Bestendige zorg, ook na de vergrijzingspiek

De roep om een ‘participatiesamenleving’ klinkt sterk door in beleidsplannen voor de zorg. Meer verantwoordelijkheden bij de burgers betekent dat er veel wordt verwacht van informele zorg - mantelzorg en vrijwilligerszorg. Maar ondanks de nadruk die er op de informele zorg wordt gelegd als oplossing voor de vergrijzing, is er nog maar weinig onderzoek gedaan naar de toekomst van de informele zorg en de benodigde netwerken, zegt Daphne Truijens van SMO Promovendi. En dan vooral de toekomst op de lange termijn: hoe ziet het informele zorgnetwerk er in 2041, net na de vergrijzingspiek, uit? En welke rol speelt zorgtechnologie?

Bij SMO Promovendi buigt een groep van ruim twintig promovendi, student-assistenten en young professionals zich momenteel over dat onderwerp. “We willen daarbij vanuit onze eigen generatie werken. Iedereen die nu over de vergrijzing en de toekomst van ons zorgstelsel praat, is zelf bijna vergrijsd in 2041”, zegt Truijens. “We horen dat de zorgdruk te hoog wordt en dat we toe moeten naar een participatiemaatschappij, maar hoe organiseer je dat dan?”

“We kijken daarbij verder dan de aankomende vijf jaar. Bij SMO Promovendi willen we onderzoeken hoe we een bestendig zorgbeleid kunnen implementeren dat leidt tot een duurzame toekomst voor Nederland, ook na de vergrijzingspiek.”

Bottom up initiatief

SMO promovendi is een bottom up initiatief van jonge wetenschappers uit heel Nederland, vertelt Truijens, die promoveert op Filosofie en Economie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. “Nu ik begonnen ben met promoveren realiseer ik me dat promoveren een groot deel van je tijd in beslag neemt, maar dat je zeker daarnaast actief kunt zijn, niet alleen binnen de universiteit. Zo ontstond het idee voor SMO Promovendi, een

landelijk bottom up initiatief voor promovendi, ondersteund door student-assistenten en young professionals uit verschillende vakgebieden.”

SMO Promovendi wordt ondersteund door Stichting Maatschappij en Onderneming (SMO), die in 1968 werd opgericht. SMO Promovendi richt zich ieder jaar op een belangrijk maatschappelijk thema, en dit jaar is dat de zorgsector. “De zorg is een onderwerp dat ons allemaal raakt en waar we niet alleen onderzoek naar willen doen, maar ook concreet mee aan de slag willen gaan,” aldus Truijens.

Summit

SMO Promovendi organiseert daarom op 10 september de ZORG41 Summit met een Health Innovation Challenge. Daar staat de vraag centraal hoe duurzame oplossingen te creëren die niet alleen voor de periode tot en met de vergrijzingspiek werken, maar ook daarna. SMO Promovendi werkt samen met Zorginstituut Nederland en Gemeente Rotterdam om tweehonderd professionals bij elkaar te brengen, van zorgverzekeraars tot politieke partijen en van technologiebedrijven tot kennisinstituten, om actiepunten te ontwikkelen voor een bestendig zorgstelsel.

Tijdens de Health Innovation Challenge - het ochtendprogramma van de ZORG41 Summit - richten dertig MKB’ers onder leiding van professionele coaches en experts zich op vijf centrale uitdagingen uit de zorg. De MKB’ers met de meest veelbelovende ideeën gaan een tien weken durend traject in bij het Erasmus Centre for Entrepreneurship om dit concept verder uit te werken.

Hoe ziet de zorg er in 2041 uit? Zijn robots ingeburgerd in ons leven?

Ook wordt op 10 september 2015 de ZORG41 publicatie gelanceerd. Deze publicatie is tot stand gekomen op basis van onderzoek en interviews met honderd stakeholders in de zorg. “Met die publicatie willen we het informele zorgnetwerk van nu en van de toekomst in kaart brengen, en vier toekomstscenario's schetsen waar wij nu rekening mee moeten houden”, zegt Truijens. SMO Promovendi nodigt in het middagprogramma van de Summit tweehonderd stakeholders uit de zorg uit om concreet met de toekomstscenario's aan de slag te gaan en actiepunten op te stellen.

Netwerkanalyse

Om een voorzet te doen voor de publicatie in september werkte SMO Promovendi de afgelopen maanden al aan een netwerkanalyse. “Daarmee willen we in kaart brengen hoe informele zorg nu is georganiseerd: hoe lopen de lijnen tussen organisaties, wie zijn nieuwe toetreders?", aldus Truijens. In het huidige informele zorgnetwerk is de gemeente de hoofdrolspeler en vindt er nog weinig intensieve samenwerking tussen verschillende organisaties en zorgaanbieders plaats, blijkt uit het onderzoek. In het toekomstige informele zorgnetwerk wordt volgens de geïnterviewden de gemeente nog belangrijker, maar welke rol zij op zich zal nemen is onduidelijk. "Ook gaan in het toekomstige informele zorgnetwerk volgens de stakeholders unusual suspects een nog grotere rol spelen. Dat zijn spelers die in het huidige beleid vaak nog niet als stakeholders worden aangemerkt, zoals zorgtechnologiebedrijven”, verklaart Truijens.

"Volgens de geïnterviewde stakeholders in de zorg zullen juist deze technologiebedrijven een heel grote rol gaan innemen. De zorgdruk wordt rond de vergrijzingspiek immers zo hoog dat we mensen tekort gaan komen. Zorgtechnologie biedt dan een belangrijke uitkomst, omdat die ons in staat stelt meer uit handen te geven. Dat klinkt voor veel mensen nog eng, maar je kunt daarbij bijvoorbeeld denken aan thuismetingen en monitoring voor diabetespatiënten."

"Wat daarbij heel belangrijk is dat die zorgtechnologie in samenwerking met de andere stakeholders in de zorg wordt ontwikkeld, zoals met patiënten, zorgaanbieders en zorgverzekeraars. Met de netwerkanalyse en de toekomstverkenning over informele zorg na de vergrijzing, hopen we na 10 september de discussie over de toekomst van de zorg aan te wakkeren. Laten we hier met verschillende generaties over nadenken.”