“Ik vind dat het partijen zijn die zich ervan bewust moeten zijn dat ze in een maatschappelijk veld werken en dat bovenmatige woekerwinsten en grote graaibedragen daarin niet thuishoren.” Het is al weer ruim een jaar geleden dat de toenmalige minister Bruins de Tweede Kamer toezegde onderzoek te gaan doen naar de machtspositie van grote softwareleveranciers voor ziekenhuizen zoals Chipsoft en Epic.
De wens van de kamerleden om die opdracht serieus te nemen werd later dat jaar bekrachtigd met een motie die kamerleden Ploumen, Van de Berg en Sazia indienden. Daarin stelden ze dat “de ICT-markt in de zorg in handen is van een beperkt aantal grote leveranciers”, en vroegen ze de minister een planning voor het onderzoek.
Bruins’ opvolger Tamara van Ark nam de toezegging mee, en liet de Tweede Kamer vorige maand weten dat de Autoriteit Consument en Markt (ACM) druk bezig is met een onderzoek naar informatiesystemen en gegevensuitwisseling in de ziekenhuiszorg en vooral naar de “technische en commerciële strategieën die marktpartijen hanteren”.
"Onvoldoende transparant en onvoldoende competitief"
De zorg ICT-markt lijkt nu onvoldoende transparant en onvoldoende competitief, stelt Van Ark in haar brief. “Zorgaanbieders kunnen nu moeilijk controleren of zij een eerlijke prijs betalen.” Ziekenhuizen en andere zorgaanbieders hebben volgens de minister vaak niet de expertise in huis om te beoordelen of leveranciers hun systemen voldoende open stellen en daarvoor een faire prijs rekenen.
Eind 2020 wordt een eerste marktverkenning afgerond, meldde van Ark in haar brief. De ACM had eerder in 2020 adviesbureau KPMG al gevraagd die marktverkenning uit te voeren om daarmee meer inzicht te krijgen in de werking van de markten voor informatiesystemen van ziekenhuizen en digitale gegevensuitwisseling in de zorg.
Minister Tamara van Ark: "Eerst marktverkenning"
De toezegging om voor eind 2020 die verkenning gereed te hebben was te optimistisch, zegt ACM-woordvoerder Murco Mijnlieff desgevraagd. KPMG en de ACM hebben meer tijd nodig om hun verkenning af te ronden. Die verkenning zal nog geen adviezen bevatten voor het eventueel aanpakken van mogelijke machtsposities of zogeheten vendor lockin. Daarvoor moet eerst de complete sectorstudie in de loop van 2021 zijn afgerond. Pas dan wil Van Ark bekijken of er “aanleiding is voor (verdere) interventie in de zorg ICT-markt.”
Dat de oprichters van bedrijven als Chipsoft en Epic jaarlijks tientallen miljoenen euro verdienen aan Nederlandse ziekenhuizen voelt voor zorgmedewerkers en burgers niet goed, maar verboden is het niet. Het vragen van (te) hoge prijzen en het behalen van extreem hoge winstmarges is pas verboden als een bedrijf een economische machtspositie misbruikt. Van zo'n economische machtspositie is er mogelijk sprake wanneer een bedrijf een marktaandeel heeft van meer dan 50%.
Wat zijn passende maatregelen?
Mocht Van Ark tot de conclusie komen dat grote marktpartijen misbruik maken van een gebrek aan keuzevrijheid en onderhandelmacht bij ziekenhuizen, dan zal het nog geen gelopen race zijn om passende maatregelen te nemen. De ACM kan eventueel boetes opleggen, maar voor een structurele oplossing is meer nodig.
Een mogelijke oplossing is om wettelijk vast te leggen dat leveranciers verplicht zijn om voor redelijke prijzen koppelingen naar de data in hun systemen te leveren. In de VS is zo’n wet die information blocking moet tegengaan net aangenomen, dus we weten nog niet hoe effectief die daar kan worden afgedwongen. Van Ark constateert in haar brief wel dat ICT-leveranciers “onvoldoende prikkels hebben om de toegang tot zorggegevens te specificeren en aan andere leveranciers te verschaffen.” Met andere woorden: het bezit van de data maakt nu deel uit van het verdienmodel.
Ziekenhuizen: samen een vuist maken? Foto: Jeroen Bosch Ziekenhuis)
Een alternatief is het versterken van de inkoopmacht van ziekenhuizen, maar samenwerking bij inkoop is net als bij de leveranciers aan concurrentieregels gebonden. Ziekenhuizen zouden wel beter kunnen samenwerken om gezamenlijk ICT-expertise op te bouwen waarmee ze effectiever kunnen onderhandelen. Het ligt niet alleen aan de overheid en de markt, zegt Mark van Houdenhoven, CEO van de Sint Maartenskliniek, op de website van het VIPP-programma. Volgens hem kunnen ziekenhuizen veel meer dan nu gebeurt samen een vuist maken. “Niet door vijftig meningen uit vijftig ziekenhuizen te laten horen. Dat is wat nu gebeurt. We staan dus zelf toe dat er een kakofonie aan meningen is en de macht bij de leveranciers blijft", aldus Van Houdenhoven.
Toetsing als op dure geneesmiddelen
Minister van Ark sluit nieuwe specifieke wetgeving in ieder geval niet uit. Ze wil bekijken of we met wetgeving excessen in de zorg-ICT kunnen voorkomen en hiermee ondoelmatige besteding van zorggelden tegengaan. "Zoals we in Nederland ‘dure geneesmiddelen’ beoordelen op toegevoegde waarde en kosteneffectiviteit, kan ICT in de zorg ook een dergelijke beoordeling ondergaan", aldus de minister. Daarbij wil ze laten onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om kosteneffectiviteit zeker te stellen zonder daarbij innovatieprikkels bovenmatig te schaden. Ook wil ze volledig juridisch advies over de huidige en toekomstige mogelijkheden die ons Nederlandse en Europese recht biedt.
wellicht ook interessant
Plaats een Reactie
Meepraten?Draag gerust bij!