Schotten in de bekostiging van zorg houden mantelzorg ondersteuning tegen

Vanuit VitaValley werd recent een maatschappelijke businesscase, gebaseerd op de Social Return on Investment (SROI) methodiek, opgesteld voor Partner in Balans. Dit is een online programma gericht op naasten van mensen met dementie of de ziekte van Parkinson en ondersteunt hen bij het behouden van een gezonde balans in het dagelijks leven. De maatschappelijke businesscase voor Partner in Balans is positief, toch dreigt de opschaling nu vast te lopen door schotten in de bekostiging van zorg. 

Ruim de helft (52%) van de mantelzorgers van mensen met dementie is zwaar belast. Als de mantelzorger de ondersteuning niet meer aankan, wordt een zwaarder beroep op de zorg gedaan of is opname in een verzorgings- of verpleeghuis nodig. Het online programma Partner in Balans is gericht op naasten van mensen met dementie of de ziekte van Parkinson en ondersteunt hen bij het behouden van een gezonde balans in het dagelijks leven. Binnen Partner in Balans worden de wensen en behoeften van mantelzorgers in een vroege fase centraal gezet. Het programma is bedoeld om de veerkracht te verhogen en overbelasting in een later stadium te voorkomen.

Partner in Balans is een door Vilans erkende effectieve interventie voor de langdurende ouderenzorg. De ondersteuning door Partner in Balans is gericht op zelfmanagement en bestaat uit een combinatie van een e-learning platform en een persoonlijke coach (psycholoog/ casemanager). Voor de opschaling van Partner in Balans werd een SET-subsidie aangevraagd. In het eerste jaar van het SET-project zijn de initiatiefnemers direct aan de slag gegaan met de knelpunten in de structurele bekostiging van Partner in Balans. Vanuit SET-up, het ondersteuningsprogramma bij SET, is het proces ondersteund om een maatschappelijke business case - gebaseerd op de Social Return on Investment (SROI) methodiek - op te stellen. Deze SROI-methode geeft concreet inzicht in de economische en maatschappelijke impact van een door stakeholders geïnitieerde innovatie. In de business case zijn per stakeholder de benodigde investeringen en de verwachte opbrengsten in kaart zijn gebracht. In het geval van Partner in Balans zijn dit de cliënten (mensen met dementie), de mantelzorgers, de zorgaanbieders, de zorgverzekeraar, het zorgkantoor en de gemeenten. 

SROI-verkenning

De SROI-verkenning bij Partner in Balans laat een positieve SROI ratio van 3,6 zien. Voor de mantelzorger is een duidelijk positief effect zichtbaar op de kwaliteit van leven. De grootste opbrengst ligt bij het zorgkantoor, doordat mensen met dementie langer thuis blijven wonen. Op basis van de ervaringen tot nu toe is de inschatting dat mensen met dementie gemiddeld vier maanden langer thuis kunnen wonen als mantelzorgers beter ondersteund worden en daarmee de mantelzorg ook langer kunnen volhouden. 

'Wij zien dat door het programma van Partner in Balans mantelzorgers beter de regie behouden en meer bewust betrokken raken bij het ziekteproces. Mantelzorgers zijn zich ook meer bewust van de eigen gezondheid, waardoor zij langer en beter de mantelzorgtaken volhouden', beaamt ketenregisseur Loes van de Voort van Hulp bij Dementie Midden-Limburg dit resultaat. Daarnaast geeft Van der Voort aan dat de wachtlijsten en aanmeldingen bij Hulp bij dementie in rap tempo oplopen. 'Partner in Balans is een tool die kan bijdragen aan het huidige probleem op de arbeidsmarkt, waardoor een mogelijk huisbezoek kan komen te vervallen en het minder snel escaleert in de thuissituatie.'

Wrong pocket probleem

Het langer thuis blijven wonen draagt bij aan de kostenbeheersing vanuit de Wlz en verlicht de druk op de wachtlijsten. Tegelijkertijd is in de thuissituatie langer zorg en ondersteuning nodig. In de SROI-analyse is het resultaat voor de zorgverzekeraars (kosten thuiszorg) en gemeenten (kosten WMO) negatief. De opbrengsten voor de zorgaanbieder zijn alleen kwalitatief benoemd, er wordt op dit moment onderzoek gedaan naar de tijd- of kostenbesparingen die hierbij verwacht worden. 

Hoewel landelijk beleid gericht is op langer thuis wonen en het ondersteunen van mantelzorgers, loopt de opschaling van Partner in Balans vast op de verschillende belangen van betrokken stakeholders. Er is sprake van een 'wrong pocket' probleem, waarbij geïnvesteerd moet worden door de zorgaanbieder voor de inzet en de opbrengsten die met name bij het zorgkantoor liggen. De inzet van de casemanager dementie voor het ondersteunen van mantelzorgers wordt niet vergoed vanuit de Zorgverzekeringswet.

Daarnaast is de betrokkenheid van zorgverzekeraar en gemeenten niet vanzelfsprekend vanwege het negatieve resultaat. Indien hierover geen afspraken worden gemaakt tussen zorgaanbieder, zorgverzekeraar, zorgkantoor en gemeente is de inzet van Partner in Balans niet geborgd en zullen de maatschappelijke opbrengsten niet worden gerealiseerd.

Financiële barrière verwijderen

Wat zou er volgens Bram Duijsens, werkzaam als product owner bij Partner in Balans, nodig zijn om het programma wel verder op te schalen? ‘Duurzame financiering. We moeten zorgen dat de financiële barrière om Partner in Balans aan te bieden verwijderd wordt, omdat er vanuit zorgorganisaties een sterke behoefte is om het aan te bieden en deelnemers en coaches veel positieve feedback geven. Het verwijderen van die financiële barrière kunnen we alleen samen met alle stakeholders, met name zorgverzekeraars, gemeenten en zorgaanbieders.’

Volgens Duijsens worden er inmiddels gesprekken gevoerd met VGZ en CZ om te zien of er met behulp van innovatiebudgetten een start gemaakt kan worden. 'Ons uiteindelijke doel kan alleen behaald worden als er mogelijkheid is om over de schotten in de financiering in de zorg te kijken (Wmo, Zvw en Wlz).’