Een interactief schilderij voor dementerende ouderen

Mensen met een chronische aandoening en ouderen willen steeds meer zelf regie houden over hun eigen leven en langer thuiswonen. Het overheidsbeleid legt eveneens de nadruk op het stimuleren van langer thuiswonen en zelfredzaamheid. Slimme eHealth-toepassingen maken dit streven makkelijker. In de reeks Langer thuis wonen neemt TrendITion deze innovaties onder de loep. Deze aflevering: het magische interactieve schilderij.

“Tijdens mijn minor zorgtechnologie kwam ik voor het eerst in aanraking met de mensen die nu de doelgroep van onze innovatie zijn”, vertelt Ruurd Bell, een van de drie eigenaren van Illi Engineering. Hij studeerde Engineering, Design and Innovation aan de Hogeschool van Amsterdam en kwam tijdens zijn minor te werken op een gesloten afdeling van een zorginstelling waar ouderen met dementie wonen. Daar ontstond het idee voor wat nu het ‘magische interactieve schilderij’ is.

Geheugen prikkelen

“We zochten naar een methode waarmee de kwaliteit van het leven van de dementerende patiënt vergroot zou worden en ze minder ‘dwaalgedrag’ zouden vertonen. We dachten na over innovatieve oplossingen waarmee ouderen op een bepaalde manier door beeld, geluid of beweging geprikkeld konden worden.” Na het afronden van hun studie besluiten Bell en twee van zijn medestudenten samen het bedrijf Illi Engineering op te zetten, om hun ideeën verder te ontwikkelen. “Al snel kwamen we met een concrete innovatie: het magische interactieve schilderij, afgekort MIS.”

Het MIS bestaat uit een groot scherm en een touchscreen tablet die dient als bediening. Het scherm wordt in de gemeenschappelijke ruimte gehangen in een gesloten zorginstelling waarin mensen met dementie wonen. Het MIS heeft als doel om ouderen te stimuleren en hun geheugen te prikkelen. Het schilderij draait gedurende de dag een programma af met muziek, foto’s en video’s. De audio en visuele beelden passen bij het dagprogramma van de zorginstelling, vertelt Bell. “Foto’s van eten tijdens de lunch, muziek voor het slapengaan of een video bij het ontwaken.”

Beelden van vroeger stimuleren hopelijk het geheugen van mensen met dementie

Persoonlijke profielen

Naast dit ‘standaard’ programma biedt het MIS de mogelijkheid om persoonlijke profielen van de bewoners te tonen. “Met dat persoonlijke profiel vertellen we het verhaal van de dementerende patiënt”, verklaart Bell. “Daarmee kunnen de ouderen zelf – of samen met familie die op bezoek is – herinneringen ophalen, en daarnaast komt het verzorgend personeel van de instelling meer te weten over hun patiënten.”

Voor het maken van zo’n persoonlijk profiel is vanzelfsprekend wel de medewerking van familielieden van een bewoner nodig. “Wij maken een informatiepakketje voor de familie, met achtergrondinformatie over ons bedrijf en het MIS, en een vragenlijst. Op die vragenlijst staan vragen over de favoriete muziek, hobby’s, oude huisdieren, de vroegere baan van de bewoner en zijn of haar oude woonplaats.”

Auto, woonplaats of huisdier

Op basis van die vragenlijst maken Bell en zijn collega’s een persoonlijk profiel. Daarbij wordt gebruik gemaakt van algemene foto’s of video’s – bijvoorbeeld van een woonplaats, type auto of bepaald hondenras – maar soms leveren familieleden ook enkele persoonlijke foto’s aan.

Op de tablet waarmee het grote scherm bestuurd wordt, kunnen familieleden of zorgverleners het profiel van een patiënt aanklikken en afspelen. “Soms is de familie niet direct gemotiveerd om mee te werken, maar wanneer ze het MIS in actie zien in de zorginstelling zijn ze vaak wel enthousiast om mee te werken en een profiel voor hun geliefde te laten maken.”

Het magische interactieve schilderij

Gespreksstof

De reacties van patiënten op het MIS zijn heel positief. “Wij zien en horen van hun verzorgers dat patiënten echt reageren op hun persoonlijke profielen. Ze herinneren zich dingen - straatnamen, nummers, buren -, gaan zelf vertellen over vroeger en zingen zelfs mee met de liedjes van vroeger die ze te horen krijgen. Er zijn ook patiënten die inmiddels zelf vragen naar het MIS, omdat ze bijvoorbeeld zo graag even naar hun familie willen kijken.” Een activiteitenbegeleidster in een zorginstelling vertelt ook hoe een bewoonster altijd erg onrustig is bij het ontbijt en het liefst na het eten direct weer weg wil. “Door het MIS aan te zetten op natuurfilmpjes of video’s van dieren wordt deze bewoner rustiger en blijft ze gerust een half uur zitten. Op die manier begint de bewoonster veel meer ontspannen aan haar dag.”

Ook voor het verzorgende personeel in een zorginstelling is het MIS positief, vertelt Bell. “Er was bijvoorbeeld een vrouw die altijd met de grootste moeite en tegenzin onder de douche ging. Dat douchen ging haar verpleegkundige ook steeds meer tegenstaan. Via het MIS kwam de verpleegkundige erachter dat deze dame haar hele leven stewardess was geweest en heel de wereld rond had gereisd. Nu had de verpleegkundige ineens iets concreets om aan de vrouw te vragen en haar op die manier af te leiden tijdens het douchen. Dat maakte het werk voor de verpleegkundige leuker en makkelijker.”

Van vijf naar dertig locaties

Een verpleeg- of verzorgingshuis die met MIS aan de slag wil heeft alleen een plek nodig om het scherm op te hangen, het liefst in een gezamenlijke ruimte, en een goed werkende internetverbinding. “Het zou ook mogelijk zijn om MIS bij een zelfstandig thuiswonende oudere te installeren. Juist doordat we nu ook standaard dagprogramma’s aanbieden, met algemene foto’s en video’s die passen bij het tijdstip of het jaargetijde, is die mogelijkheid interessant geworden.”

Momenteel draaien er in vijf zorginstelling in de omgeving van Amsterdam proeven met het MIS. De plannen van Bell en zijn collega’s zijn ambitieus. “We willen dit jaar in meer dan dertig locaties draaien. We ontwikkelen ons snel en geloven echt in het MIS. Het is van deze tijd, het vergroot de participatie en versterkt de band tussen families, verpleging en patiënt.”