Vanwege bezuinigingen in de zorg moeten ouderen en chronisch zieke patiënten steeds langer thuis blijven wonen. Gelukkig groeit het aantal innovatieve toepassingen voor de behandeling, begeleiding, monitoring en verzorging van deze doelgroep. In de reeks Innovaties voor chronisch zieken neemt TrendITion deze innovaties onder de loep. Hoe kan eHealth ouderen en chronische patiënten ondersteunen? Deze aflevering: Obli drinkstimulering en -monitoring.
De aanleiding om een innovatie als Obli te ontwikkelen was volgens Wil Philipsen, de directeur van Fresh Idea Factory en bedenker van Obli, tweeledig. Het concept werd bedacht vanuit een persoonlijke ervaring. “Mijn eigen vader is een aantal jaren geleden zelf uitgedroogd geraakt, zonder dat mijn moeder of wij als kinderen dat in de gaten hebben gehad.
"Ik heb gezien wat uitdroging, en de daaropvolgende ziekenhuisopname, met iemand doet"
Ik heb gezien wat uitdroging met iemand doet.” Daarnaast zag Philipsen een paar jaar geleden een goede business-opportunity. “Mijn bedrijf ondersteunde zo’n drie jaar geleden een project voor het realiseren en implementeren van technologische innovaties voor grote Duitse zorgorganisatie. Die organisatie wilde op drie gebieden innovaties in gaan zetten: medicatiemanagement, slaap- en waakmonitoring en vochtinname. Voor de eerste twee gebieden waren er al technologische oplossingen, maar voor het probleem rondom vochtinname - hoe kunnen wij onze thuiswonenden ouderen stimuleren om voldoende te drinken en hoe kunnen wij daar zicht op houden – nog niet. Daar zagen wij voor onszelf dus een kans.”
Prototype wijnkoeler
Philipsen besluit zelf die ontbrekende oplossing te gaan ontwikkelen. Obli moet een systeem worden waarmee vochtinname niet alleen wordt gemonitord, maar vooral ook wordt gestimuleerd. “Ik heb me de afgelopen twintig jaar bezig gehouden met het implementeren van en adviseren over technologie in de zorg. Het hele proces, van vallen en opstaan, risico’s en kansen. Ik besloot dat ik het nu inmiddels zelf ook toe zou moeten kunnen passen bij een product van mijn eigen bedrijf.”
Het eerste ontwerp van de Obli is het een soort doorzichtige wijnkoeler met ingebouwde lichtjes en een 17 euro kostende weegschaal eronder gemonteerd. “We wilden niet eerst wachten tot we een perfect prototype hadden, maar zijn direct met dit eerste ontwerp gaan testen. De eerste pilot was met vier dames, tussen de 92 en 96 jaar, waarbij we de interactie met licht en geluid toetsten. Wij zijn vanuit de gebruiker, en hoe we hun gedrag kunnen beïnvloeden, aan het ontwikkelen geslagen. De interactie met de gebruikers is leidend, de techniek die volgt.” De ervaringen van de pilot worden meegenomen en als input aan de industrieel ontwerper doorgegeven. Binnen een jaar bestond er een Obli waarmee Philipsen en zijn team de markt op konden.
Persuasive technology
Obli is een houder met verschillende sensoren, knoppen en lampjes. De gebruiker zet in de ochtend een karaf met water in deze houder. De Obli werkt op basis van een dagcyclus die bijvoorbeeld van 8.30 tot 21.00 uur in de avond loopt. Binnen die cyclus moet een gebruiker een X hoeveelheid drinken. Standaard staat de Obli ingesteld op een drinkvolume van 1,7 liter. Door de dag heen herinnert het apparaat een gebruiker eraan om te drinken, zodat hij of zij aan het einde van de dag die hoeveelheid vocht binnen heeft gekregen.
“Die directe feedback is cruciaal”
Aan de gekleurde ring van de Obli kan een gebruiker zien hoe het met de persoonlijke vochtinname gesteld staat. Is de ring groen, dan hoeft een gebruikers niets meer te drinken. Is het al even geleden dat iemand wat gedronken heeft, dan kleurt de ring oranje. Als een gebruiker vervolgens niet reageert op het oranje licht, dan wordt de Obli rood en is een pieptoon te horen. Blijft de gebruiker de Obli negeren, dan blijft deze doorgaan met piepen en rood licht knipperen. Neemt een gebruiker vervolgens een glas water, dan stopt de Obli met piepen, verandert het licht in een groene kleur en ziet een gebruiker zijn of haar voortgang terug in de gekleurde ring op de houder. “Die directe feedback is cruciaal”, meent Philipsen. Het werkt volgens de ondernemer als een positieve bevestiging en als beloning. Op deze manier beïnvloeden van gedrag door techniek wordt ook wel persuasive technology genoemd.
De groen gekleurde ring van de Obli is een indicatie dat de gebruiker op dat moment voldoende gedronken heeft
Bij de Obli internet (een duurdere uitgave van de gewone Obli vanwege de koppeling met internet, red.) hoort toegang tot een webportaal, waar gebruikers hun drinkgegevens in kunnen bijhouden. Mocht de Obli worden ingezet door een mantelzorger of zorgverlener, dan kan hij of zij via dit portaal zijn naaste of patiënt in de gaten houden. Het uitnodigen van een mantelzorger gaat eenvoudig via dit portaal. In het Obli webportaal staan rapportages van drinkgedrag in een dag-, week- of maandoverzicht.
Anderhalf miljoen potentiële gebruikers
Obli wordt in eerste instantie in de markt gezet voor kwetsbare ouderen die te weinig drinken en daar te weinig controle op hebben. “De medische en maatschappelijke urgentie voor zo’n innovatie ligt bij deze doelgroep. Bij ouderen zijn de mogelijke gevolgen van te weinig drinken namelijk heftiger”, verklaart Philipsen. Gaandeweg blijkt echter dat Obli meer doelgroepen bedient. “Wij hadden ons niet gerealiseerd dat het ook effectief is voor mensen met een vochtbeperking. Patiënten met chronisch hart- of nierfalen mogen namelijk maar een bepaalde hoeveelheid vocht innemen per dag. Hiervoor hebben we een functionaliteit ingebouwd.” En daarmee zijn ze er nog niet, meent Philipsen, “De doelgroep die baat heeft bij voldoende en regelmatig drinken bestaat uit circa anderhalf miljoen mensen in Nederland.”
“Er is een breed scala aan kwalen en problemen waar je last van kunt krijgen als je niet voldoende drinkt”
Obli richt zich dan ook niet op één bepaalde ziekte of problematiek. “Er is een breed scala aan kwalen en problemen waar je last van kunt krijgen als je niet voldoende drinkt. (Chronische) urineweginfecties zoals blaasontsteking, maar ook obstipatie en dergelijke. Dankzij Obli kunnen dit soort kwalen verminderen of zelfs voorkomen worden.”
De veranderingen in de zorg hebben als gevolg dat mensen langer zelfstandig en gezond thuis moeten blijven en daarbij eigen verantwoordelijkheid voor hun eventuele ziekte en gezondheid moeten nemen. Daarbij is het volgens Philipsen echter niet direct het geval dat de mensen die in de doelgroep van de Obli vallen ook degenen zijn die er een voor zichzelf aanschaffen. “We hebben onderzocht wat de motivatie is van mantelzorgers om een apparaat als Obli aan te schaffen. Daaruit blijkt dat Obli voor hen ook een geruststellende werking heeft, aangezien ze hun ouder of de persoon die zij verzorgen op afstand in de gaten kunnen houden. Drinkgedrag is immers een bepaalde welzijnsindicator. Je weet in ieder geval dat je vader uit bed is gekomen als hij om negen uur in de ochtend zijn eerste glas water gedronken heeft.”
Validatie-onderzoek
In samenwerking met GGD West Brabant, de Universiteit van Tilburg en een huisartsenteam in Etten-Leur is er een validatie-onderzoek gedaan met Obli. “Dat onderzoek heeft twee jaar gelopen”, vertelt Philipsen. “We keken daarbij naar het effect van vochtinname bij mensen die er bij de huisarts bekend waren met onvoldoende vochtinname. Dat was met een relatief gezonde doelgroep van zelfstandig wonende ouderen, waarvan tachtig procent niet eens thuiszorg kreeg. De ene helft van de deelnemers kregen de Obli zes weken in huis, de andere helft niet.” De resultaten van het validatie-onderzoek bewijzen volgens Philipsen de belangrijke gedragsverandering die Obli kan bewerkstelligen. “We hebben door middel van dit onderzoek aangetoond dat ouderen gemiddeld ruim zestig procent meer gaan drinken (van gemiddeld 1116 naar gemiddeld 1762 mililiter). Dat zijn natuurlijk mooie cijfers. Met zo’n onderzoek kunnen wij aan zorgorganisaties het nut van de Obli aantonen.”
Het online portal van de Obli voor mantelzorgers en zorgverleners
Obli wordt inmiddels al op verschillende plaatsen in Nederland ingezet, onder andere bij zorgorganisaties Laurens, Carintreggeland en Sensire. “Samen met Sensire bieden we ook een aanvullende dienstverlening aan. Het gaat om professionele monitoring en opvolging van cliënten. Wij kunnen bijvoorbeeld instellen dat als er om elf uur ‘s ochtends nog niet gedronken is, de medische servicecentrale van Sensire contact opneemt met de cliënt en of mantelzorger.” Philipsen is in ieder geval blij met de snelle opschaling van Obli. “Door de positieve resultaten van de uitgebreide pilot-fase die we bij Sensire en Carintreggeland hebben gehad kunnen we die bij andere partijen overslaan. De positieve ervaringen en resultaten van het validatie-onderzoek zijn overtuigend genoeg voor bijvoorbeeld Laurens om meteen Obli aan te bieden via de Buurtpas.”
Ervaringen
Wat verder blijkt uit het validatie-onderzoek is dat honderd procent van de gebruikers Obli gemakkelijk en intuïtief in het gebruik vind. Achtenzeventig procent vind het innovatieve apparaat daarnaast zinvol voor zichzelf en tachtig procent zou de Obli aanraden aan een ander. Maar natuurlijk loopt niet bij alle gebruikers het gebruik van de Obli direct van een leien dakje. “Dat verwachten wij ook niet”, vertelt Philipsen. “Je moet mensen niet alleen informeren over de technische kant van zo’n apparaat, maar ook de medische kant belichten van de noodzaak om voldoende te drinken. Dat is een berg informatie om in één keer te behappen.”
“Als je met een cognitief probleem thuis kan wonen, ben je ook in staat om Obli te gebruiken”
Obli is niet voor iedereen de meest passende oplossing, ondanks de intuïtieve interactie en eenvoudig gebruik. “We merken dat een herhaalde instructie van belang is, zeker bij mensen met (lichte) cognitieve problemen. Onze stelregel is dat als je met een cognitief probleem thuis kan wonen, je ook in staat bent om Obli te gebruiken. Bij dementerende mensen is er overigens vaak een inwonende partner die Obli kan toepassen voor hulp aan de partner.”
Langer thuis?
Dat mensen dankzij de Obli langer thuis kunnen blijven wonen is zeker het resultaat, meent Philipsen. “Vorige week nog is een Obli ingezet bij een mevrouw die net terug was uit het ziekenhuis waar ze vanwege uitdroging was opgenomen. Binnen een week drinkt ze nu meer dan 100 procent van de ingestelde hoeveelheid en is erg tevreden. In zo’n geval hebben mensen donders goed in de gaten dat voldoende drinken een voorwaarde is om gezond thuis te blijven wonen. Daar doen we het natuurlijk voor.”
Wil Philipsen van Obli spreekt op 24 juni tijdens het congres Digitale ontwikkelingen in de Zorg. Wil je hier op 24 juni 2015 bij zijn? Nictiz mag twintig kortingcodes voor dit evenement weggeven ter waarde van 50,00 euro op de reguliere prijs. Vraag je kortingscode op bij happ15@nictiz.nl onder vermelding van nictizwebsite.
Lees hier de review van de Obli.
Benieuwd naar meer innovaties voor chronisch zieken?
Waar kun je de obli aanschaffen?
En door welke zorg organisaties wordt de obli al gebruikt?