Onderzoek naar JITAIs bij depressie door Thubble en Universiteit Twente

De afdeling Psychologie, Gezondheid en Technologie van de Universiteit Twente doet onder andere onderzoek naar de inzet van technologie in de geestelijke gezondheidszorg. Ze werken hierin steeds samen met praktijkinstellingen zoals Thubble, met de gedachte dat een goede dialoog tussen wetenschap en praktijk leidt tot goed onderbouwde, maar ook goed gedragen oplossingen. Thubble is een onderdeel van de Dimence Groep en biedt zowel innovatieve basis als specialistische ggz-behandelingen online aan waarbij mensen in hun eigen omgeving kunnen werken aan mentale gezondheid en herstel.

Thubble en de Universiteit Twente zijn gestart met een onderzoek naar depressie en het beter behandelen hiervan. Met steun van ZonMw onderzoeken we de inzet van Just-In-Time Adaptive Interventions (JITAIs). Deze interventies worden aangeboden op momenten midden in het dagelijks leven van de cliënt via een berichtje op een smartphone, wanneer dit het meest nodig is. Dit in tegenstelling tot de traditionele behandelingen, waarbij cliënten wachten tot hun volgende sessie bij een hulpverlener. Ik was ooit zo’n cliënt die, ook met het huiswerk, wachtte tot de volgende behandelsessie. Vanuit mijn ervaringskennis denk ik nu mee bij onderzoek.

Wat zijn JITAIs?

JITAIs zijn interventies die al succesvol worden onderzocht en toegepast in de somatische zorg. Zo kan het stressniveau van iemand die probeert te stoppen met roken gemonitord worden. Als de trek naar een sigaret erg hoog is en de stress dus dermate toeneemt, kan de interventie een signaal afgeven om juist iets anders te gaan doen. Op deze manier leert iemand nieuw gedrag aan, in plaats van het roken van een sigaret.

Door de doorlopende metingen kunnen interventies worden afgestemd op de specifieke behoeften en gevoelens van de cliënt op dat moment. Dit biedt een nieuwe benadering van persoonlijke behandelingen en leidt tot een meer op maat gemaakte werkwijze. Door cliënten vooraf met een behandelaar zelf te laten bepalen welke interventie op welk moment het meest zou kunnen helpen, krijgen zij meer controle over hun behandeling.

De meerwaarde van het onderzoek

Ons onderzoek richt zich op de inzet van JITAIs bij depressie. De prevalentie van depressie neemt toe en het heeft een grote negatieve impact op iemands kwaliteit van leven. Er bestaan effectieve behandelingen, zoals gedragsactivatie, maar deze werken slechts bij ongeveer de helft van de cliënten. Daarom onderzoeken wij of middels JITAIs deze behandelmethode te verbeteren is. Vanuit mijn eigen ervaring weet ik dus hoe lastig het is om huiswerkopdrachten tussen de behandelsessies vol te houden en actief te blijven.

Deze therapietrouw tussen de behandelsessies door willen we aanpakken.  Het uitvoeren van activiteiten tussen behandelsessies door is namelijk geassocieerd met betere behandeluitkomsten bij gedragsactivatie. Wij onderzoeken of JITAIs net die context specifieke ondersteuning in het dagelijks leven kunnen bieden om de therapietrouw te verbeteren.

Het onderzoek naar depressie

Ons onderzoeksteam bestaat uit een groep van onderzoekers, behandelaren en ik als ervaringsdeskundige. We zitten nu nog in de ontwerpfase waarin we de JITAIs voor gedragsactivatie bij mensen met een depressie ontwikkelen. Door middel van verschillende focusgroepen met cliënten en behandelaren houden we ons nu bezig met onderwerpen als hoe vaak per dag en  wanneer mensen een vragenlijst willen invullen. Wanneer ze een gedragsactivatie berichtje willen ontvangen en hoe zo’n bericht met gedragsactivatie eruit moet zien. Welke toon van het bericht zou het beste aansluiten bij iemand die er niet zo lekker bij zit? Ook kijken we naar welke activiteiten zinvol zijn en hoe we de app zo gebruiksvriendelijk als mogelijk kunnen maken. We kregen goede input via de focusgroepen. Het is niet fijn om tijdens sommige momenten gestoord te worden door een pingelende telefoon, of soms kan je gewoon niet een activiteit uitvoeren omdat je net onderweg bent of iets anders hebt. Maar gaat het ons als onderzoeksteam lukken om voor al die problemen nu een oplossing te vinden?

In de evaluatiefase zullen we verder onderzoeken hoe haalbaar en effectief de ontwikkelde JITAIs zijn. We houden interviews met deelnemers om hun ervaringen in kaart te brengen en onderzoeken of het aanbieden van een bericht leidt tot meer activatie en minder depressieve gevoelens. Deelnemers worden verdeeld in twee groepen: een groep die de gebruikelijke behandeling plus de JITAIs ontvangt, en een controlegroep die alleen de gebruikelijke behandeling ontvangt.  Beide groepen vullen aan het begin en eind van de behandeling vragenlijsten in. Daarnaast worden ze vier keer per dag gevraagd om een aantal korte vragen te beantwoorden, alleen de JITAI groep zal (indien nodig) random wel/geen bericht krijgen met gedragsactivatie.

Indien de JITAIs haalbaar, acceptabel en met significante positieve effecten blijken te zijn, hebben ze het potentieel om verder onderzocht te worden in gerandomiseerde gecontroleerde trials. Dit biedt een manier om de therapietrouw en uitkomsten van gedragsactivatie voor mensen met een depressie te verbeteren. Bij Thubble en de Universiteit Twente is men enthousiast over de mogelijkheden die JITAIs bieden en kijken we uit naar de resultaten van dit onderzoek naar depressie.

Meer te weten komen?

Neem gerust contact op via g.j.westerhof@utwente.nl of kijk voor meer informatie op www.jadeproject.nl
Eva Goedendorp,
Namens de gehele onderzoeksgroep van Thubble & Universiteit Twente: Farid Chakhssi, Chani Nuij, Alyssa Jongeneel, Nadine Köhle, Carlijn Simons, Fennie Wiepkema, Jannis Kraiss, Jorge Piano Simoes & Gerben Westerhof