart en patronen herkent veel potentieel heeft. Zonder zo’n mobiele applicatie en de meerwaarde die de analyse van de big data van uiteindelijk miljoenen gebruikers gaat opleveren, blijft de toepasbaarheid van zelfs de meest geavanceerde sensor immers beperkt.
Op dezelfde dag als de aankondiging van de joint-venture waar NovioSense deel van uitmaakt, maakte een wetenschappelijk team van de universiteit van Leeds overigens een alternatieve sensoraanpak wereldkundig. Zij maken gebruik van een apparaatje dat met lasers werkt en via lichtmeting door de huid het suikerniveau in het bloed meet. Deze technologie werkt nu nog met een apparaatje waar je je vinger op legt, maar ook hier is het de bedoeling om tot een wearable te komen die continu meetingen uitvoert. En ook hier is er samenwerking gezocht met een partner voor de commercialisering, in dit geval NetScientific.
Big data en diabetes
Ook op een ander maar verwant gebied volgen de ontwikkelingen elkaar in een snel tempo op. Zo liet IBM vorige week weten dat het zijn supercomputer Watson wil inzetten om preciezer te kunnen voorspellen welke personen in een bepaalde populatie een grotere kans lopen op diabetes, zodat de ziekte door leefstijlaanpassingen wellicht kan worden voorkomen. IBM gaat daartoe samenwerken met CVS Health, één van de grootste apotheekketens in Amerika en tevens eigenaar van meer dan negenhonderd zogeheten inloopklinieken in 31 staten. IBM had eerder dit jaar al aangekondigd om zijn Watson Health Cloud te gaan inzetten in een samenwerking met Medtronic, ’s werelds grootste leverancier van systemen voor continu glucose-monitoring en toediening door middel van insulinepompen. De kunstmatige intelligentie en analytische software van IBM’s Watson zou moeten leiden tot meer gepersonaliseerde diabeteszorg.
The future is here?
In 2000 voorspelde het RIVM in een rapport dat de vingerprik ergens rond 2015 overbodig zou zijn door betrouwbare continu metende sensoren. Men dacht toen nog dat die sensoren onderhuids of intraveneus (in een ader) zouden werken. Van apps had nog niemand gehoord, maar het rapport stipt al wel de theoretische optie aan van metingen via lichaamsvloeistoffen als traanvocht of via lichtstralen. Die scenario’s werden destijds echt minder kansrijk geacht. Op basis van de nu behaalde resultaten in laboratoria is het aannemelijk dat in de komende drie tot vijf jaar eindelijk een goedkoop en betrouwbaar alternatief voor de vingerprik op de markt zal komen. De belangen zijn enorm, want de winnaars van deze race hebben een mondiale miljardenmarkt aan hun voeten liggen.
Plaats een Reactie
Meepraten?Draag gerust bij!