Blog: de (on)begrensde technologische mogelijkheden in de zorg

De wereld om ons heen verandert, best snel ook. De toekomst voorspellen kan niemand, maar van een aantal dingen weten we vrij zeker hoe ze gaan lopen. Als we naar de zorg kijken zijn dat bijvoorbeeld vergrijzing, de toename van het aantal chronisch zieken en stijgende zorgkosten. Die stijgende kosten komen niet alleen door vergrijzing en een toename in chronisch zieken, maar worden ook veroorzaakt door meer (technologische) mogelijkheden en omdat mensen hogere verwachtingen hebben van de gezondheidszorg. Patiënten worden mondiger en nemen niet meer zomaar alles aan van hun dokter. Of zoals de NZa schrijft: er is een verschuiving in ons denkbeeld ontstaan van ‘de dokter weet wat beter is’ naar ‘ik heb altijd recht op zorg en zorg is gratis’.

Tegelijkertijd gebeurt er in de wereld van technologie nog veel meer. Veranderingen zijn daar een stuk moeilijker te voorspellen. In 1999 had in ieder geval niemand gedacht dat we nog geen tien jaar later in grote getalen met mobiele telefoons zouden lopen (getuige dit filmpje Frans Bromet). Disruptieve innovaties of technologieën worden ze ook wel genoemd: het fenomeen dat jonge bedrijven door slim gebruik te maken van digitale innovatie in een heel korte tijd een dominante positie in een markt kunnen innemen. We hebben het gezien in de muziekbranche met Spotify, in de fotografie wereld met Instagram en het inmiddels failliete Kodak en we zien het nog wekelijks in de kranten met de taxi-app Uber die veel stof doet opwaaien in de taxiwereld.

Gebeurt dit ook in de zorg? Kan dit in de zorg? Willen we dit ook in de zorg? Eerst even het een en ander in perspectief zetten. Technologie wordt uiteraard ook in de zorg al veelvuldig gebruikt. We spreken dan vaak over eHealth (het gebruik van ICT om de gezondheid(szorg) te ondersteunen of te verbeteren). Nictiz monitort elk jaar samen met het NIVEL hoe het er voor staat met het gebruik van eHealth in Nederland. Het algemene beeld is dat er wel wat gebruikt wordt maar dat er nog veel winst te behalen is, zowel in gebruik en bekendheid als in opschaling en structurele financiering.

Digitale disruptie in de zorgmarkt is wel even wat anders dan in de muziekmarkt of de fotografiemarkt. Er bestaat veel wet- en regelgeving die het huidige systeem in stand houdt. En dat is terecht, want zorg is voor de meesten van meer primair levensbelang dan een fotocamera. Toch zijn er partijen die het proberen. Veelal in Amerika, al dan niet vanuit Silicon Valley. Neem bijvoorbeeld HealthTap, een bedrijf dat voor 99 dollar per maand een abonnement aanbiedt waarbij je 24/7 in contact kunt komen met een dokter. Een soort Spotify voor de zorg.

Of neem Docplanner, een website waar je á la Google Maps op basis van je locatie artsen in de buurt op je scherm krijgt en zo in hun agenda een afspraak maakt. Moet je bloed laten prikken, dan ga je als het aan Theranos ligt binnenkort naar de dichtstbijzijnde supermarkt. De Amerikaanse Elizabeth Holmes heeft een methode ontwikkeld waarmee ze met een paar druppels bloed een hele lijst aan lab-onderzoeken uit kan voeren. Meestal ook nog voor de helft van de prijs van wat bestaande laboratoria rekenen. Volgend jaar wil ze in 8000 supermarkten in Amerika een Theranos kliniek openen. Na het boodschappen doen even bloed laten prikken en binnen 24 uur de uitslag in je mailbox.

Ook in Nederland zijn er initiatieven die een dappere poging wagen om aan de grenzen van het huidige zorgsysteem te tornen. Neem Constamed, een online platform waar huisartsen zich aan kunnen sluiten en waar je als burger gratis een vraag kunt stellen aan een willekeurige huisarts. Althans dat was het plan. Ook zij liepen tegen de systeemgrenzen aan. Je kunt namelijk alleen veilig met DigiD inloggen als je eigen huisarts is aangesloten bij het platform. Want alleen je eigen huisarts heeft inzage in jouw medische gegevens en alleen een consult met je eigen huisarts wordt vergoed. Je kunt je afvragen hoe logisch het nog is dat je een ‘eigen’ huisarts hebt in de tijd dat volgens Goldman Sachs toch minstens de helft van de consulten online zou moeten kunnen. En daar in Amerika 104 biljoen dollar mee bespaard kan worden.

Nu is het in Nederland vaak zo dat alleen ‘jouw’ huisarts over jouw medische dossier beschikt. Overigens ook iets waar je je vraagtekens bij kunt stellen. Inmiddels wordt er vol ingezet op het beschikbaar maken van het medische dossier aan de burgers zelf. En dat zou het een stuk makkelijker maken om online een vraag te stellen aan een dokter die je niet kent. Je medische gegevens deel je op een veilige manier met hem, zodat hij jou goed kan helpen en de juiste medicatie kan voorschrijven bijvoorbeeld.

In andere markten hebben we in ieder geval gezien dat bedrijven die inzetten op een schaalbaar product en daarbij de behoeften van de gebruikers centraal stellen, het plotseling heel erg goed kunnen doen. Moeten we daar in de zorg ook naartoe? Misschien lost het wel een deel van het probleem van stijgende kosten op. Steeds meer partijen beginnen het belang van andere manieren van zorg verlenen in te zien. Zo bracht de NZa laatst een advies uit om de markt voor huisartsenzorg te dereguleren, zodat nieuwe spelers wat minder last hebben van die systeemgrenzen.

Dat we moeten veranderen is een feit. Welke kant dat opgaat weet niemand, maar laten we ons in ieder geval inspireren door andere markten en door de partijen die de grenzen opzoeken. Met TrendITion willen we de discussie over dit soort onderwerpen aanwakkeren. Nadenken over dit soort toekomstbeelden stelt je in staat een andere invalshoek te kiezen en daardoor beter voorbereid te zijn op veranderingen. Het trendboek ‘Spelen met de zorg van morgen’ daagt mensen uit het gedachte-experiment aan te gaan met een aantal stellingen als ‘wat als alle zorgconsulten in 2020 online gaan’. Ik nodig lezers graag uit om mee te denken over de (on)begrensde mogelijkheden van de zorg, om zo met elkaar in te spelen op ontwikkelingen in het zorgsysteem.