Wat als in 2020 iedereen gezondheidswaarden meet en zelf diagnoses stelt?

“De opkomst van nieuwe, slimme technologie in de zorg is een positieve ontwikkeling. De zorg wordt er beter, toegankelijker en goedkoper van.” Dat zegt Karin Oost, senior communicatieadviseur (Nictiz) over zelfmetingen en zelfdiagnos-apps over haar bijdrage in het TrendITion trendboek Spelen met de zorg van morgen. Het TrendITion trendboek bevat een bundel artikelen over de toekomst van eHealth in de eerste lijn, die een voorstelling maken van hoe de wereld eruit ziet als innovatieve eHealth-toepassingen over vijf jaar ingeburgerd zijn.

“Het is onmiskenbaar dat de toepassing van zelfmetingen en apps een hoge vlucht neemt. Dat zie je duidelijk aan de uitkomsten van onze Nictiz eHealth-monitor. Het lijkt er op dat we voor dit soort toepassingen een kritische massa gaan bereiken die nodig is voor grootschalige adoptie door een grote groep consumenten. Internet deed er bijna twintig jaar over om een breed consumentenmedium te worden, de groei van de toepassing van medische apps verloopt tot nu toe veel sneller. Je ziet nu opeens ook aandacht voor medische gadgets en apps in brede publieksmedia, tijdschriften, kranten en televisie. Dat werkt natuurlijk als een vliegwiel. Meer publiciteit zorgt voor meer gebruik, en dat leidt weer tot meer aandacht in de media, omdat journalisten steeds vaker in hun eigen omgeving geconfronteerd worden met familie of vrienden die nieuwe medische apparaten of apps gebruiken.”

Ook zonder thuismetingen zijn er hypochonders

“De impact op de zorg is voor mij overduidelijk: omdat mensen meer zelf kunnen doen, zal hun interactie met zorgaanbieders veranderen. Dat zal op twee gebieden het meest duidelijk zijn. Ik denk dat mensen sneller met bepaalde metingen naar hun arts zullen gaan in gevallen waar ze dat nu niet doen, omdat ze hun normale hartslag of bloeddruk eigenlijk nog nooit hadden gemeten. Hypochonders heb je altijd gehad, ook zonder thuismetingen. Maar met deze trend zullen we een nieuwe lichting mensen aanboren die ongerust zijn over hun metingen. De taak van de huisarts zal overigens niet veranderen. Die kan de patiënt geruststellen - 'het valt wel mee' - of toch reden zien om een nader onderzoek in te stelen.”

Bloeddruk, hartslag en zuurstofgehalte meten met de Scanadu Scout 

Meer voordelen dan nadelen

“Die angst voor onterecht bezoek aan de dokter valt volgens mij weg tegen de voordelen. Als mensen zelfmetingen doen over een langere periode, kunnen ze veel meer dan nu trends in hun gezondheid ontdekken. Ze zullen sneller bepaalde veranderingen opmerken, zodat er iets aan gedaan kan worden voordat het te laat is. En wanneer ze bij de dokter komen, heeft die de beschikking over meetgegevens over een langere periode, in plaats van een enkele incidentele meeting. Door het vaker thuismeten zou het aantal consulten uiteindelijk wel eens kunnen dalen. Ik ben ervan overtuigd dat mensen door die metingen beter kunnen inschatten of ze naar de dokter moeten en uiteindelijk ook beter geïnformeerd zullen zijn wanneer ze naar de huisarts gaan.”

"Als je naar een dokter gaat met een klacht, zal de dokter vaak zeggen, kijk het nog even aan. Je krijgt bijvoorbeeld het advies om je temperatuur of andere kenmerken twee tot drie weken in de gaten te houden. Wanneer je naar de dokter gaat terwijl je al twee afwijkende waarden meet, zal de arts daar weliswaar niet blind op varen, maar wel direct veel meer informatie hebben om zijn of haar diagnose te kunnen stellen.”

Oude wijn in nieuwe zakken?

“Overigens is zelfmeten natuurlijk geen geheel nieuw fenomeen. De thermometer bestaat al heel lang, net als de personenweegschaal. De overal verkrijgbare zwangerschapstest is natuurlijk ook een goed voorbeeld van zelfdiagnose. Daarnaast heb je bepaalde groepen patiënten, vooral chronisch zieken, die eraan gewend zijn om zelf bepaalde bloedwaarden of andere lichaamsfuncties te meten. Diabetes-patiënten die vingerprikken om bloedsuiker te meten waarmee je de juiste dosis insuline kan spuiten zijn een goed voorbeeld. Mijn vader kreeg onlangs nog een klein monitor-apparaatje mee van de dokter om een etmaal zijn hartslag te registeren.”

Maar wat is nu echt nieuw? “Wat nieuw is aan deze ontwikkeling is dat meer van dit soort voorheen professionele apparaten en apps nu gewoon beschikbaar zijn voor consumenten, en dat die ze ook zonder indicatie van de dokter gaan gebruiken. Het commerciële aanbod van dergelijke producten is inmiddels enorm. Een andere nieuwe ontwikkeling is dat thuismetingen en traditionele zorg steeds nu vaker worden geïntegreerd. Je ziet dat bijvoorbeeld in de samenwerking tussen Philips en het LUMC, met als doel om senioren met behulp van wearables langer thuis te laten wonen. Er zijn ook al hele goede resultaten behaald in projecten waarbij patiënten met hartfalen door thuismeting op afstand beter met hun cardioloog kunnen samenwerken.

Succesvolle pilot met hartfalen patienten en thuismeten in Geldrop

Wat staat toepassing in de weg?

“De angst voor diefstal en misbruik van persoonlijke gegevens is een grote zorg bij veel gebruikers, en is daardoor een terechte rem op de groei. Wie kan straks bij je data? Van wie zijn de gegevens eigenlijk, van Fitbit, Apple, of van mij? Hoe zijn ze beveiligd? Gaan we toe naar een situatie waarin zorgverzekeraars hun tarieven gaan aanpassen op basis van een big data-analyse van jouw medische gegevens? Ik begrijp de weerstand en angst op dit gebied heel goed, zowel bij artsen en consumenten. Het meest recente rapport van de RVZ gaat in op de macht van internationale commerciële bedrijven die de zorgsector als nieuwe markt beschouwen. Volgens de RVZ is het nog maar vraag of consumenten wel echt invloed zullen kunnen uitoefenen door eHealth."

"Het is voor consumenten daarnaast nog niet eenvoudig om vast te stellen of een bepaalde app inhoudelijk deugt. Er zijn letterlijk honderdduizenden medische apps beschikbaar in de diverse app stores. Het is voor de gebruiker niet eenvoudig om te ontdekken welke apps deugen, en hoe de maker van apps met je gegevens omgaan. Het ontbreken van samenwerking en koppelingen tussen apps is ook nog lastig voor de meeste gebruikers. Stel dat ik zeven apps gebruik, maar de metingen daarvan wel in een totaaloverzicht wil zien. Als ik veel hardloop, zal ik afvallen, maar dat verband zie ik graag in een app die beide gegevens combineert. Dat is een ontwikkeling die nu nog maar in de kinderschoenen staat, laat staan dat je de gegevens gemakkelijk kunt delen met je huisarts.”

Optimistisch

“Ik vind de opkomst van deze nieuwe, slimme technologie een positieve ontwikkeling. De zorg wordt er beter, toegankelijker en goedkoper van. Door thuismeten en zelfdiagnoses zullen mensen vooral een beter inzicht in de eigen gezondheid krijgen dan ze nu hebben. Dat zorg voor een bewustwording die misschien ook kan bijdragen aan een gezondere levensstijl en daarmee preventie van veel voorkomende ziekten.”