Pilot Gemeente Helmond en KPN Health: "Acceptatie van zorgtechnologie heeft een lange weg te gaan"

In een verfrissend openhartige blog op hun website deelt KPN Health dat de pilot rondom leefstijlmonitoring voor dementerende ouderen minder succesvol is dan aanvankelijk werd gedacht. Het telecombedrijf hoopte op honderdnegentig deelnemende huizen, maar moest genoegen nemen met zestig. Ondanks dat de technologie gratis werd aangeboden. "Acceptatie van zorgtechnologie heeft nog een lange weg te gaan."

De pilot is een initiatief van de gemeente Helmond. “In Helmond zijn we sinds een paar jaar bezig met het strategisch programma Sociale Stad”, zegt vertelt Harrie van Dijk, wethouder bij de gemeente Helmond. “Terwijl het aantal ouderen met dementie toeneemt, neemt de bezetting van zorgaanbieders af. In dat kader dachten we na over hoe we de zelfredzaamheid van onze inwoners kunnen versterken. Technologie lijkt daar een rol in te kunnen spelen. We hebben de markt benaderd met een soort inkoop-traject, dat zo open was dat we van leveranciers ook vroegen creatief met ons mee te denken over de invulling. KPN Health kwam met hun systeem Vitaal Thuis als beste tegemoet aan onze wensen wat betreft mantelzorgondersteuning en bijdrage aan zelfredzaamheid voor alleenstaande kwetsbare ouderen.”

Sensor in de slaapkamer

Vitaal Thuis is het thuismonitoringsysteem van KPN. Dit systeem registreert dagelijkse bewegingen in huis door middel van enkele sensoren die door de woning worden geïnstalleerd. Die sensoren moeten op strategische plekken worden opgehangen, zoals de keuken, de badkamer, de slaapkamer, de voordeur of het toilet, zodat het systeem een compleet beeld van de gehele woning krijgt. In twee weken tijd 'leert' het systeem, door alle activiteiten te analyseren die in deze periode zijn waargenomen, het leefpatroon van een zelfstandig wonende oudere kennen. Op basis van die dagelijkse bewegingen maakt het systeem een analyse van het leefpatroon. Zodra het dagelijkse leefpatroon van een gebruiker afwijkt van het normale patroon, verschijnt er een melding in de app.

In 2017 start de gemeente samen met KPN Health en twee lokale zorginstellingen een praktijktest gericht op leefstijlmonitoring voor zelfstandig wonende ouderen en hun mantelzorgers. “De Zorgboog en Savant zijn samen de grootste wijkverpleging leveranciers in Helmond”, zegt Jeanne Hendriks, projectmanager bij gemeente Helmond. “Beide partijen zijn bij het inkooptraject en de implementatie betrokken.” De Gemeente voorzag samen met de Zorgboog, Savant en KPN Health de huizen van zelfstandig wonende ouderen met sensoren. Die sensoren moeten een beeld geven van iemands leefstijl, en vooral opmerken als hierin iets verandert. Bijvoorbeeld als iemand langer in bed ligt dan normaal of niet meer naar buiten gaat. De informatie die de sensoren verzamelen is niet alleen bedoelt voor mantelzorgers, maar ook voor casemanagers of wijkverpleegkundigen.

Vitaal Thuis app

Budget voor 190 deelnemers

Tijdens de pilotfase, die eind 2017 begon en in maart 2019 afloopt, kunnen deelnemers gratis gebruik maken van Vitaal Thuis. Dat is inclusief een monteur die het pakket installeert en uitleg geeft over de app. De kosten voor het monitoringsysteem neemt de Gemeente Helmond op zich. De initiatiefnemers mikken bij de start op 190 deelnemers, de gemeente kan voor dat aantal huizen de kosten voor de techniek betalen.

Eind 2018 laat KPN weten dat de proef ‘nu al succesvol te noemen is’. Daar moet het bedrijf nu blijkbaar op terugkomen. Niet 190, maar slechts zestig woningen doen mee aan de pilot. “In het begin ging het ook snel”, zegt Hendriks. “We gingen snel van nul naar veertig. Daarna hebben we nog een keer aan actie gedaan en bereikten we zestig huizen. Sindsdien is het aantal gestagneerd.” Het huidige aantal huizen is ‘een bewegelijke zestig’, zegt Hendriks. “Er gaan af en toe mensen weg, omdat ze worden opgenomen, en er komt er zo nu en dan een huishouden bij”

Wie beïnvloedt de ouderen?

Waar ligt het aan dat het beoogde aantal deelnemers niet werd behaald? Geld hoeft geen bezwaar te zijn, want de kosten zijn gedekt door de gemeente. Privacy lijkt volgens Hendriks ook geen grote zorg. “Het komt weleens op tafel, maar het is duidelijk dat KPN de sensoren alleen gebruikt om beweging waar te nemen, er worden geen camera’s of microfoons gebruikt." Waar ligt de lastigheid dan? “Wij dachten dat het makkelijk zou zijn om honderdnegentig deelnemers te vinden”, zegt Van Dijk. De initiatiefnemers gingen uit van de cijfers van de GGD en Alzheimer Nederland: in Helmond zouden er zo’n 1100 mensen wonen met dementie. “Onze doelgroep bleek uiteindelijk kleiner. Het aantal mensen met dementie-gerelateerde klachten is hoog, maar lang niet iedereen heeft de diagnose of wil gediagnosticeerd worden. Het kunnen ook ‘gewoon’ kwetsbare ouderen met geheugenproblemen zijn.”

Van wie nemen ouderen informatie aan over de inzet van technologie?

Ook hielden die cijfers er geen rekening mee dat de leefstijlmonitoring alleen relevant is – en ook alleen goed werkt – als mensen niet samenwonen. Daarnaast, en dat blijkt de grootste uitdaging volgens Hendriks, zijn de mantelzorgers van de beoogde doelgroep vooral 60+’ers, die zelf ook niet al te modern en technolgie-minded zijn. Terwijl ouderen juist van hun mantelzorgers of andere ouderen sneller bereid zijn om dingen aan te nemen. “Ouderen worden vooral beïnvloedt door peer-groups: door andere ouderen en zorgprofessionals om hen heen en de technologie die zij wel, of niet, gebruiken. Wat hun (klein)kinderen gebruiken speelt een veel minder belangrijke rol, en zij hebben dus ook aanzienlijk minder invloed.”

Kennismaken met technologie

“We hebben met onze campagnes op die kennis in proberen te spelen”, zegt Hendriks. “We kijken nu met een schuin oog naar wat ze in Breda doen: daar proberen ze thuismonitoring via de hulp in het huishouden aan te prijzen. Dat lijkt daar te werken.” Andere campagne tools zijn de lokale KPN-winkel, waar ouderen al vanaf het begin van de pilot binnen kunnen wandelen om meer te horen en zien van de technologie die wordt gebruikt.

Over een maand is de pilot afgelopen. De deelnemers die op dat moment nog steeds gebruik maken en willen blijven maken van VitaalThuis, mogen dit gratis blijven doen. De kosten hiervoor worden door de gemeente betaald. “Het bedrag dat nodig is om al die ouderen gratis VitaalThuis aan te bieden, willen wij als gemeente als investering dragen. We hopen daarmee het gebruik te stimuleren, zodat de peer-group zijn werk gaat doen en meer ouderen overgaan op thuismonitoring.”