Beter weten, beter eten: kennis over voeding met serious game

Sophie Luderer, diëtist in het Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis in Nijmegen, en diëtist en ondernemer Louise Witteman bedachten een serious game voor nierpatiënten. Nierpatiënten krijgen enorm veel dieet- informatie te verwerken en moeten zich vaak houden aan een streng dieet waarbij het draait om het beperken van voedingsstoffen zoals kalium, natrium, eiwit en fosfaat. "Soms zijn dit stoffen waar men nog nooit van gehoord heeft, die je niet proeft of herkent in je eten en die ook niet zijn terug te vinden op het etiket, maar die wel levensbedreigend kunnen zijn.” Het duo bedacht een app die informatief en vooral leuk moet zijn om te gebruiken.

Sophie Luderer, diëtist van het Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis in Nijmegen, zocht al jaren naar een nieuwe manier om patiënten informatie over voeding aan te bieden. Ze startte in haar ziekenhuis een digitale poli voor nierpatiënten, waar patiënten wekelijks online nieuwe dieetinformatie ontvangen en hun diëtist direct kunnen benaderen met vragen.

Luderer kwam in contact met Louise Witteman– oprichter van het bedrijf Robin Health Games - tijdens de testfase van de serious game King of Foodland. Dat spel werd ontwikkeld door Wittemans bedrijf. Omdat de diëtiste direct de mogelijkheden zag voor nierpatiënten, ontstond het idee om in de King of Foodland applicatie om te vormen tot een applicatie specifiek voor nierpatiënten. “Nierpatiënten krijgen enorm veel dieet- informatie te verwerken. Ze moeten zich vaak houden aan een streng dieet waarbij het draait om het beperken van voedingsstoffen zoals kalium, natrium, eiwit en fosfaat. Soms zijn dit stoffen waar men nog nooit van gehoord heeft, die je niet proeft of herkent in je eten en die ook niet zijn terug te vinden op het etiket, maar die wel levensbedreigend kunnen zijn”, aldus Luderer.

“Nierpatiënten krijgen enorm veel dieet- informatie te verwerken"

Het spel leert de patiënt spelenderwijs over een aangepast dieet en voedingsstoffen. Zo kunnen gebruikers bijvoorbeeld de producten op volgorde zetten (welk product bevat meer zout, rookvlees of hüttenkäse?) en vragen beantwoorden. Ook kunnen patiënten aanvullende informatie of tips opvragen of zelf kennis en informatie met anderen delen via WhatsApp en sociale media.

Veel baat bij gezonde voeding

“Alle nierpatiënten hebben baat bij deze serious game, ongeacht de mate van nierziekte”, vertelt de diëtist van Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis. “Niet alleen bij de patiënten die wij hier al in het ziekenhuis begeleiden, zoals mensen die dialyseren. Ook bij mensen met een verhoogde kans op nierschade valt veel winst te behalen door de kennisgame. Dit zijn bijvoorbeeld mensen met een hoge bloeddruk of een slecht ingestelde diabetes mellitus, waarbij de nieren schade op kunnen lopen door verkeerde voedingskeuzes. Het spel leert mensen in welke voedingsmiddelen bepaalde voedingsstoffen zitten en in welke hoeveelheden.”

“Ook familie of mantelzorgers kunnen het spel spelen. Ons uitgangspunt is dat bijvoorbeeld een zoon,  dochter of echtgeno(o)t(e) de serious game kan spelen en zo ook wat opsteekt over voeding”, zegt ontwikkelaar Louise Witteman van Robin Health Games, die ook opgeleid is als diëtiste. “Dit is belangrijk omdat niet altijd de patiënt zelf degene is die de maaltijden verzorgt.”

(Foto: Marcel Krijgsman)

“Mensen vinden het leuk om een spel te spelen. Ik heb in mijn praktijk nog nooit iemand zien lachen terwijl ze een folder doorbladeren, maar dit spel is leuk om te spelen. Het is een andere vorm van informatie geven en dat is prettig”, zegt Witteman. “Uit onderzoek van Wageningen Universiteit blijkt ook dat kennis toeneemt door het spelen van het spel. Dat is fantastisch, helemaal als je dit afzet tegen wat mensen onthouden na het doorlezen van een folder.”

Bèta gebruikers op de poli

Luderer vroeg de patiënten op haar poli om als bèta gebruikers aan de slag te gaan. “Patiënten die een hemodialyse-behandeling ondergaan liggen gemiddeld vier uur aan  de dialysemachine, en dat drie keer per week. Ze vonden het een fijne afleiding om de serious game te kunnen testen en gebruiken”, aldus Luderer, die sommige van haar patiënten al jaren begeleid. “Doordat de game veel afbeeldingen bevat en visueel is, is het spel ook geschikt voor laaggeletterden”, zegt Witteman.

De serious game is geen vervanging van het consult bij een diëtist, zeggen de bedenkers, maar een aanvulling op de zorg en een goede manier om mensen meer informatie te bieden. Iedereen kan het spel downloaden. In de testfase bleek dat de bloedwaarden van de deelnemende patiënten verbeterden. Luderer: “Ik heb bij de bèta gebruikers twee maanden gekeken naar hun bloedwaardes: de kaliumwaarde lijkt verbeterd bij de groep patiënten die met de serious game aan de slag gingen.” Ze kijkt pragmatisch naar de app: “Hiermee kunnen mensen veilig oefenen in de praktijk. Ik kan als diëtist wel allemaal mondelinge informatie geven, maar hiermee kunnen patiënten zelf hun kennis toetsen en verdiepen.”

Vrije tijd

Louise Witteman werkt nu al een aantal jaar aan de game, Sophie Luderer is betrokken als adviseur nierziekten. In maart wonnen ze een innovatieprijs van de Nierstichting onder de projectnaam Beter weten, beter eten. Luderer is lid van de beroepsvereniging voor diëtisten gespecialiseerd in nierziekten. “Ik hoor van diëtisten in niercentra verspreid over Nederland dat ze dit spel ook graag willen gebruiken bij de dieetbegeleiding van hun patiënten.”

De game is tot stand gekomen door een privé-investering. King of FoodLand is een gratis game met zogeheten in-app purchases, dus aankopen in de app, aldus Witteman. Mensen kunnen King of FoodLand (voor iOS) gratis downloaden en spelen. De serious game King of FoodLand (met het nierspel) is beschikbaar in de Apple store. Aan een Android versie wordt momenteel gewerkt.