Een alarm om je nek of liever op je iPhone?

We zetten medische apps in aan het bed, monitoren hartfalenpatiënten op afstand en houden onze eigen gezondheid in de gaten met draadloze activity trackers. Zowel voor patiënten als (zorg)consumenten is het aanbod van mHealth en eHealth innovaties groot. Maar hoe zit het met de trends in de ‘ouderenbewaking’? In Amerika verschijnen allerlei next gen sensoren, die steeds slimmer en nauwkeuriger binnen- en buitenhuis ouderen kunnen monitoren en bewaken. Maar wat is werkelijk aan innovatie haalbaar? Hoe worden die nieuwe technologieën opgenomen in de infrastructuur – zoals de meldkamer – van de zorginstelling? En in hoeverre kan de traditionele rode-alarm knop eigenlijk wel vervangen worden door een app op een iPad?

Met personenalarmering wordt het mogelijk om snel hulp in te schakelen. Met één druk op de knop kunnen hulpvragers, voornamelijk ouderen, laten weten aan zorgverleners, artsen of familieleden dat er direct hulp nodig is, of dat zij zich in een noodsituatie bevinden. Als je denkt aan personenalarmering, dan zie je direct zo’n groot rood alarm dat je om je nek of pols moet dragen voor je. Met één druk op de knop wordt er verbinding gelegd met de alarmcentrale.

Toch is het aanbod van producten rondom personenalarmering een stuk uitgebreider en inmiddels ook geavanceerder geworden. Neem bijvoorbeeld Tempo van CarePredict, een sensor die om de pols gedragen wordt, gecombineerd met verschillende sensoren in meerdere vertrekken van het huis die allemaal verbinding staan met monitoring-software in de cloud. Herkent een product van CarePredict dat de gebruiker in de badkamer in plaats van in de slaapkamer ligt, dan krijg je als familielid of verzorger een push notification op je smartphone.

Een push notification van CarePredict Tempo

Of neem Lively, een startup uit San Fransisco. Voor Lively geen opvallende producten die ouderen confronteren met hun valrisico en andere gezondheidsproblemen, maar producten waarbij de nadruk ligt op design.

De sensoren van Lively worden dan ook niet door mensen gedragen, maar op objecten als de pillendoos, de koelkast, de sleutelbos, de auto of de telefoon geplaatst. De sensoren meten zo of medicijnen geslikt worden, of de koelkast opengaat, of iemand het huis verlaat of de telefoon gebruikt. Familieleden loggen in op de website om deze data te zien en kunnen automatische meldingen ontvangen als er iets opvallends te zien is. Of kijk naar BeClose: voor deze personenalarmering door middel van sensoren in huis is niet eens een tweede telefoonlijn of iets dergelijks nodig. Alle sensoren werken op batterijen en worden draadloos aangesloten op het internet-netwerk thuis.

Koppelen met de meldkamer

Kortom: in het domein van de ouderenzorg wordt momenteel volop geïnnoveerd. De vernieuwde mogelijkheden van slimme sensoren zorgen ervoor dat er ook steeds meer mogelijk is op het gebied van personenalarmering en ouderen op afstand (in hun eigen huis) monitoren. Maar hoewel de technologie in rap tempo verbetert en breder toegankelijk wordt, blijven twee drempels bestaan: de implementatie van deze technologie in de bestaande infrastructuur en het zeker stellen van de veiligheid en betrouwbaarheid voor gebruikers.

Jeroen van der Heijden werkt momenteel als commercieel directeur bij Focus Cura, maar werkte daarvoor jarenlang bij één van de grootste aanbieders van personenalarmering.

Het overbruggen van de kloof tussen innovatie naar werkvloer, is volgens hem de grootste uitdaging die leveranciers van dergelijke high tech producten hebben. “Zorg op afstand, het monitoren van ouderen of chronisch zieken; het zijn niet voor niets innovaties die lastig van de grond komen. Een belangrijke reden hiervoor is dat sommige leveranciers teveel vanuit technologie denken en zich te weinig bezig houden met de inbedding van die technologie in het bestaande zorgproces van de zorginstelling. Ze leveren geen producten die een zorgorganisatie zelf daadwerkelijk kan aanbieden.”

Implementatie van innovatie

Toch hoeft het koppelen van nieuwe technologieën met bijvoorbeeld iets als de meldkamer geen probleem te zijn, meent Debbie Kruining, marketing officer bij Tunstall. “Tunstall levert een unit voor thuis, een kastje waar alle meldingen op binnen komen, gekoppeld aan een hals- of polszender. Dit kastje kan uitgebreid worden met allerlei sensoren die door het huis geplaatst kunnen worden. Het kastje staat in verbinding met de meldcentrale. Wij leveren vervolgens ook de software voor de meldcentrale, maar zorginstellingen zijn niet verplicht om deze software af te nemen. Werkt een instelling met een bepaald softwarepakket waar ze niet van af willen zien, dan kunnen ze in de meeste gevallen alsnog prima met de producten van Tunstall werken.”

Personenalarmering (Amie) van Tunstall

Ook Monique Philippens, directeur KPN Zorg, geeft aan dat de technische kant van de implementatie van innovatie voor KPN ook geen probleem is. Onder KPN Zorg valt onder andere Tréés, een mobiele tracking en tracing service.

Met dit apparaatje of deze app kunnen mantelzorgers of zorgverleners hun cliënten in de gaten houden als ze naar buiten gaan. Gaat een cliënt verder dan de afgesproken grenzen, dan krijgt een zorgverlener daarover een sms. KPN levert deze dienst aan de thuiszorg en geestelijk gehandicaptenzorg. Vaak levert het telecombedrijf ook al andere diensten (telefoonlijnen, netwerk etc.) aan dergelijke zorginstellingen, waardoor de implementatie vrij eenvoudig is. “Veel ingewikkelder is de sociale implementatie", vertelt Philippens. "Zulke technologische innovaties vragen een andere manier van werken, en dat vraagt om een cultuurverandering. Hoe overtuig je professionals en cliënten van zo’n dienst? Daar moet ook veel tijd en energie in gestoken worden.”

Draadloos is niet probleemloos

Ascom, een wereldwijde speler op het gebied van geïntegreerde oplossingen in communicatie en beveiliging in onder andere de zorg, omzeilt het hele integratie-risico door zelf de complete infrastructuur te leveren. Onlangs won Ascom de Red Dot Award 2014 voor hun draadloze personenalarmering.

Jan Ringenier is werkzaam als global product manager bij Ascom. “Een zender, zoals de Wireless Alarm Transceiver, is slechts een onderdeel van ons totaal systeem, dat kan bestaan uit drukknoppen, slimme sensoren etc. We regelen ook de meldingen en als er een keer iets mis is – het blijft natuurlijk radiotechnologie – dan sturen we direct een melding uit naar mensen die dat intern of extern kunnen oplossen. Dit in tegenstelling tot de meeste zenders op de markt, die werken met een zorg- of alarm-telefoon. Als er een melding doorkomt, dan stuurt die zorgtelefoon dat door naar de alarmcentrale, die vervolgens voor de verdere afhandeling zorgen. De zender die wij op de markt brengen focust zich op intramuraal (binnen de muren van een zorginstelling), dus heeft wel een andere toepassing. Wij willen een draadloos product net zo veilig maken als een bedraad product, zodat deze zender op den duur ook in de extramurale markt inzetbaar is.”

De draadloze alarmzender van Ascom

Ook Tunstall werkt veel met draadloze sensoren. Maar draadloos is niet probleemloos, zo blijkt uit een recent onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen, in opdracht van Agentschap Telecom van het Ministerie van Economische Zaken. Doordat steeds meer zorginstellingen en bedrijven in de gezondheidszorg gebruik maken van draadloze apparaten, wordt de ether steeds voller. Hierdoor stijgt het risico dat draadloze apparatuur niet goed functioneert of zelfs uitvalt.

De Rijksuniversiteit Groningen is niet de eerste partij die zich over dit onderwerp ontfermt. In 2013 keek het RIVM voor de Inspectie voor de Gezondheidszorg al eens naar de risico's van eHealth-technologie, later dat jaar volgde ook een handreiking door het RIVM.

Ook Nictiz bracht in 2013 een whitepaper uit als wegwijzer naar relevante bestaande informatiebronnen voor zorg op afstand en domotica. Hierin worden onder andere de bestaande keurmerken en certificaten besproken, maar ook technische standaarden en meetinstrumenten.

Hoe garandeer je veiligheid?

Maar er ontstaat waarschijnlijk een steeds groter groeiende kloof tussen het gebruik van dergelijke technologie door (en in) een zorginstelling, of door een consument. Met andere woorden: als er zorg geleverd wordt vanuit een instelling geleden allerlei veiligheidseisen, terwijl deze niet gelden als je als eHealth doe-het-zelver zelf zorgt voor het monitoren van je ouders, opa of oma.

De personenalarmering van Focus Cura

Daar komt dan ook het tweede struikelblok bij innovaties in de zorg naar boven. Hoe garandeer je namelijk dat dergelijke consumententechnologie echt veilig is? Is dat überhaupt wel te garanderen als het gaat om personenalarmering? Een niet werkende telefoonlijn is bij beeldbellen onhandig. En vergeet je de iPad op te laden, dan kunnen meetgegevens niet worden ingevoerd in de app. Maar die ‘mankementen’ van werken met dergelijke technologieën in de zorg worden pas echt grote risico’s als een apparaat letterlijk van levensbelang is. Personenalarmering is zo’n essentieël product. De meest gangbare verschijningsvorm van dit product is zoals gezegd de traditionele grote (rode) knop voor om de hals of om de pols, of zijn hippere opvolgers. Maar is het überhaupt wel mogelijk om daar van af te stappen en voor personenalarmering in de vorm van een app te kiezen?

“Qua technologie zou dat natuurlijk best kunnen, maar qua veiligheid absoluut nog niet”, vertelt Ringenier. Aan het klakkeloos inzetten van consumententechnologie in de ouderenzorg kleven op dit moment nog teveel risico’s, meent hij.

 De iPad wordt vergeten op te laden, de WiFi werkt niet, het wachtwoord van iTunes is kwijt en een smartphone zit op het moment van een ongeval niet in de broekzak, maar ligt op het nachtkastje of moet eerst via een pincode ontgrendeld worden. “Onze personenalarmering gaat ruim een jaar mee zonder op te laden en dan zit er nog een stuk veiligheidsmarge op. Daarnaast zou een app nooit alle functionaliteiten van onze personenalarmering kunnen dragen. Zeker als je beveiliging hierin mee neemt.”

App vervangt geen knop

Toch heeft een andere partij, Focus Cura, naast de traditionele knop ook een SOS AlarmApp uitgebracht - een app met een grote rode knop in beeld. “Maar die SOS AlarmApp is op dit moment echt nog geen vervanging voor de alarm knop”, legt Van der Heijden van Focus Cura uit. “Ook onze personenalarmering heeft zoveel ingebouwde bewakingsmechanismes – zo krijg je een melding als de batterij leeg is, al de stroom uitvalt, als er geen telefoonverbinding is etc. – dat die functies nog lang niet in een app kunnen zitten.”

De SOS AlarmApp van Focus Cura

Volgens Monique Philippens heeft de keuze om bepaalde zorgdiensten wel of niet op een tablet of smartphone aan te bieden, wel te maken met de doelgroep waarbij je ze in wilt zetten. “Wij maken ons net als andere partijen druk om de veiligheid en betrouwbaarheid van onze diensten. Daarom betrekken wij dan ook zorginstellingen hierbij. Neem onze mobiele alarmering, wij zeggen niet dat deze 100% dekkend en dus veilig is, omdat je dat niet kunt beloven met het openbare GPS-netwerk. Alleen bij patiënten in een lagere risico-doelgroep, bijvoorbeeld beginnend dementerend, durf je het soms wel aan om daar alsnog op te vertrouwen, terwijl je bij patiënten met zware alzheimer geen risico neemt.”

Af van het huidige stigma

Het voordeel van gebruik maken van consumententechnologie, zoals een iPad, is volgens Philippens overigens wel dat je als zorginstelling een veelzijdiger dienst kunt bieden. “Op de iPad kunnen ouderen ook beeldbellen met de kleinkinderen, bijvoorbeeld, zorg op afstand ontvangen, of handige apps gebruiken.

Dat is natuurlijk een hele leuke bijkomstigheid en het is zonde als je als zorgverleners alleen maar rond de mogelijke risico’s blijft handelen en daardoor die mooie extra’s vergeet.” Het is volgens Philippens dan ook goed om een onderscheid te maken tussen de verschillende (zorg)diensten die via tablets of smartphones geleverd kunnen worden. Ook Jan Ringenier en Jeroen van der Heijden zijn het er over eens dat personenalarmering en zorg op afstand (en andere eHealth vormen) echt van elkaar gescheiden moeten worden. Ringenier: “Onze producten zijn intrinsieke alarmproducten, waarvan wij de veiligheid zelf garanderen. Als je een ander soort interactie zoekt, dan is zo’n horloge met één knop om op te drukken veel minder geschikt. Daarvoor zijn smartphones en tablets weer beter, maar dan heb je dus wel met een ander niveau van veiligheid te maken.”

Bij CarePredict zijn de sensoren verwerkt in armbanden voor mannen en vrouwen

Wat innovaties binnen de ouderenzorg in ieder geval gemeenschappelijk hebben, is dat zowel patiënten als zorgverleners als aanbieders af willen van het huidige stigma. Van der Heijden: “Mensen willen af van iets waardoor ze ‘oud en hulpbehoevend’ lijken.”

Ascom doet dat door een horloge op de markt te brengen dat qua looks flink afwijkt van de standaard personenalarmering, onder andere doordat het in meerdere kleuren beschikbaar is (en dus niet alleen maar in rood). KPN doet dit door hun diensten te integreren met consumententechnologie en zo een veel veelzijdigere dienst te bieden. Van der Heijden kijkt uit naar de mogelijkheden die toekomstige smartwatches kunnen gaan bieden. “Dan kan zo’n AlarmApp geïntegreerd worden in een horloge. Die heb je wel altijd om én je hoeft er niet aan te denken om hem op te laden.” Daarnaast probeert Focus Cura de mogelijke problemen – en daardoor het verminderde gebruiksplezier – uit de weg te gaan, onder andere door apps te creëren die wel op de iPad draaien, maar in principe net zo fool proof zijn als een rode knop om de hals.

Kortom: tegen het gebruik van consumententechnologie in de ouderenzorg blijven nog steeds genoeg bezwaren. Batterijduur, verbinding, wachtwoorden: in het geval van acute zorg moet een patiënt zonder problemen contact kunnen leggen met een mantelzorger, familielid of de zorgcentrale en dat is met een smartphone of tablet nog niet altijd het geval. Daarom zeggen de meeste aanbieders op dit moment dan ook: zorg op afstand – zoals metingen invoeren, beeldbellen etc – kan gedaan worden via een iPad of andere tablet. Tegen de veiligheidseisen die kritische zorg – zoals personenalarmering of -bewaking – stelt, kunnen de iPad, de smartphone en de hippe trackers uit Silicon Valley volgens de huidige leveranciers voorlopig nog niet op. Het is dus nog even wachten op die ultieme smartwatch om je vader of moeder op leeftijd in de gaten te houden.

[accordion]
[acc title="Fotocredits:"]Flickr: Chris Marant via Flickr https://www.flickr.com/photos/forayinto35mm/8176463953[/acc]
[/accordion]