Marktscan brengt patiëntportalen in Nederland in kaart

In de nieuwe publicatie Patiëntportalen: hoe staat de markt ervoor? duikt TrendITion in een ontwikkeling die op steeds meer plekken in Nederland te zien is: ziekenhuizen en zorginstellingen die patiënten online inzage bieden in hun medische dossier. Nienke Beekers, adviseur eHealth bij Nictiz, werkte aan een overzicht van producten die online inzage bieden in medische gegevens.

“Met deze marktscan geven we een overzicht van welke patiëntportalen er in Nederland aangeboden worden en in gebruik zijn”, zegt Beekers. Ze benadrukt dat het geen compleet overzicht is, maar een scan van de markt. “Deze publicatie presenteert een overzicht van patiëntportalen en de functies per portaal, maar geeft geen waardeoordeel over de portalen. Welk portaal het beste aansluit is afhankelijk van de specifieke wensen en behoeften van de zorgaanbieder en zijn of haar patiënten”, aldus Beekers.

In het overzicht wordt in één oogopslag duidelijk welke patiëntportalen koppelingen hebben met ziekenhuis-, apothekers-, keten- of huisartsinformatiesystemen, en of de portalen functies bieden zoals het downloaden van medische gegevens en handmatig gegevens invoeren door de patiënt. De marktscan biedt een overzicht van patiëntportalen die in de praktijk gebruikt worden. Zorgaanbieders die voor de keuze staan of en hoe ze patiënten inzage gaan bieden, kunnen hierbij gebaat zijn. Nictiz doet hiermee een voorzet om kennis en ervaringen met patiëntportalen uit te wisselen.

PDF als standaard?

Bij de 34 patiëntportalen die in kaart zijn gebracht, zijn er een aantal zaken die opvallen. Beekers: “Uit deze selectie kunnen we opmerken dat standaardisatie in de gegevensuitwisseling met patiënten nog weinig voorkomt in de praktijk. Medische gegevens downloaden in een ander gestandaardiseerd formaat dan PDF kan nog nauwelijks, op een uitzondering na.”

Volgens Beekers is het van belang om medische gegevens gestandaardiseerd te importeren of exporteren, om patiënten in staat te stellen medische gegevens te vergelijken of bijvoorbeeld te combineren, en om uitwisseling van informatie van de patiënt naar de zorgverlener mogelijk te maken. “Standaardisatie is ook van belang als je van een patiëntenportaal – dat inzage in medische gegevens biedt – naar een persoonlijk gezondheidsdossier (PGD) toe wilt, een online dossier waar mensen al hun medische gegevens bij kunnen houden, eventueel aangevuld met informatie die ze zelf verzameld hebben in een online dagboek of via zelfmetingen.”

Met MediMapp kunnen patiënten hun dossier en agenda overal mee naartoe nemen

“Patiëntportalen zijn een relatief nieuw fenomeen: uit de resultaten blijkt dat er nog geen standaard set van gegevens is welke met een patiënt gedeeld wordt. Een deel van de leveranciers geeft aan dat ze deze functionaliteit wel kunnen bieden, maar dat de markt er nog niet om vraagt. De vraag is wanneer die omslag plaats gaat vinden”, aldus Beekers.

Een van de vragen die gesteld is aan leveranciers en zorginstellingen is of een portaal de mogelijkheid biedt om zelfmeetapparaten te koppelen, dus of een patiënt ook zelfgemeten data in het portaal kan invoeren. “Zelfmanagement door chronisch zieken zou makkelijker gemaakt kunnen worden als patiënten die zelf metingen uitvoeren de mogelijkheid krijgen die gegevens automatisch te delen met een zorgverlener”, aldus Beekers. “Met de marktscan zijn we een aantal portalen tegengekomen die deze mogelijkheid bieden. Er zijn portalen waar zelfmeet-apparatuur aan gekoppeld wordt, bijvoorbeeld bloeddrukmeters.”

Visie op PGD

Nog iets wat opviel: bij de diverse leveranciers die deelnamen aan deze marktscan bestaan verschillende visies op een Persoonlijk Gezondheidsdossier (PGD) en patiëntportaal. Beekers vindt dat geen vreemd resultaat: “De technologie is in ontwikkeling, en dat maakt dat er verschillende visies zijn op hoe systemen als een portaal of PGD zich gaan ontwikkelen. Ze hebben ook zeker overeenkomsten, en sommige portalen willen en kunnen zich wellicht ook tot PGD ontwikkelen."

Verder merkt ze op dat het belangrijk is dat leveranciers van patiëntportalen de visie die is neergelegd in het PGD-Kader 2020 - die is uitgegeven door de NPCF in samenwerking met diverse partijen - ondersteunen, om de ontwikkelingen rondom PGD’s te bevorderen en het gebruik op te schalen. Op die manier kunnen leveranciers en zorginstellingen gezamenlijk werken aan het inregelen van (gestandaardiseerde) downloadfuncties en koppelingen met PGD’s.

"Aansluiten bij de visie PGD-kader 2020 om de ontwikkelingen rondom PGD’s te bevorderen en het gebruik op te schalen"

Meerwaarde voor de patiënt en zorgverlener

Beekers heeft ook nog een tip voor zorginstellingen en ziekenhuizen die stappen aan het zetten zijn om een patiëntportaal uit te rollen of zich oriënteren op een oplossing. “Wil je dat een patiëntportaal gebruikt gaat worden en bijdraagt aan betere zorg, dan is het belangrijk om op verschillende niveaus afspraken te maken: op het niveau van organisatiebeleid, zorgproces, informatie, applicaties en IT-infrastructuur. Bij Nictiz heet dit het vijf-lagen model.”

Een patiëntportaal gaat niet alleen om de IT-infrastructuur, benadrukt ze. “Voordat je iets bouwt of laat ontwikkelen wil je het liefst ook nadenken waarom je een patiëntportaal zou willen inzetten en wat het nut ervan is. Hoe zorg je ervoor dat het gebruik wordt, en iets oplevert voor de patiënt en de zorgverlener? Het vijf-lagen model helpt bij het bepalen van de meerwaarde voor patiënt en zorgverlener en het stellen van de juiste vragen.”