Heeft drone delivery toekomst in de Nederlandse zorg?

Heeft drone delivery toekomst in de zorg? Daar doen Sanquin, PostNL, ANWB en Erasmus MC binnen Medical Drone Service onderzoek naar. Met zeventig kilometer per uur en enkele tientallen meters boven de grond kan een drone files vermijden en de kortst mogelijke route vanaf de bloedbank of het laboratorium naar een ziekenhuis nemen. 

Onder de naam Medical Drone Service gaan PostNL en ANWB, in samenwerking met onder andere het Erasmus MC en Sanquin, onderzoeken wat de potentie is van drones in het (logistieke) zorgproces. Op het eerste gezicht lijkt dit een opvallende combinatie van partners, maar de bedrijven en zorginstellingen hebben ieder op een eigen manier belang bij of interesse in onderzoek naar de inzet van medische drones. 

Sanquin is de Nederlandse bloedbank, verantwoordelijk voor de afname, opslag en distributie van donorbloed. Binnen de divisie Health ondersteunt PostNL de zorgsector vanuit een logistiek perspectief, onder andere met het bezorgen van medicatie, wondverzorgingsmateriaal of bloed- of urinemonsters. Het Erasmus MC is een bestaande klant van PostNL voor logistieke diensten en services rondom het ziekenhuis en werkt samen met Sanquin voor de bezorging van bloed.  De vluchten met de drones worden uitgevoerd door ANWB. Dat klinkt misschien als een vreemde eend in de bijt, maar de ANWB is het bedrijf dat ook traumahelikopters en de ambulancehelikopter in Nederland vliegt.

De drone die in het project wordt gebruikt is ontwikkeld door het Nederlandse bedrijf Avy. De drone stijgt verticaal op en eenmaal op hoogte zet de drone de vlucht horizontaal voort. In de drone zit een speciaal compartiment dat geschikt is voor het vervoer van medische goederen. Hiermee blijft de inhoud van het compartiment gedurende het vervoer stabiel.

Stress op de weg verminderen

“De inzet van drones voor het vervangen van spoedritten per bestelbusje is bij ons al een jaar of zes geleden de revue gepasseerd. Destijds was de conclusie: nu nog niet. Toen het voorstel ter sprake kwam om hier met partners als ANWB en PostNL  in op te trekken, besloten wij ons ook te verbinden”, vertelt Merlijn van Hasselt, woordvoerder bij Sanquin. 

Ieder ziekenhuis heeft een eigen bloedvoorraad, maar als gevolg van een trauma (met veel bloedverlies) of veelvoudige bloedtranfusie (waarbij een heel specifiek soort bloed nodig is) kan een spoedtransport tussen Sanquin en het ziekenhuis nodig zijn. Sanquin heeft met ziekenhuizen in de regio de afspraak dat spoedopdrachten binnen een uur geleverd moeten worden. Maandelijks voert Sanquin zo’n honderd ‘spoedtransporten’: bloed vervoert per bestelauto, inclusief zwaailicht en sirene. Voor zo’n bestelauto van Sanquin gelden dezelfde regels als voor de politie, brandweer of ambulance die met spoed rijdt.

Stress op de weg door sirenes en zwaailicht

“Wij weten en horen dit vaak van onze chauffeurs: zodra de sirene aangaat, gaan andere weggebruikers rare dingen doen. Ze weten zich soms geen houding te geven en gaan daardoor gevaarlijke manoeuvres uithalen, of herkennen de Sanquin bus niet als belangrijke wagen waardoor ze minder mee werken. Kortom: als er een spoedtransport rijdt, dan geeft dat drukte en stress op de weg." Het verminderen van drukte op stress op de weg zou het eerste winstpunt zijn wat betreft Sanquin. “Mogelijk gaat het vervoer via een drone ook sneller, maar dat weten we nu nog niet”, zegt Van Hasselt.

Technische en maatschappelijke uitdagingen

Wat is er nodig om een veilige drone operatie uit te voeren? Techniek speelt een belangrijke rol, maar ook wetgeving, beveiliging, het netwerk, maatschappelijk draagvlak en uiteindelijk ook de waardepropositie die technologie moet vinden.

De drone die Medical Drone Service test kan zeventig tot tachtig kilometer per uur vliegen, ongeveer een uur achter elkaar. Het apparaat is 2.40 meter breed en heeft de vleugels van een vliegtuig. De drone kan op dit moment maximaal een pakketje van 1.5 kilo meenemen. “Er zijn nog veel technische vragen en overwegingen”, vertelt Van Hasselt. “Temperatuur is er daar eentje van. Er is een ideale temperatuur om bloed te vervoeren en de drone moet daarin kunnen voorzien. Welk effect hebben warme of juist koele luchtstromen waar de drone doorheen vliegt?” Er zijn ook aanverwante vragen van praktische aard, vult Zijlstra aan. “Bijvoorbeeld: wie gaat de drone in het ziekenhuis inladen, wie brengt ‘m naar buiten toe om te versturen?”

Een andere uitdaging is het creëren van maatschappelijk draagvlak. “Drones zijn een moderne ontwikkelingen, waar we als maatschappij nog aan moeten wennen. Drones bevinden zich nu nog aan de rand van wetgeving, technologie en veiligheid. Ons voorbeeld - het veiliger vervoeren van bloed in een spoedsituatie - is evident, maar wat vinden we ervan als we pizza’s of postpakketjes door de lucht gaan sturen?” Dat scenario is in andere landen al realiteit, bijvoorbeeld in de Verenigde Staten waar Amazon test met drone delivery genaamd Amazon Prime Air.

Zijlstra: “We verwachten dat de acceptatie van medische goederen veel hoger zal liggen, maar ook dat zullen we moeten testen. We zullen bijvoorbeeld mogelijk toe moeten naar speciale corridors waar de drones in rechte lijn tussen moeten vliegen." 

Pilot 2020

Vanaf 2020 zullen de eerste testvluchten in een gecontroleerde omgeving worden uitgevoerd. Dit gebeurt tijdens een pilot van drie jaar waarin wordt onderzocht hoe er veilig en betrouwbaar gevlogen kan worden.

De pilot is opgebouwd uit drie fases: op de militaire vliegbasis Deelen, ten noorden van Arnhem, zullen de eerste testvluchten worden uitgevoerd. Op deze basis is er ruimte gecreëerd om te testen in een veilige en gecontroleerde omgeving. Als de drone uit de lucht komt vallen is alleen het apparaat zelf beschadigd. De focus ligt op vliegen beyond visual line of sight (BVLOS) - hierbij vliegt de drones dus buiten het zichtveld van de bestuurder. In Nederland is BVLOS vliegen op dit moment verboden: je moet de drone altijd in zicht houden. Volgend jaar gaan de Europese wetgeving veranderen. “We hebben bij het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat ontheffing aangevraagd. We zullen eerst volop testvluchten moeten maken om data te verzamelen en bewijslast te voeren”, vertelt Zijlstra. 

In de tweede fase worden er testvluchten gemaakt boven dunbevolkt gebied, met name over water en weilanden, om zo ervaring op te doen in openbare ruimtes. De routes die worden onderzocht zijn wel routes die ook op en duur interessant zijn om te gaan vliegen, dus tussen twee zorginstellingen of ziekenhuizen waar Sanquin nu ook al rijdt. 

De derde fase is vliegen over bevolkt gebied. Dan moet het mogelijk zijn om een vlucht uit te voeren naar een ziekenhuis in een drukke binnenstad. “Het is een lang lopend project, omdat er ontzettend veel bij komt kijken. Voorlopig zijn onze bestelauto’s nog niet van de weg af.”

Foto via https://www.flickr.com/photos/routeplanning/33751810990

Wat zien we buiten Nederland?

Elders in Europa wordt er ook getest met het inzetten van medische drones. In Antwerpen wordt er tussen ziekenhuizen heen en weer gevlogen met drones geproduceerd door het Antwerpse bedrijf Helicus. In Frankrijk testen het Hôpitaux de Paris en het academische ziekenhuis in Nantes met medische drone-bezorging. Volgens Zijlstra gaat het hier om andere use cases en daardoor ook andere drones (technologie) en lokale wetgeving. “China is ook een goed voorbeeld, daar wordt er al volop met drones gevlogen - ook in drukke binnensteden”, vertelt Zijlstra.  “Je ziet daar dat regelgeving, maar met name acceptatie volkomen anders is. Acceptatie is daar geen vraagstuk, terwijl wij er juist heel erg mee bezig zijn.”