De doe-het-zelfpatiënt en de huisarts

Huisartsen zien steeds meer patiënten die op eigen initiatief thuis hun gezondheid meten met zelfmeetapparaten. Dat blijkt uit het TrendITion rapport De doe-het-zelfpatiënt en de huisarts. De metingen blijken vooral nuttig te zijn bij patiënten met chronische aandoeningen en helpen bij het detecteren van problemen. Daarentegen wordt ook gevreesd voor onrust en gepleit voor een keurmerk of in elk geval bewijs voor de effectiviteit van de zelfmeetapparaten.

Medische meetinstrumenten die voorheen waren voorbehouden aan zorgprofessionals en zorginstituten, komen in toenemende mate beschikbaar voor consumenten. Hiermee kunnen zij bijvoorbeeld hun bloedglucosespiegel, hartslag, en zuurstofsaturatie te meten. In opdracht van Nictiz heeft Rick Bolten, student medische informatiekunde aan de Universiteit van Amsterdam, in zijn masterthesis ‘Doctor, I measured my own health’ een inventarisatie gedaan van beschikbare zelfmeetapparaten. Op de website Meet je gezondheid zijn ruim 700 apparaten inclusief beschrijving, merk, naam en gebruikersniveau uitgelicht.

Patiënten die klachten hebben en op eigen initiatief hun lichaamsfuncties meten kunnen  via zelfmetingen een afwijking aantreffen die anders wellicht over het hoofd werd gezien, zeggen de

geïnterviewde artsen. Vooral in zelfmeetapparaten die het hartritme meten, zien de geïnterviewde artsen een meerwaarde. Hartritmestoornissen zijn tijdens het spreekuur vaak moeilijk te vangen maar zouden met een zelfmeetapparaat beter te detecteren zijn. Zelfmetingen die een patiënt thuis uitvoert, kunnen daarbij zorgen voor het herkennen van patronen die voorheen onzichtbaar waren.

Effectiviteit

De effectiviteit van zelfmetingen is volgens de geïnterviewde huisartsen vooral van meerwaarde bij patiënten die al een indicatie hebben. Zelfmetingen op consumentenapparaten vervangen in dit geval een periodiek consult of het lenen van een apparaat van de arts. De arts kan

de zelf gemeten data gebruiken om een behandeling te monitoren en al dan niet bij te stellen. Bij nieuwe klachten dienen de zelfmetingen als aanleiding voor een nadere beoordeling en/of een gesprek. Patiënten kunnen volgens het onderzoek hun klachten met zelfmetingen beter onderbouwen en de arts beter informeren over de ernst van de klacht.

Een ander voordeel van zelfmeten is het gemak voor de patiënten die niet meer periodiek naar de huisarts voor een specifieke meting als bloeddruk hoeven. Dit voorkomt tevens de zogeheten witte-jassen-hypertensie. De patiënt wordt er zelfstandiger door en hoeft minder vaak op consult te komen.

Ongerustheid

Daarentegen kunnen zelfmetingen bij gezonde mensen ook leiden tot ongerustheid. Als alle Nederlanders aan zelfmetingen zouden doen, zou dit veel fout positieven opleveren bij vermeende aandoeningen, vreest een

aantal geïnterviewde huisartsen, en bovendien een toename van spanning en angst. Zelfmetingen kunnen leiden tot toevalsbevindingen en dus tot onnodige consulten. Het gevolg is dat de huisartsen hun consulten meer besteden aan het wegnemen van onnodige ongerustheid, alhoewel dit ook niet overdreven moet worden, zeggen de artsen. Immers, patiënten die nu met  klachten op consult komen, hebben op internet ook al heel wat bij elkaar gegoogeld.

Behalve dat er meer mensen onnodig op consult zullen komen, is het beoordelen van de betrouwbaarheid van het meetapparaat een bijkomende klus die extra tijd vergt. Er zijn geen richtlijnen voor welke apparaten wel of niet betrouwbaar zijn. Huisartsen gebruiken daarom diverse bronnen om de betrouwbaarheid te beoordelen. Deze zijn: websites van de

leveranciers, beroeps- en patiëntenverenigingen, wetenschappelijk onderzoek, en ze luisteren naar de meningen en ervaringen van collega-artsen. Verder kijken ze naar de aanwezigheid van een CE-markering, TNO-licentie of buitenlandse keurmerk en ze laten zich beïnvloeden door de bekendheid van het merk van het apparaat. Indien nodig vergelijken ze de gemeten waarden van de patiënt met eigen metingen met hun eigen apparaten.

Keurmerk

Huisartsen zijn daarom voorstander van een keurmerk voor zelfmeetapparaten. Als de overheid wil dat patiënten meer aan zelfmetingen doen, moeten die apparaten wel gereguleerd worden, stellen de artsen. Een goedgekeurd apparaat geeft meer vertrouwen in de data en dat maakt het werk voor de huisartsen makkelijker. Instanties die een keurmerk zouden moeten afgeven, moeten in elk geval onafhankelijk zijn.