eHealth op de werkvloer: coachingsprogramma ondersteunt bij kinderwens en zwangerschap

In de serie ‘eHealth op de werkvloer’ spreekt SmartHealth met zorgprofessionals die dagelijks te maken hebben met eHealth-toepassingen. Veel van deze technologische innovaties betekenen op papier efficiënter werken, kwaliteitsverbetering of kostenverlaging, maar in de praktijk zijn er vaak genoeg obstakels te overwinnen. Een kwestie van tussen droom en daad? Deze week: Matthijs van Dijk, arts-onderzoeker bij de afdeling Verloskunde en Gynaecologie van het Erasmus MC in Rotterdam.

“We weten al jaren dat voeding en leefstijl invloed hebben op zwanger worden, zwanger zijn en op het opgroeien van een kind. Waar we ook achter zijn gekomen is dat de periode rondom de bevruchting, ook wel de periconceptieperiode genoemd, het ideale moment is om gedragsverandering te bewerkstelligen”, vertelt Matthijs van Dijk. “Mensen hebben er veel voor over om hun kinderwens in vervulling te laten gaan. Als je hen in de periode rond de bevruchting aanspreekt op hun kansen en risico’s hebben ze een hele goede motivatie en is zo’n interventie dus efficiënter.”

Beladen onderwerp

Voorheen bestond er binnen het Erasmus MC een speciale polikliniek genaamd Gezond Zwanger Worden (GZW), waar mensen met een onvervulde zwangerschapswens naartoe doorgestuurd werden. “Samen met patiënten keken we welke veranderingen zij aan konden brengen aan hun voeding en leefstijl om hun kans op een zwangerschap te vergroten. Dat werkte erg goed, maar we konden natuurlijk niet heel Nederland op de poli uitnodigen,

dus zochten we alternatieven om die vorm van zorg toegankelijker te maken. Een online module bleek de beste oplossing. Daarmee bedien je namelijk ook de groep mensen die het ongemakkelijk vindt om over hun niet vervulde zwangerschapswens te spreken. Het blijft helaas toch een beladen onderwerp. De stap om hulp te zoeken wordt vaak pas laat gemaakt, terwijl stellen soms maanden al dan niet jaren aan het proberen zijn en daar best wat begeleiding bij hadden kunnen gebruiken.”

Online coaching via Slimmerzwanger.nl

Daarnaast wordt het onderwerp door zorgprofessionals zelf ook niet bijzonder graag aangekaart, meent Van Dijk. “Negen van de tien keer dat vrouwen hun spiraaltje laten verwijderen of stoppen met de pil, is dat omdat er een kinderwens is. Toch wordt er bij zo'n beslissing weinig aandacht besteed aan die kinderwens en de gevolgen daarvan. Dat komt deels doordat er tijdens een consult geen tijd voor is, maar ook omdat artsen het niet leuk vinden om alle ‘bekende’ informatie over gezond eten, stoppen met roken en meer bewegen aan te halen.”

Stimuleren om gezonde keuzes te maken

Vanuit deze kennis en ervaring ontwikkelde het Erasmus MC het online coachingsprogramma Slimmer Zwanger. Elke deelnemer die met het coachingsprogramma aan de slag wil gaan vult eerst wat persoonlijke informatie in (zoals een e-mailadres en telefoonnummer) en doorloopt daarna de eerste vragenlijst.

Daarmee wordt er gekeken naar de mogelijke aanwezige risico’s, zoals een te hoog BMI, het nog niet slikken van foliumzuur of te weinig groenten en fruit op het menu. Op basis daarvan wordt er een programma van zesentwintig weken klaargezet. “Dat programma moet een deelnemer stimuleren de juiste gezonde keuzes te maken. Daarbij wordt ze ondersteund door informatieve e-mails en reminders in de vorm van sms-berichten en gezonde recepten. De ingebouwde medicatie-module helpt deelnemers bij het beoordelen of de medicijnen die ze op dat moment slikken veilig zijn tijdens een potentiële zwangerschap. Tenslotte zijn er ook twee apps in de module geïntegreerd, namelijk RunKeeper (stappenteller) en Runtastic (kilometerteller), om deelnemers te motiveren meer te bewegen.”

De screening van Slimmer Zwanger

Om de zes weken worden deelnemers uitgenodigd om opnieuw een vragenlijst in te vullen. Op hun persoonlijke pagina kunnen zij vervolgens deze uitslag inzien en vergelijken.

“Dan zie je als gebruiker goed hoe je bent veranderd gedurende de deelname. Je ziet niet alleen jouw eigen score, maar ook wat je zou moeten scoren en hoe de populatie in het algemeen scoort.”

Het programma is geschikt voor zowel vrouwen als mannen. “Als een vrouw een account aan heeft gemaakt, kan zij via haar pagina ook haar partner registeren. De screening en coaching zijn min of meer gelijk, maar worden wel aangepast op het geslacht van een deelnemer. Bij mannen geen ovulatievragen, maar wel informatie over zaadkwaliteit.”

Informatie direct bespreekbaar

De pilot met Slimmer Zwanger vond in het eigen ziekenhuis en enkele verloskundepraktijken in Rotterdam plaats. De eerste reacties waren overwegende positief , aldus Van Dijk. “Het blijft natuurlijk lastig iedereen positief te stemmen met iets waarmee je het gedrag van mensen wilt veranderen. Je gaat er vanuit dat iedereen gemotiveerd is, maar dat is helaas niet zo. Sommige deelnemers gaven aan dat ze het coachingsprogramma bijvoorbeeld best confronterend vonden. Daarnaast is het lastig om te bepalen via welke weg en op welke toon je mensen aan wilt spreken. Zo’n grote doelgroep heeft daar natuurlijk ook uiteenlopende ideeën over.”

Deelnemers van Slimmer Zwanger worden ontvangen via sms tips en informatie

Hoewel het coachingsprogramma volledig gericht is op de gebruiker, profiteren zorgprofessionals ook van Slimmer Zwanger. “We vragen aan mensen of ze voorafgaande aan hun afspraak op de poli de screening in willen vullen en die resultaten mee willen nemen. Het grote voordeel daarvan is dat die informatie direct bespreekbaar is en dat zaken als voeding en beweging ook direct gekwantificeerd zijn: je ziet precies hoeveel of hoe weinig iemand beweegt, eet, drinkt of rookt.”

De vergoeding van de online coaching is nog een interessant verhaal volgens Van Dijk. “Helemaal in het begin vergoedden wij het gebruik van Slimmerzwanger.nl voor alle gebruikers. Daarna hebben we tijdelijk deelnemers zelf voor hun coaching laten betalen. Inmiddels krijgen deelnemers vanuit het Erasmus MC een code om zich gratis te registeren voor het programma, maar moeten mensen buiten het Erasmus MC het zelf betalen. Sinds de jaarwisseling vergoeden alle zorgverzekeraars van het Achmea-label het programma.”

Is het daadwerkelijk effectief?

Het uiteindelijk doel is dat Slimmer Zwanger op grote schaal geïmplementeerd kan worden in de zorg. De eerste stappen in die richting zijn al gezet. Zo is het coachingsprogramma op dit moment  voorzien van een CE-markering en wordt het gesteund door meerdere beroepsverenigingen. “Daar hechten wij veel waarde aan”, vertelt Van Dijk. “Als wij iets aan onze patiënten meegeven dan moet het verantwoord en evidence-based zijn. Wij kunnen ons voorstellen dat andere zorginstellingen er precies zo over denken.”

Een aanvullend onderzoek moet de daadwerkelijke effectiviteit van Slimmerzwanger.nl aantonen. Daar houdt Van Dijk zich op dit moment mee bezig. “We doen twee randomized controlled trials waarbij één groep het volledige programma doorloopt en de andere groep een minder intensieve versie, met minder coaching, minder recepten en minder terugkoppeling. Dat is voor ons een mooie manier om het onderzoek te doen. Je wilt het liefst mensen die Slimmer Zwanger wel gebruiken vergelijken met mensen die dat niet doen, maar de mensen die het niet gebruiken kun je moeilijk in de gaten houden. Vandaar dat we het op deze manier aanpakken, zo krijg je toch een betrouwbaar beeld of de interventie effectief is. Zodra we duidelijk kunnen aantonen dat de interventiegroep het beter doet, dan zetten we een grote stap richting implementatie van ons programma.”

Van Dijk geeft aan nog op zoek te zijn naar deelnemers, vrouwen met een actieve kinderwens, voor zijn onderzoek. Geïnteresseerden kunnen zich via de website www.slimmerzwanger.nl/onderzoek of door middel van een mailtje naar slimmerzwanger@erasmusmc.nl hiervoor aanmelden.

Alle afleveringen van eHealth op de werkvloer lezen?